Có nhiều loại nôn khác nhau. Nôn khan là cảm giác buồn nôn nhưng nôn không ra gì.
Nôn ra vệt máu thường do thực quản hoặc dạ dày bị xước. Trong một số trường hợp, chất nôn có thể giống bã cà phê. Nôn ra chất giống bã cà phê xảy ra khi dịch vị lẫn máu bị đông lại. Chất nôn giống bã cà phê có thể là biểu hiện của loét, bệnh trào ngược dạ dày thực quản (gastroesophageal reflux disease – GERD), ung thư dạ dày, ung thư gan hoặc các bệnh lý khác ở đường tiêu hóa.
Nôn ra dịch vàng khi có dịch mật trong chất nôn, thường xảy ra sau bữa ăn.
Trong một số trường hợp hiếm gặp, người bị rối loạn tiêu hóa có thể nôn ra thức ăn đã tiêu hóa một phần hoặc phân.
Các dấu hiệu và triệu chứng đi kèm với nôn mửa
Buồn nôn và nôn thường xuất hiện ở những người bị nhiễm trùng như cúm hay viêm dạ dày ruột. Các triệu chứng khác đi kèm với buồn nôn và nôn bao gồm:
- Đau bụng
- Tiêu chảy
- Sốt
- Choáng váng
- Chóng mặt
- Mạch nhanh
- Ra nhiều mồ hôi
- Khô miệng
- Tiểu ít
- Đau tức ngực
- Ngất xỉu
- Lú lẫn
- Buồn ngủ quá mức
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây nôn mửa
Phụ nữ mang thai có thể bị nôn trong những tháng đầu của thai kỳ. Nguồn ảnh: Babycentre.co.ukNôn là một phản xạ không tự chủ làm tống các chất ở trong dạ dày ra ngoài một cách đột ngột. Một số người cũng có thể bị nôn do rối loạn ăn uống. Có nhiều nguyên nhân gây buồn nôn và nôn, bao gồm:
- Những tháng đầu của thai kỳ
- Quá đau đớn
- Rối loạn tâm lý (ví dụ như khi sợ hãi)
- Bệnh lý túi mật
- Ngộ độc thực phẩm
- Nhiễm trùng (ví dụ như viêm dạ dày ruột, hay còn gọi là “cúm dạ dày”)
- Ăn quá nhiều
- Nôn do ngửi thấy mùi lạ
- Nhồi máu cơ tim
- Chấn động não hoặc chấn thương não
- U não
- Loét thực quản – dạ dày
- Một số loại ung thư
- Chứng ăn uống vô độ hoặc các rối loạn tâm lý khác
- Tình trạng liệt dạ dày hoặc làm rỗng dạ dày chậm (tình trạng này có thể gặp ở những người bị đái tháo đường)
- Ngộ độc rượu hoặc uống quá nhiều rượu
- Chứng đau nửa đầu (Migraine)
- Viêm mê đạo, thường đi kèm với chóng mặt và cảm giác quay cuồng
- Say tàu xe
- Một số loại thuốc như thuốc kháng sinh và thuốc giảm đau opioid
- Nhiễm trùng thận và sỏi thận
- Tắc ruột do thoát vị bẹn hoặc sỏi mật
- Hóa trị và xạ trị
- Viêm túi mật cấp
Chẩn đoán nguyên nhân gây nôn
Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử và thăm khám để tìm ra nguyên nhân gây nôn. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ hỏi về tiền sử dùng thuốc của bạn vì nôn có thể là tác dụng phụ của thuốc.
Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu và nước tiểu để tìm các dấu hiệu của tình trạng nhiễm trùng. Nếu là phụ nữ, bác sĩ có thể cho bạn thử thai.
Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (the National Institutes of Health – NIH), để đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng nôn mửa, bác sĩ sẽ tìm các dấu hiệu của mất nước như da khô, môi nứt nẻ, nước tiểu sẫm màu, chóng mặt, mệt mỏi, đổ mồ hôi và đi tiểu nhiều hơn bình thường.
Tình trạng nôn mửa sẽ kéo dài bao lâu?
Thông thường, tình trạng nôn mửa sẽ giảm dần trong vòng 6 – 24 giờ nếu được điều trị tại nhà. Nếu tình trạng này kéo dài hơn 1 ngày, bạn nên đi khám để được chẩn đoán nguyên nhân và điều trị thích hợp.
Hãy cho trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ đi khám nếu trẻ bị nôn trong nhiều giờ hoặc nếu nôn đi kèm với sốt cao trên 38oC.
Điều trị tình trạng nôn mửa
Điều trị buồn nôn và nôn phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra chúng.
Hầu hết các đợt nôn có thể được điều trị tại nhà. Các biện pháp chăm sóc tại nhà để cải thiện tình trạng nôn mửa bao gồm:
- Uống nhiều nước để tránh tình trạng mất nước.
- Ăn các thức ăn lỏng để dạ dày dễ tiêu hóa.
- Tránh các mùi nồng như mùi thức ăn, mùi nấu nướng, mùi nước hoa và mùi khói.
- Khi bắt đầu ăn thức ăn đặc trở lại, hãy ăn các loại thức ăn nhạt dễ tiêu hóa như ngũ cốc, gạo và bánh quy giòn.
- Tránh đồ ăn cay và nhiều dầu mỡ.
