Tổng quan
Táo bón là gì?
Táo bón được định nghĩa là tình trạng đại tiện ít hơn ba lần một tuần. Tuy nhiên, tần suất đại tiện khác nhau ở mỗi người. Một số người đại tiện nhiều lần trong ngày trong khi những người khác chỉ đi đại tiện một đến hai lần một tuần.
Bất kể kiểu đại tiện của bạn như thế nào, có một điều chắc chắn là thời gian đại tiện càng lâu, thì càng khó đi ngoài phân. Các đặc điểm khác để xác định táo bón bao gồm:
- Phân khô và cứng.
- Đại tiện đau và khó đi ngoài phân.
- Bạn có cảm giác rằng bạn chưa đi hết phân trong ruột.
Táo bón phổ biến như thế nào?
Không phải chỉ riêng mình bạn mà có nhiều người cũng bị táo bón. Táo bón là một trong những rối loạn tiêu hóa thường gặp ở Hoa Kỳ. Ít nhất 2,5 triệu người bị táo bón đến gặp bác sĩ mỗi năm.
Táo bón có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Một số nhóm đối tượng và thói quen có thể dẫn đến bị táo bón kéo dài (“táo bón mãn tính”). Bao gồm:
- Tuổi già: Người lớn tuổi có xu hướng ít hoạt động hơn, trao đổi chất chậm hơn và co bóp cơ của hệ tiêu hóa kém hơn so với khi còn trẻ.
- Phụ nữ, đặc biệt là khi mang thai và sau khi sinh con: Những thay đổi trong nội tiết tố của phụ nữ khiến họ dễ bị táo bón. Khi em bé trong bụng mẹ sẽ chèn ép vào ruột do vậy làm chậm quá trình di chuyển của phân.
- Không bổ sung đủ các thực phẩm giàu chất xơ: Thực phẩm giàu chất xơ giúp cho thức ăn di chuyển trong hệ tiêu hóa.
- Đang dùng một số loại thuốc (xem phần nguyên nhân).
- Mắc một số bệnh về thần kinh (bệnh não và tủy sống) và rối loạn tiêu hóa (xem phần nguyên nhân).
Táo bón có thể gây ra tổn thương hoặc dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác không?
Có một số biến chứng có thể xảy ra nếu bạn không đi đại tiện phân mềm hoặc không đại tiện thường xuyên. Một số biến chứng bao gồm:
- Các tĩnh mạch bị phù nề, viêm trong trực tràng (hay còn được gọi là bệnh trĩ).
- Rách niêm mạc hậu môn do cố gắng rặn ra phân cứng (còn được gọi là nứt hậu môn).
- Tình trạng nhiễm trùng ở túi thừa – tổ chức được hình thành từ thành đại tràng, phân bị ứ đọng và gây nhiễm trùng (tình trạng gọi là viêm túi thừa)
- Tình trạng tích tụ quá nhiều phân trong trực tràng và hậu môn (một tình trạng gọi là tống phân).
- Tổn thương cơ sàn chậu do co bóp tăng để tạo nhu động ruột. Những cơ này giúp chi phối bàng quang. Rặn quá nhiều trong thời gian quá dài có thể khiến nước tiểu rò rỉ từ bàng quang (một tình trạng được gọi là tiểu không kiểm soát do căng thẳng).
Đại tiện không thường xuyên có khiến chất độc tích tụ trong cơ thể và gây bệnh không?
Đừng lo lắng, điều này thường không xảy ra. Mặc dù khi bị táo bón, đại tràng giữ phân lâu hơn và bạn có thể cảm thấy khó chịu, nhưng đại tràng có thể co giãn nhiều để chứa chất thải. Tình trạng nhiễm trùng có thể xảy ra nếu chất thải kèm theo vi khuẩn bám dính ở vùng tổn thương của đại tràng hoặc trực tràng.
Triệu chứng và nguyên nhân
Nguyên nhân gây táo bón
Có nhiều nguyên nhân gây táo tón như thay đổi lối sống, thuốc, tình trạng bệnh tật và có thai.
Một số lối sống phổ biến gây táo bón bao gồm:
- Ăn thực phẩm ít chất xơ.
- Uống không đủ nước (mất nước).
- Không tập thể dục thường xuyên.
- Thay đổi thói quen thường ngày, chẳng hạn như đi du lịch, ăn uống hoặc giờ giấc đi ngủ thất thường.
- Uống nhiều sữa hoặc ăn nhiều pho mát.
- Căng thẳng.
- Nhịn đi đại tiện.
