Những người bị hen suyễn, dị ứng và các bệnh về phổi có nhiều khả năng bị co thắt phế quản hơn những người không mắc các bệnh này, cũng như trẻ nhỏ và người trên 65 tuổi.
Hình ảnh phế quản bình thường (bên trái) và phế quản bị co thắt (bên phải). Theo nguồn: allergyasthmanetwork.org.Bản chất tình trạng co thắt phế quản không được coi là bệnh truyền nhiễm, nhưng một số loại virus và vi khuẩn gây co thắt phế quản có thể lây truyền sang người khác.
Nguyên nhân nào gây ra co thắt phế quản?
Một số bệnh lý, chất gây dị ứng và thuốc có khả năng gây co thắt phế quản.
Nguyên nhân phổ biến của co thắt phế quản bao gồm:
- Hen suyễn
- Rối loạn phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)
- Khí phế thũng
- Viêm phế quản mạn tính
- Nhiễm trùng phổi do virus, vi khuẩn và nấm
- Hút thuốc
- Ô nhiễm không khí hoặc khói
- Các chất gây dị ứng trong môi trường, chẳng hạn như lông động vật, phấn hoa, nấm mốc và bụi
- Một số phụ gia thực phẩm và hóa chất
- Khói từ các hóa chất được sử dụng trong các sản phẩm tẩy rửa và sản xuất
- Thời tiết lạnh
- Gây mê toàn thân, hầu hết gây kích ứng đường thở
- Tập thể dục
- Thuốc chống đông, thuốc huyết áp và thuốc chống viêm không steroid (NSAID)
- Thuốc kháng sinh
Các nhà khoa học vẫn chưa rõ lý do tại sao nhưng ở một số người, tập thể dục dường như liên quan đến tình trạng co thắt phế quản. Trước đây, co thắt phế quản do tập thể dục được coi là một triệu chứng của bệnh hen suyễn, nhưng các nghiên cứu mới đã tiết lộ điều này có thể không đúng.
Một nghiên cứu năm 2014 khảo sát gần 8.000 học sinh Pháp đã kết luận rằng co thắt phế quản do gắng sức có thể là một tình trạng riêng biệt, độc lập với bệnh hen suyễn.
Nghiên cứu tương tự cũng chỉ ra rằng co thắt phế quản liên quan đến một số loại viêm mũi dị ứng, một bệnh lý mãn tính gây ra các lớp vảy tiết khô hình thành trong hốc mũi và làm mất dần lớp niêm mạc lót bên trong.
Các nhà nghiên cứu vẫn đang cố gắng nghiên cứa xem liệu các lựa chọn thay thế cho thuốc lá thế hệ mới, chẳng hạn như thuốc lá điện tử, có gây ra chứng co thắt phế quản hay không. Nicotine đã được chứng minh là có khả năng kích thích dây thần kinh chính của phổi, gây ra co thắt cơ và co thắt phế quản.
Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy chỉ một hơi hút thuốc lá điện tử có chứa 12 mg / ml nicotine là đủ để gây co thắt phế quản ở chuột lang đã được gây mê.
Một số hóa chất được tìm thấy trong các loại thuốc dùng để mở đường thở (thuốc giãn phế quản) cũng được chứng minh là gây co thắt phế quản, mặc dù trường hợp này rất hiếm.
Triệu chứng
Các triệu chứng tiềm ẩn của co thắt phế quản bao gồm ho, khó thở và đau ngực.
Các dấu hiệu của co thắt phế quản khá rõ ràng trong khi mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng liên quan trực tiếp đến mức độ thu hẹp đường thở, hoặc lượng khí lưu thông bị hạn chế.
Các triệu chứng phổ biến của co thắt phế quản bao gồm:
- Đau, tức và cảm giác co thắt ở ngực và lưng
- Khó thở
- Thở khò khè hoặc tiếng rít khi hít vào
- Ho khan
- Cảm thấy mệt mỏi hoặc kiệt sức mà không có lý do rõ ràng
- Cảm thấy choáng váng hoặc chóng mặt
Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ cần chẩn đoán và kê đơn điều trị chứng co thắt phế quản. Đối với những trường hợp phức tạp hoặc nghiêm trọng, bác sĩ chuyên khoa hô hấp có thể giúp xác định chẩn đoán.
Thông thường, bác sĩ sẽ hỏi các câu hỏi về tiền sử bệnh phổi và dị ứng của một người trước khi kiểm tra phổi bằng ống nghe.
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và nếu nghi ngờ co thắt phế quản, bác sĩ sẽ thực hiện một loạt các xét nghiệm để đánh giá mức độ co thắt hoặc lưu lượng khí lưu thông của người đó.
Các xét nghiệm phổ biến được sử dụng để giúp chẩn đoán chứng co thắt phế quản bao gồm:
- Hô hấp ký, đo khuếch tán khí và thể tích phổi: Người bệnh hít vào thở ra nhiều lần với lực vừa phải và tối đa thông qua một ống được kết nối với máy tính.
- Xét nghiệm đo oxy trong máu: Một thiết bị đo lượng oxy trong máu được kẹp vào ngón tay hoặc tai.
- Xét nghiệm khí máu động mạch: Xét nghiệm máu được thực hiện để xác định mức độ oxy và carbon hiện có.