Nếu bạn bị say tàu xe nhưng chuẩn bị đi du lịch, bạn có thể sử dụng các loại thuốc không kê đơn để chống nôn như dimenhydrinate và meclizine. Nếu bạn đi du lịch trên biển, bác sĩ có thể chỉ định miếng dán để chống say tàu xe.
Nôn mửa do điều trị ung thư thường có thể được điều trị bằng một số loại thuốc khác.
Ngoài ra, các loại thuốc kê đơn và không kê đơn có thể được sử dụng để kiểm soát tình trạng nôn mửa khi mang thai như thực phẩm chức năng chứa vitamin B6, doxylamine, một loại thuốc kết hợp của doxylamine và pyridoxine.
Bạn cần hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.
Tình trạng mất nước nặng do nôn cần điều trị bằng biện pháp truyền dịch qua đường tĩnh mạch.
Ngăn ngừa tình trạng nôn mửa
Các dấu hiệu trước khi nôn có thể là nghẹn họng, buồn nôn, co thắt dạ dày, tăng tiết nước bọt (để bảo vệ răng khỏi axit dạ dày) và muốn cúi gập người xuống.
Nếu cảm thấy buồn nôn, bạn nên ngồi hoặc nằm nghiêng để nghỉ ngơi. Vận động có thể làm tăng cảm giác buồn nôn và có thể gây nôn.
Phụ nữ mang thai bị ốm nghén có thể ăn một ít bánh quy giòn trước khi ra khỏi giường (đổi tư thế từ nằm sang ngồi) hoặc ăn một bữa ăn nhẹ giàu protein trước khi đi ngủ (như thịt nạc hoặc pho mát).
Các biến chứng của nôn mửa
Trẻ bị nôn nhiều có thể gây ra tình trạng mất nước. Nguồn ảnh: Healthline.comMột trong những biến chứng thường gặp nhất của nôn mửa là tình trạng mất nước, xảy ra khi cơ thể bị mất nhiều nước hơn lượng nước nạp vào. Khi bị mất nước, cơ thể sẽ không có đủ nước để duy trì các chức năng bình thường.
Bất kỳ ai cũng có thể bị mất nước nhưng nó đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ nhỏ vì trẻ không thể nói ra các triệu chứng của mình. Người cao tuổi cũng có nguy cơ bị mất nước cao hơn vì lượng nước trong cơ thể người cao tuổi thấp hơn so với người trẻ. Người cao tuổi cũng có thể mắc các bệnh lý hoặc sử dụng các thuốc khiến họ dễ bị mất nước hơn.
Tình trạng mất nước nhẹ hoặc trung bình thường có thể cải thiện bằng cách uống nhiều nước. Tuy nhiên, mất nước nặng có thể gây tử vong và cần được điều trị ngay lập tức.
Sự phổ biến của tình trạng nôn mửa
Nôn mửa là một triệu chứng thường gặp mà hầu hết mỗi người đều sẽ trải qua ít nhất một lần trong cuộc đời.
Bệnh nhân ung thư và phụ nữ mang thai có nguy cơ bị buồn nôn cao hơn. Theo The March of Dimes, một tổ chức vận động hàng đầu cho bà mẹ và trẻ nhỏ, cứ 10 phụ nữ mang thai thì có ít nhất 7 người bị ốm nghén trong 3 tháng đầu thai kỳ. Trong đa số trường hợp, họ sẽ cảm thấy tốt hơn trong 3 tháng tiếp theo nhưng một số người lại bị ốm nghén trong suốt thai kỳ.
Các bệnh lý liên quan đến tình trạng nôn mửa
Dù hầu hết tình trạng nôn mửa thường không nguy hiểm và sẽ biến mất khá nhanh nhưng một số bệnh lý có thể gây nôn dữ dội và thường xuyên.
Hội chứng ốm nghén nặng là tình trạng người phụ nữ bị buồn nôn và nôn quá mức trong thai kỳ. Khoảng 3% phụ nữ mang thai mắc hội chứng này. Nó có thể dẫn đến sút cân, mất nước và người phụ nữ cần điều trị để giữ an toàn cho thai nhi.
Hội chứng nôn theo chu kỳ là một rối loạn hiếm gặp, đặc trưng bởi tình trạng buồn nôn và nôn mửa nghiêm trọng. Hội chứng này có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, từ trẻ em đến người lớn. Đặc điểm của hội chứng nôn theo chu kỳ là nôn có tính chất chu kỳ, kéo dài từ vài giờ đến vài ngày, sau đó là một khoảng thời gian không có triệu chứng.
Nguyên nhân của hội chứng nôn theo chu kỳ vẫn chưa được biết chính xác, nhưng các nhà nghiên cứu đã xác định được mối liên quan của hội chứng này và chứng đau nửa đầu. Theo Tổ chức Quốc gia về các Rối loạn hiếm gặp Hoa Kỳ (the National Organization for Rare Disorders – NORD), có nhiều phương pháp điều trị hội chứng nôn theo chu kỳ như thuốc chống đau nửa đầu, thuốc chống nôn và nghỉ ngơi tại giường.
Xem thêm:
- Buồn nôn và nôn: Nguyên nhân và cách điều trị
- Giải mã nguyên nhân gây nôn thông qua màu sắc của chất nôn
- Nôn ra máu: Nguyên nhân và cách điều trị
- Nôn trong thai kỳ: Nguyên nhân, yếu tố nguy cơ và cách điều trị
- Cảnh giác với tình trạng nôn ra máu khi mang thai
