Bệnh lỵ có thể xảy ra do nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng. Bệnh kiết lỵ thường lây lan do vệ sinh kém.
Tuy nhiên, một số người có thể gặp các triệu chứng nghiêm trọng và biến chứng của bệnh.
Hãy đọc tiếp bài viết này để hiểu rõ bệnh lỵ là gì, các triệu chứng, nguyên nhân, các lựa chọn điều trị và các biến chứng có thể xảy ra, cũng như cách chẩn đoán và phòng bệnh.
Bệnh lỵ là gì?
Bệnh lỵ là một bệnh nhiễm trùng đường ruột gây ra tiêu chảy có lẫn nhầy máu. Nó có thể xảy ra do vi khuẩn truyền nhiễm, ký sinh trùng và tăng nhu động ruột do hóa chất.
Loại bệnh lỵ do nhiễm trùng phổ biến nhất là bệnh lỵ trực khuẩn do Shigella.
Một loại bệnh lỵ phổ biến khác là bệnh lỵ kỵ khí hay còn gọi là bệnh giun chỉ. Loại này là do nhiễm một loại ký sinh trùng đơn bào có tên là Entamoeba.
Hầu hết những người mắc bệnh lỵ chỉ gặp các triệu chứng nhẹ và biến mất trong vài ngày. Tuy nhiên, bệnh lỵ là một bệnh truyền nhiễm nên nó có thể tạo thành những ổ dịch.
Triệu chứng
Các triệu chứng bệnh lỵ khác nhau tùy theo nhiễm trùng do vi khuẩn hay ký sinh trùng.
Các triệu chứng của bệnh lỵ trực khuẩn
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, các triệu chứng của bệnh lỵ trực khuẩn thường bắt đầu khoảng 1-2 ngày sau khi nhiễm bệnh và kéo dài khoảng 7 ngày.
Các triệu chứng có thể bao gồm:
- Tiêu chảy, có thể có máu
- Ngay cả khi ruột trống rỗng, bệnh nhân vẫn sẽ cảm thấy cần phải sử dụng lại nhà vệ sinh
- Đau bụng
- Sốt
Các triệu chứng thường kéo dài khoảng 5–7 ngày, mặc dù một số người có thể gặp các triệu chứng trong 4 tuần hoặc hơn. Trong một số trường hợp, có thể mất vài tháng để thói quen đi tiêu của một người trở lại bình thường.
Thuốc kháng sinh có thể rút ngắn thời gian bị bệnh vài ngày và có thể ngăn ngừa nhiễm trùng lây lan sang người khác. Tuy nhiên, bệnh nhân thường được chỉ định thuốc kháng sinh nếu các triệu chứng của họ nghiêm trọng.
Các triệu chứng của bệnh lỵ amip
Một người bị bệnh lỵ amip có thể gặp phải các triệu chứng sau:
- Đau bụng và chuột rút
- Phân lỏng tóe nước, có thể có máu, chất nhầy hoặc mủ
- Táo bón từng đợt
- Sốt và ớn lạnh
- Mệt mỏi
Bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp loại bỏ nhiễm ký sinh trùng.
Nguyên nhân
Có hai loại bệnh lỵ chính và mỗi loại lại có những nguyên nhân khác nhau.
Bệnh lỵ trực khuẩn
Vi khuẩn Shigella gây ra bệnh lỵ trực khuẩn. Một người có thể nhiễm Shigella theo những cách sau:
- Không rửa tay kỹ sau khi đi vệ sinh
- Chạm vào các bề mặt đã bị nhiễm vi khuẩn, sau đó chạm vào miệng, mũi hoặc mắt
- Ăn thức ăn bị nhiễm vi khuẩn
- Nuốt nước hồ hoặc sông khi bơi
- Quan hệ tình dục với người đang nhiễm bệnh lỵ trực khuẩn
Vi khuẩn Shigella có thể tồn tại trong phân của người bệnh từ 1 đến 2 tuần. Người bệnh nên tiếp tục thực hành vệ sinh nghiêm ngặt để ngăn ngừa lây nhiễm bệnh cho người khác.
Các đợt bùng phát Shigella có thể xảy ra giữa các nhóm xã hội hoặc cộng đồng nhỏ, bao gồm cả các cơ sở chăm sóc trẻ em.
Bệnh lỵ amip
Ký sinh trùng Entamoeba gây ra bệnh lỵ amip.