- Chụp X-quang ngực và chụp cắt lớp vi tính (CT): Hình ảnh của ngực và phổi giúp loại trừ tình trạng nhiễm trùng hoặc bệnh lý khác của phổi.
Để xác định liệu co thắt phế quản có phải do tập thể dục hay không, bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm tăng thông khí tự ý. Trong quá trình thử nghiệm này, người bệnh hít một hỗn hợp oxy và carbon dioxide để xem nó thay đổi chức năng phổi của họ như thế nào.
Khi nào nên đi khám bệnh?
Một người nên đi khám ngay lập tức, bất cứ khi nào họ bị co thắt phế quản nghiêm trọng, liên tục. Nếu lượng khí lưu thông bị giảm nghiêm trọng, họ nên gọi 911 hoặc đến phòng cấp cứu.
Hãy khám bác sĩ khi triệu chứng nặng lên hoặc liên tục. Theo nguồn: healthline.com.Các lý do khác cần tới sự tư vấn của bác sĩ bao gồm:
- Co thắt phế quản gây đau
- Co thắt cản trở các hoạt động hàng ngày
- Co thắt gây chóng mặt hoặc choáng váng
- Co thắt xảy ra sau khi hít phải chất gây dị ứng
- Co thắt xảy ra không có lý do rõ ràng
- Co thắt trở nên nặng hơn hoặc chỉ xảy ra khi tập thể dục
- Ho ra chất nhầy, đặc biệt nếu sẫm màu hoặc đổi màu
- Sốt và nhiệt độ hơn 37.8oC
- Khó thở nhiều
Các phương pháp điều trị hiệu quả nhất là gì?
Thuốc giãn phế quản có sẵn ở các dạng chế phẩm khác nhau, nhưng hiệu quả nhất là ở dạng hít.
Trong hầu hết các trường hợp co thắt phế quản, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc giãn phế quản. Những loại thuốc này làm cho đường thở mở rộng và tăng luồng khí.
Ba loại thuốc giãn phế quản phổ biến nhất là thuốc chủ vận beta, thuốc kháng cholinergic và theophylline.
Mặc dù các loại thuốc được sử dụng để điều trị chứng co thắt phế quản có dạng viên nén, thuốc tiêm và dạng lỏng, tuy nhiên nhiều loại thuốc được coi là hiệu quả nhất khi hít phải.
Kế hoạch điều trị tốt nhất phụ thuộc vào các yếu tố cá nhân, chẳng hạn như mức độ nặng của co thắt, tần suất xảy ra và nguyên nhân của chúng.
Đối với các trường hợp nặng hoặc mạn tính, bác sĩ sẽ khuyên dùng steroid để giảm viêm và tăng lưu lượng khí. Khi co thắt phế quản do nhiễm vi khuẩn, bác sĩ cũng cân nhắc kê đơn thuốc kháng sinh.
Các loại thuốc phổ biến được sử dụng để điều trị chứng co thắt phế quản bao gồm:
Thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn
Loại thuốc giãn phế quản này bắt đầu phát huy tác dụng trong vòng vài phút và kéo dài trong vài giờ.
Thuốc giúp giảm nhanh các cơn co thắt đột ngột, nghiêm trọng và để điều trị chứng co thắt do vận động. Thông thường, người bệnh chỉ nên dùng những loại thuốc này một hoặc hai lần một tuần.
Mọi người có thể dùng thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn ở dạng “ống hít cứu trợ” hoặc ở dạng lỏng được biến đổi thành dạng sương mù hít được sau khi được đưa qua một thiết bị gọi là máy phun sương.
Thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn phổ biến bao gồm:
- AccuNeb, Proair, Ventolin
- Metaproterenol
- Xopenex
- Maxair
Thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài kết hợp với steroid
Đối với các trường hợp co thắt phế quản mạn tính, thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài kết hợp với steroid dạng hít để giúp ngăn ngừa co thắt.
Trong hầu hết các trường hợp, bệnh nhân dùng thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài hai hoặc ba lần mỗi ngày vào những thời điểm cố định. Những loại thuốc này không giúp giảm nhanh các triệu chứng co thắt.
Thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài phổ biến kết hợp thuốc corticosteroid dạng hít bao gồm:
- Advair
- Symbicort
- Serevent
- Foradil
- Flovent
- Prednisolone
- Pulmicort
Tổng kết
Nếu một người bị co thắt phế quản do tập thể dục, cần dùng thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài kết hợp corticosteroid dạng hít trước khi tập từ 15 đến 20 phút giúp giảm nguy cơ bị co thắt.
Nếu tiếp xúc với chất gây dị ứng, chất kích thích hoặc thuốc gây co thắt phế quản, việc tránh hoặc ngừng tiếp xúc với chất đó cũng sẽ giúp giảm biểu hiện.
Đối với những trường hợp co thắt phế quản do gây mê toàn thân, bác sĩ thường kê thêm thuốc gây mê. Nếu điều này không giải quyết được tình trạng co thắt, có thể dùng thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn và corticosteroid tiêm tĩnh mạch.
Xem thêm:
- Viêm phế quản: Triệu chứng, nguyên nhân, điều trị và phòng bệnh
- Những điều cần biết về viêm phế quản cấp ở trẻ em
- Viêm phế quản phổi: Triệu chứng, các yếu tố nguy cơ và cách điều trị hiệu quả
