Táo bón mãn tính và táo bón cấp tính
Sự khác biệt chính giữa táo bón mãn tính và cấp tính là thời gian bị táo bón.
Nói chung, táo bón cấp tính là:
- Không đại tiện thường xuyên, tình trạng này chỉ kéo dài vài ngày.
- Do thay đổi chế độ ăn uống hoặc thói quen, đi du lịch, lười tập thể dục, ốm đau hoặc đang dùng thuốc.
- Dùng thuốc nhuận tràng không kê đơn (OTC - over the counter), tập thể dục hoặc chế độ ăn nhiều chất xơ.
Ngược lại, táo bón mãn tính là:
- Tình trạng khó đi ngoài kéo dài hơn ba tháng và thậm chí trong nhiều năm
- Làm gián đoạn cuộc sống cá nhân hoặc công việc.
- Không thuyên giảm khi thay đổi chế độ ăn uống hoặc tập thể dục, cần đi khám hoặc dùng thuốc theo đơn.
Đối tượng có nguy cơ bị táo bón mãn tính
Táo bón là một trong những rối loạn tiêu hóa mãn tính thường gặp ở người lớn. Tại Hoa Kỳ, hơn 2,5 triệu người đến khám bác sĩ mỗi năm vì táo bón. Hàng năm, người Mỹ chi gần 800 triệu USD cho thuốc nhuận tràng để điều trị táo bón.
Những đối tượng sau đây có nguy cơ bị táo bón mãn tính cao hơn:
- Phụ nữ
- Người trên 65 tuổi
- Những người không hoạt động thể chất hoặc nằm liệt giường do mất khả năng hoạt động như chấn thương tủy sống
- Phụ nữ mang thai
Nguyên nhân của táo bón mãn tính
Chế độ ăn uống không đủ chất và ít tập thể dục có thể dẫn đến những rối loạn tiêu hóa, trong đó táo bón mãn tính có thể có nguyên nhân do tình trạng sức khỏe và thuốc, bao gồm:
- Rối loạn chức năng cơ sàn chậu, dẫn đến khó phối hợp giữa các co thắt trong trực tràng và sàn chậu
- Các vấn đề về nội tiết hoặc chuyển hóa, chẳng hạn như bệnh tiểu đường và suy giáp
- Các vấn đề thần kinh, bao gồm: bệnh xơ cứng, bệnh Parkinson, chấn thương tủy sống và đột quỵ
- Rách hậu môn và trực tràng
- Hẹp đại tràng
- Các vấn đề sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm, rối loạn hấp thu và lo lắng
- Bệnh đường ruột, chẳng hạn như bệnh Crohn, ung thư đại tràng, bệnh túi thừa và hội chứng ruột kích thích
- Nằm bất động do khuyết tật
Táo bón mãn tính cũng có thể do dùng thuốc theo đơn hoặc thuốc không kê đơn điều trị bệnh lý khác. Một số loại thuốc có thể gây táo bón mãn tính bao gồm:
- Thuốc phiện
- Thuốc chẹn kênh canxi
- Thuốc kháng cholinergic
- Thuốc chống trầm cảm ba vòng
- Thuốc điều trị bệnh Parkinson
- Thần kinh giao cảm
- Thuốc chống loạn thần
- Thuốc lợi tiểu
- Thuốc kháng axit, đặc biệt là thuốc kháng axit có nhiều canxi
- Bổ sung canxi
- Bổ sung sắt
- Thuốc giảm tiêu chảy
- Thuốc kháng histamine
Không phải lúc nào táo bón mãn tính cũng có nguyên nhân. Táo bón mãn tính không có nguyên nhân được gọi là táo bón vô căn mãn tính (CIC - chronic idiopathic constipation).
Tiêu chuẩn chẩn đoán táo bón mãn tính
Khái niệm đại tiện "bình thường" có thể thay đổi tùy thuộc vào mỗi người. Đối với một số người, nó có thể có nghĩa là đi ba lần một tuần hoặc hai lần một ngày. Đối với những người khác, nó có thể đại tiện hàng ngày. Thực sự không có một con số nào là tiêu chuẩn cho số lần đại tiện.