Hầu hết các trường hợp nhiễm bệnh lỵ amip xảy ra khi người ta ăn phải thức ăn hoặc nước bị nhiễm phân có chứa trứng Entamoeba.
Những người có nguy cơ cao mắc bệnh lỵ amip gồm:
- Phụ nữ đang mang thai hoặc sau sinh
- Trẻ sơ sinh
- Người đang dùng corticosteroid
- Người bị suy dinh dưỡng
- Người có bệnh lý nền là ung thư
Các bệnh lý khác có thể có các triệu chứng tương tự
Một số bệnh lý khác có thể có các triệu chứng tương tự như triệu chứng của bệnh lỵ. Ví dụ như:
Nhiễm Escherichia coli: Một loại nhiễm trùng do vi khuẩn. Các vụ bùng phát thường là do những người trong một ổ dịch cùng ăn thực phẩm sống hoặc nấu chưa chín hoặc thực phẩm bị nhiễm vi khuẩn từ phân. Các triệu chứng có thể bao gồm:
- Đau quặn bụng
- Tiêu chảy, có thể có máu
- Nôn mửa
- Sốt
Nhiễm giun móc: Một bệnh nhiễm ký sinh trùng có thể gây tiêu chảy ra máu. Nhiễm giun móc phổ biến hơn ở các nước có khí hậu ấm, ẩm và điều kiện vệ sinh kém. Phương thức lây truyền chính là đi chân trần trên đất có giun móc. Những người bị nhiễm giun móc mức độ nhẹ có thể không gặp bất kỳ triệu chứng nào. Ngứa và phát ban cục bộ thường là dấu hiệu đầu tiên của nhiễm giun móc. Những người bị nhiễm mức độ nặng có thể gặp những điều sau:
Sử dụng thuốc kháng sinh: Việc sử dụng thuốc kháng sinh có thể dẫn đến sự phát triển quá mức của vi khuẩn Clostridiodes difficile. Điều này có thể dẫn đến viêm đại tràng, được gọi là viêm đại tràng giả mạc. Các triệu chứng của viêm đại tràng giả mạc bao gồm:
- Đau quặn bụng
- Tiêu chảy
- Sốt
Điều trị
Các xét nghiệm được bác sĩ chỉ định sẽ cho biết xem bệnh lỵ là do nhiễm trùng Shigella hoặc Entamoeba hay do nguyên nhân khác. Bác sĩ sẽ dựa trên kết quả này khi quyết định phương pháp điều trị nào.
Nhìn chung, một người bị tiêu chảy hoặc nôn mửa nên uống nhiều nước phòng mất nước. Những người bị mất nước nghiêm trọng sẽ được chỉ định bù dịch, bù điện giải qua đường tĩnh mạch.
Điều trị bệnh lỵ trực khuẩn mức độ nhẹ
Vì bệnh lỵ thường tự khỏi sau 3-7 ngày, nên mọi người thường không cần điều trị. Nếu người bệnh bị tiêu chảy, họ nên uống nhiều nước để tránh mất nước. Nếu tiêu chảy ra máu, không nên dùng thuốc cầm tiêu chảy.
Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh nếu tiêu chảy và các triệu chứng khác nghiêm trọng.
Điều trị bệnh lỵ amip
Những người bị bệnh lỵ amip có thể được chỉ định thuốc để loại bỏ nhiễm ký sinh trùng. Thuốc có thể gồm metronidazole và tinidazole.
Trong một số ít trường hợp, bệnh nhân có thể phát triển các biến chứng của bệnh lỵ amip, chẳng hạn như các vấn đề về đường ruột hoặc áp xe gan. Phẫu thuật có thể được chỉ định để giải quyết những vấn đề này.
Chẩn đoán
Người bệnh gặp các triệu chứng nghiêm trọng của bệnh lỵ cần đi khám để được chẩn đoán và điều trị hợp lý.
Để chẩn đoán bệnh lỵ, bác sĩ có thể:
- Hỏi về các triệu chứng, khi nào các triệu chứng bắt đầu
- Hỏi người bệnh có đi du lịch nước ngoài gần đây không
- Thăm khám thực thể toàn diện
Nếu người bệnh gần đây đã trở về từ nước ngoài, họ có thể phải xét nghiệm một hoặc nhiều mẫu phân. Nếu bệnh nhân bị nghi ngờ mắc bệnh lỵ và mẫu phân của họ cho kết quả âm tính với ký sinh trùng, bác sĩ có thể chỉ định nội soi đại tràng để kiểm tra bề mặt niêm mạc của ruột.