Các loại thuốc có thể gây táo bón bao gồm:
- Thuốc giảm đau mạnh, như ma tuý có chứa codeine, oxycodone và hydromorphone.
- Thuốc chống viêm không steroid, như ibuprofen và naproxen.
- Thuốc chống trầm cảm, bao gồm thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (như fluoxetine hoặc thuốc chống trầm cảm ba vòng (như amitriptyline)
- Thuốc kháng axit có chứa canxi hoặc nhôm.
- Thuốc sắt.
- Thuốc trị dị ứng, chẳng hạn như thuốc kháng histamine (như diphenhydramine)
- Một số loại thuốc huyết áp, bao gồm thuốc chẹn kênh canxi (như verapamil, diltiazem và nifedipine) và thuốc chẹn beta (như atenolol).
- Thuốc điều trị tâm thần, như clozapine và olanzapine.
- Thuốc chống co giật/ động kinh, chẳng hạn như phenytoin và gabapentin.
- Thuốc chống buồn nôn, như ondansetron.
Nhiều loại thuốc có thể gây táo bón. Hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ của bạn nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào liên quan.
Các vấn đề sức khỏe có thể gây táo bón như:
- Các vấn đề về nội tiết, như tuyến giáp suy giảm hoạt động (suy giáp), đái tháo đường, tăng urê máu, tăng calci máu.
- Ung thư đại trực tràng.
- Hội chứng ruột kích thích (IBS).
- Bệnh túi thừa.
- Suy giảm chức năng cơ thắt ngoài (mất khả năng phối hợp của các cơ sàn chậu. Những cơ này hỗ trợ các cơ quan trong khung chậu và bụng dưới. Chúng giúp thải phân ra ngoài)
- Rối loạn thần kinh bao gồm chấn thương tủy sống, đa xơ cứng, bệnh Parkinson và đột quỵ.
- Hội chứng ruột lười biếng: Đại tràng co bóp kém và giữ lại phân.
- Tắc ruột.
- Các tật về cấu trúc trong đường tiêu hóa (như lỗ rò, viêm đại tràng co thắt, lồng ruột, lồng ruột, dị tật hậu môn.)
- Các bệnh đa cơ quan, chẳng hạn như bệnh amyloid, lupus và bệnh xơ cứng bì.
- Thai kỳ.
Các triệu chứng của táo bón là gì?
Các triệu chứng của táo bón bao gồm:
- Bạn đại tiện ít hơn ba lần một tuần.
- Phân khô, cứng và/ hoặc vón cục.
- Khó đi hoặc đau khi đại tiện.
- Bạn bị đau bụng cơn, đau kiểu co thắt cơ trơn.
- Đầy hơi và buồn nôn.
- Bạn cảm thấy rằng bạn chưa đi hết phân.
Xét nghiệm và chẩn đoán táo bón
Những vấn đề có thể gặp khi trao đổi với bác sĩ?
Việc đi đại tiện quả là một chủ đề không dễ dàng để nói. Các bác sĩ là những chuyên gia y tế được đào tạo, có kinh nghiệm về lĩnh vực sức khỏe mà có thể bạn đang gặp phải. Trước tiên, bác sĩ sẽ hỏi bạn những câu hỏi về bệnh sử, thói quen đại tiện, lối sống và thói quen của bạn.
Tiền sử bệnh
Những câu hỏi này có thể bao gồm:
- Tình trạng sức khỏe hiện tại và bệnh đã gặp trong quá khứ?
- Gần đây có bị giảm hoặc tăng cân không?
- Bạn đã từng phẫu thuật đường tiêu hóa trước đây chưa?
- Bạn dùng thuốc và chất bổ sung nào để điều trị các bệnh khác và để giảm táo bón?
- Gia đình bạn có ai bị táo bón hoặc mắc các bệnh về đường tiêu hóa, tiền sử ung thư đại tràng không?
- Bạn đã nội soi đại tràng chưa?
Lịch sử đại tiện
Những câu hỏi này có thể bao gồm:
- Bạn có thường xuyên đi đại tiện không?
- Phân của bạn trông như thế nào?
- Bạn có thấy máu hoặc dây máu trong phân của mình không?
- Bạn đã bao giờ thấy máu trong bồn cầu hoặc trên giấy vệ sinh sau khi lau chưa?
Các lối sống và thói quen
- Các loại thức ăn và đồ uống bạn dùng.
- Thói quen tập thể dục.