Do đó, các bác sĩ đã đưa ra một số tiêu chuẩn để chẩn đoán táo bón mãn tính. Tiêu chuẩn chẩn đoán táo bón cơ năng theo Rome IV phải có ít nhất hai trong số các triệu chứng sau :
- Ít hơn ba lần đại tiện mỗi tuần
- Ít nhất 25% số lần đại tiện phải rặn
- Phân cứng hoặc vón cục ít nhất 25% số lần đại tiện (Bảng phân loại phân Bristol có thể giúp bạn mô tả dạng phân của mình.)
- Cảm giác đại tiện không hết phân ít nhất 25% số lần đại tiện
- Cảm giác ứ đọng phân ít nhất 25% số lần đại tiện
- Dùng tay để móc phân ít nhất 25% thời gian đại tiện
Tuy nhiên, tiêu chuẩn chính chẩn đoán táo bón mãn tính là các triệu chứng kéo dài hơn ba tháng.
Xét nghiệm chẩn đoán
Bác sĩ sẽ hỏi bạn các câu hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh và các loại thuốc (kê đơn, OTC và thực phẩm chức năng) bạn đang dùng. Nếu bạn có triệu chứng táo bón trong hơn ba tháng và đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán phụ của táo bón mãn tính, bác sĩ có thể tiến hành thăm khám.
Khám sức khỏe có thể bao gồm xét nghiệm máu và thăm khám trực tràng. Thăm trực tràng có nghĩa là bác sĩ sẽ đưa một ngón tay có đeo găng vào trực tràng để kiểm tra xem có tắc nghẽn, đau hoặc có máu hay không.
Bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm để xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng. Những xét nghiệm này có thể bao gồm:
Đo nhu động đại tràng: uống một viên thuốc có chứa chất đánh dấu, chất này được quan sát trên phim X-quang. Do đó bác sĩ có thể đánh giá được cách thức ăn di chuyển qua ruột và các cơ của ruột hoạt động như thế nào.
Đo áp lực hậu môn trực tràng: Bác sĩ đưa đầu ống có bóng vào hậu môn. Làm căng quả bóng và kéo từ từ ra. Điều này giúp bác sĩ đo độ căng của các cơ xung quanh hậu môn và chức năng trực tràng.
Chụp Barit: Bác sĩ dùng một ống đưa barit vào trực tràng. Chất barit giúp hiển thị trực tràng và đại tràng. Từ đó trên hình ảnh Xquang, bác sĩ có thể đánh giá tốt hơn về trực tràng và đại tràng.
Nội soi đại tràng: Bác sĩ kiểm tra đại tràng bằng cách sử dụng đầu soi ống mềm có gắn đèn. Thủ thuật này thường cần gây mê và thuốc giảm đau.
Những điều cần biết
Sự khác biệt chính giữa táo bón mãn tính và chứng táo bón bình thường là thời gian các triệu chứng kéo dài. Không giống như táo bón bình thường, táo bón mãn tính có thể ảnh hưởng đến công việc hoặc cuộc sống cá nhân mỗi người.
Táo bón kéo dài hơn ba tháng mà không thuyên giảm sau khi bổ sung nhiều chất xơ, uống nước và tập thể dục được coi là mãn tính.
Điều quan trọng là phải đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác hơn. Để chẩn đoán nguyên nhân gây ra chứng táo bón, bác sĩ sẽ hỏi bệnh và chỉ định các xét nghiệm. Từ đó, bác sĩ sẽ kê đơn hoặc đưa ra lời khuyên về việc ngừng một số loại thuốc ảnh hưởng đến tiêu hóa. Có hai loại thuốc đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ phê duyệt, lubiprostone (Amitiza) và linaclotide (Linzess), đều được chứng minh là an toàn trong cải thiện các triệu chứng táo bón mãn tính.
Nếu bạn đi ngoài phân máu, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc đau bụng dữ dội khi đại tiện, hãy đi khám ngay.
Xem thêm:
- Táo bón: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và điều trị
- 13 biện pháp giúp cải thiện chứng táo bón tại nhà hiệu quả nhất
- Thuốc điều trị táo bón và những điều cần biết
- 17 loại thực phẩm giúp giảm chứng táo bón tốt nhất
- Táo bón và mang thai: Những điều cần biết