Nếu bệnh nhân có các triệu chứng của áp xe gan, bác sĩ có thể chỉ định chọc hút dịch từ khối nghi ngờ là áp xe gan để giúp chẩn đoán xác định.
Nếu các triệu chứng của bệnh nhân diễn biến kéo dài, bác sĩ có thể chỉ định thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh, chẳng hạn như siêu âm hoặc nội soi.
Biến chứng
Bệnh lỵ có thể gây ra nhiều biến chứng, đặc biệt là trên nền những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch.
Một số biến chứng của bệnh lỵ gồm:
- Mất nước: Thường xuyên bị tiêu chảy và nôn mửa có thể dẫn đến mất nước. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, điều này có thể nguy hiểm đến tính mạng.
- Áp xe gan: bệnh lỵ amip có thể gây ra áp xe gan.
- Viêm khớp phản ứng (Postinfectious arthritis- PIA): Viêm khớp phản ứng là một biến chứng của nhiễm trùng Shigella. Các triệu chứng bao gồm đau khớp, viêm và cứng khớp.
- Hội chứng tan máu-tăng ure máu: Một hội chứng liên quan đến tình trạng viêm và tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận. Đây là một biến chứng hiếm gặp của nhiễm trùng Shigella.
Nếu bạn nghi ngờ rằng bạn đang mắc các biến chứng của bệnh lỵ thì bạn cần đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt.
Phòng bệnh
Để giảm nguy cơ lây nhiễm, mọi người nên rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước. Nguồn: facty.com
Các đợt bùng phát bệnh lỵ thường xảy ra do vệ sinh kém. Để giảm nguy cơ lây nhiễm, mọi người nên rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh và trước khi chế biến thức ăn.
Nguy cơ lây nhiễm bệnh lỵ cao hơn đối với những người đi du lịch đến các nước có khí hậu ấm, ẩm và điều kiện vệ sinh kém. Khi đi du lịch đến những nơi như vậy, chúng ta nên:
- Chỉ uống nước có nguồn gốc đáng tin cậy, chẳng hạn như nước đóng chai
- Đảm bảo rằng nước đóng chai còn nguyên niêm phong trước khi uống
- Tránh đá viên, vì nước có thể từ nguồn bị ô nhiễm
- Chỉ sử dụng nước đóng chai hoặc nước tinh khiết để đánh răng
- Ăn chín uống sôi
Quan điểm
Một người có thể bị bệnh lỵ do thói quen vệ sinh kém hoặc sau khi đi du lịch đến các khu vực có điều kiện vệ sinh kém. Các triệu chứng nhẹ sẽ tự khỏi mà không cần điều trị.
Tuy nhiên, những người xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng nên đi khám bác sĩ.
Khi nào cần đi khám bác sĩ
Người bệnh nên đi khám bác sĩ nếu:
Đau bụng dữ dội
Sốt cao từ 38,5ᵒC trở lên
Tiêu chảy kéo dài hơn hai hoặc ba ngày
Các dấu hiệu mất nước, gồm:
- Khát nhiều
- Khô miệng, môi và mắt
- Tiểu ít
- Nước tiểu màu vàng đậm và đặc
- Choáng váng hoặc chóng mặt
- Mệt mỏi
Tổng kết
Bệnh lỵ là một bệnh nhiễm trùng đường ruột gây ra tiêu chảy có lẫn nhầy máu. Các triệu chứng khác có thể xảy ra gồm đau bụng, buồn nôn và nôn và sốt.
Bệnh lỵ có thể xảy ra do nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng.
Bệnh lỵ phổ biến hơn ở các nước có khí hậu nóng ẩm và điều kiện vệ sinh kém. Một người có thể phòng ngừa bệnh lỵ bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa thích hợp khi đến các khu vực có nguy cơ cao và thực hành vệ sinh tốt.
Hầu hết các trường hợp bệnh lỵ đều nhẹ và không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu gặp các triệu chứng nghiêm trọng, bạn nên đi khám bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị, cũng như giảm nguy cơ các biến chứng có thể xảy ra.