Bác sĩ cũng sẽ tiến hành khám sức khỏe, bao gồm kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn (nhiệt độ, mạch, huyết áp). Nghe nhu động ruột. Khám bụng để đánh giá tình trạng đau, căng cứng, sưng và u cục.
Bác sĩ cũng có thể thăm khám trực trạng bằng việc đưa ngón tay vào trong trực tràng. Đó là động tác thăm khám dễ dàng bằng tay để đánh giá các khối bất thường hoặc tính chất phân.
Những xét nghiệm có thể được thực hiện để tìm ra nguyên nhân gây táo bón?
Nguồn ảnh: https://gastroenterology.smileshospitals.com.Bác sĩ có thể không cần xét nghiệm hoặc phải làm nhiều xét nghiệm và thủ thuật. Bác sĩ sẽ quyết định những chỉ định phụ thuộc vào các triệu chứng, tiền sử bệnh và tình trạng sức khỏe tổng thể của bạn.
Xét nghiệm: Xét nghiệm máu và nước tiểu cho thấy các dấu hiệu của suy giáp, thiếu máu và tiểu đường. Xét nghiệm phân để kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng, viêm và ung thư.
Chẩn đoán hình ảnh: Chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp đường tiêu hóa dưới có thể được chỉ định để xác định các vấn đề khác có thể gây ra táo bón.
Nội soi đại tràng: Soi đại tràng hoặc đại tràng sigma bằng nội soi ống mềm. Trong kỹ thuật này, bác sĩ có thể lấy một mẫu bệnh phẩm (hay còn gọi là sinh thiết) để chẩn đoán ung thư hoặc các vấn đề khác và cắt bỏ polyp nếu có.
Đánh giá nhu động đại trực tràng: Các xét nghiệm này cần dùng một lượng nhỏ chất phóng xạ, ở dạng thuốc viên hoặc cùng bữa ăn, sau đó theo dõi thời gian và cách chất này di chuyển qua ruột.
Các xét nghiệm đánh giá chức năng ruột khác: Bác sĩ có thể yêu cầu các test đánh giá xem hậu môn và trực tràng giữ và thải phân tốt như thế nào. Các test này bao gồm chụp X-quang (chụp sàn chậu), được thực hiện để loại trừ nguyên nhân gây táo bón do rối loạn chức năng sàn chậu và đưa một quả bóng nhỏ vào trực tràng (test đẩy bóng và đo áp lực cơ hậu môn trực tràng).
Quản lý và điều trị
Điều trị táo bón như thế nào?
Nguồn ảnh: https://cdn.shopify.com.Tự kiểm soát
Hầu hết các trường hợp táo bón nhẹ đến trung bình có thể được xử trí tại nhà. Người bệnh tự kiểm soát bệnh của mình bằng việc rà soát và thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt để đại tiện tốt hơn
Một số khuyến nghị để giúp giảm táo bón như:
- Uống thêm hai đến bốn cốc nước mỗi ngày. Tránh đồ uống có chứa caffeine và rượu, chúng có thể gây mất nước.
- Ăn thêm trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt và các loại thực phẩm giàu chất xơ khác vào chế độ ăn uống. Ăn ít thực phẩm giàu chất béo, như thịt, trứng và pho mát.
- Ăn mận khô và/hoặc ngũ cốc nguyên cám.
- Ghi nhật ký thực phẩm và loại bỏ những thực phẩm gây táo bón ra khỏi chế độ ăn bạn.
- Vận động, tập thể dục.
- Chỉnh cách ngồi bồn cầu: Nâng cao chân, ngả người ra sau hoặc ngồi xổm có thể giúp đi tiêu dễ dàng hơn.
- Thêm chất xơ bổ sung không kê đơn vào chế độ ăn uống.
- Nếu cần, hãy uống thuốc nhuận tràng hoặc thuốc làm mềm phân rất nhẹ không cần kê đơn (chẳng hạn như duphalac). Các loại thuốc xổ bằng dạng dầu, như Fleet, và thuốc nhuận tràng kích thích, như bisacodyl hoặc senna. Có nhiều nhóm thuốc nhuận tràng. Hãy hỏi dược sĩ hoặc bác sĩ của bạn để giúp lựa chọn loại thuốc phù hợp. Không sử dụng thuốc nhuận tràng hơn hai tuần mà không tham khảo thêm ý kiến bác sĩ. Việc lạm dụng thuốc nhuận tràng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bạn.
- Không sử dụng điện thoại hoặc các thiết bị khác trong khi cố gắng đại tiện.
Thuốc và các thực phẩm chức năng
Ngoài các phương pháp tự kiểm soát, bác sĩ sẽ xem xét các loại thuốc và thực phẩm chức năng (nếu bạn dùng). Một số sản phẩm này có thể gây táo bón. Nếu đúng như vậy, bác sĩ có thể thay đổi liều lượng, chuyển sang loại thuốc khác hay ngừng dùng các nhóm thực phẩm chức năng này. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi muốn ngừng dùng các loại thực phẩm bổ sung này.
Thuốc kê đơn
Một vài loại thuốc điều trị táo bón cần kê đơn. Bao gồm: lubiprostone prucalopride, lactulose và linaclotide. Bác sĩ sẽ kê đơn các loại thuốc phù hợp cho bạn phụ thuộc vào kết quả xét nghiệm.
Phẫu thuật
Phẫu thuật hiếm khi được chỉ định để điều trị táo bón. Tuy nhiên, nếu táo bón do các vấn đề về cấu trúc đại tràng thì bác sĩ sẽ cân nhắc mổ. Ví dụ tắc nghẽn đại tràng (tắc ruột), hẹp ruột (co thắt ruột), rách hậu môn (nứt hậu môn) hoặc sa một phần trực tràng vào âm đạo (sa trực tràng). Một số nguyên nhân gây ra chứng táo bón do rối loạn chức năng co bóp của cơ thắt có thể được điều trị bằng phẫu thuật. Chỉ định phẫu thuật được cân nhắc sau khi có đủ xét nghiệm. Ung thư đại tràng, trực tràng hay hậu môn cũng có thể cần phải phẫu thuật.
Phòng ngừa
Ngăn ngừa táo bón như thế nào?
Sử dụng các phương pháp tại nhà có thể giúp điều trị táo bón, ngăn diễn biến thành mãn tính:
- Thực hiện chế độ ăn uống cân bằng với nhiều chất xơ. Các nguồn cung cấp chất xơ tốt là trái cây, rau, các loại đậu, bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt. Chất xơ và nước giúp đại tràng dễ dàng thải phân. Hầu hết chất xơ trong trái cây được tìm thấy trong vỏ, chẳng hạn như trong táo. Một số trái cây có hạt có thể ăn, như dâu tây - loại quả có nhiều chất xơ nhất. Ngũ cố nguyên cám là một nguồn chất xơ tuyệt vời. Ăn ngũ cốc nguyên cám hoặc thêm vào các thức ăn khác, như súp và sữa chua. Những người bị táo bón nên ăn từ 18 đến 30 gam chất xơ mỗi ngày.
- Uống 8 cốc nước mỗi ngày. (Lưu ý: Sữa có thể gây táo bón ở một số người). Các loại nước chứa caffeine, chẳng hạn như cà phê và nước ngọt, có thể làm bạn mất nước. Bạn có thể cần ngừng uống các sản phẩm này cho đến khi thói quen đại tiện của bạn trở lại bình thường.
- Luyện tập thể dục đều đặn.
- Điều trị táo bón nhẹ bằng thực phẩm chức năng như magiê. (Không phải ai cũng nên dùng magiê. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.)
- Đừng nhịn đại tiện khi bạn đang có cảm giác muốn đi.
Khi nào nên gặp bác sĩ?
Gọi cho bác sĩ của bạn nếu:
- Táo bón mới xuất hiện.
- Có máu trong phân.
- Bạn đang giảm cân ngoài ý muốn.
- Bạn bị đau dữ dội khi đi đại tiện.
- Tình trạng táo bón kéo dài hơn ba tuần.
- Bạn có triệu chứng táo bón do rối loạn cơ thắt ngoài.
Hãy nói chuyện cởi mở và trung thực với bác sĩ về triệu chứng của bạn và bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào. Táo bón có thể là một tình trạng tạm thời, vấn đề lâu dài hoặc một triệu chứng của bệnh lý nghiêm trọng hơn. Hãy cẩn thận. Đến gặp bác sĩ, đặc biệt nếu bạn nhận thấy sự thay đổi trong kiểu đại tiện của mình hoặc nếu thay đổi cuộc sống do vấn đề về tiêu hóa.
Xem thêm:
- 13 biện pháp giúp cải thiện chứng táo bón tại nhà hiệu quả nhất
- Thuốc điều trị táo bón và những điều cần biết
- 17 loại thực phẩm giúp giảm chứng táo bón tốt nhất
- Táo bón và mang thai: Những điều cần biết
- Táo bón sau sinh: Nguyên nhân và cách điều trị
