Nhận biết và phòng tránh gan nhiễm mỡ
Các triệu chứng của viêm gan nhiễm mỡ không do rượu thường âm thầm hoặc không đặc hiệu nên khó chẩn đoán. Do đó, bệnh nhân NASH có thể không biết về tình trạng của mình cho đến giai đoạn cuối của bệnh.
Đối với hầu hết mọi người, sự tích tụ chất béo trong gan thường không gây ra vấn đề quá nghiêm trọng. Nhưng ở một số người, chất béo có thể trở thành chất độc đối với tế bào gan, gây viêm và tổn thương tế bào.
Phân loại bệnh gan nhiễm mỡ
Gan là cơ quan lớn nhất của cơ thể, chịu trách nhiệm sản xuất và dự trữ năng lượng, giải độc, sản xuất mật và hỗ trợ tiêu hóa chất béo trong ruột non. Nếu gan bị tổn thương hoặc hoạt động bất thường, chất béo có thể tích tụ trong gan và gây bệnh gan nhiễm mỡ.
Có hai dạng chính:
- Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Nonalcoholic fatty liver disease - NAFLD)
- Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, còn được gọi là viêm gan nhiễm mỡ do rượu (Alcoholic Steatohepatitis - ASH)
NASH so với NAFLD và ASH
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) hầu hết là dạng lành tính, đặc trưng bởi sự tích tụ chất béo trong gan. NAFLD đôi khi được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ vì sự hiện diện của chất béo trong tế bào gan là đặc điểm duy nhất của tình trạng này.
NAFLD không biểu hiện triệu chứng của gan. Nó khá phổ biến với 25% số người trên thế giới mắc chứng này.
NASH là một thể của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Khoảng 20% những người bị NAFLD mắc viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH). NASH thường liên quan đến tình trạng béo phì, đái tháo đường loại 2 và tăng lipid máu.
Viêm gan nhiễm mỡ do rượu có liên quan đến chứng rối loạn sử dụng rượu. Nếu không được điều trị, cả bệnh nhân NASH và ASH đều có thể phát triển thành bệnh xơ gan và ung thư biểu mô tế bào gan. Nhưng khả năng đồng mắc cả hai bệnh đều cao hơn nhiều ở những người mắc ASH: 0,5% so với 3% -10% tương ứng.
Triệu chứng của viêm gan nhiễm mỡ không do rượu
Thông thường, NASH không gây triệu chứng vì vậy bạn thậm chí không biết mình mắc bệnh. Nếu bệnh diễn biến xấu đi có thể xuất hiện các triệu chứng biểu hiện tình trạng viêm và tổn thương tế bào gan.
Các triệu chứng NASH phổ biến bao gồm:
- Mệt mỏi
- Giảm cân không rõ nguyên nhân
- Mệt mỏi, yếu người
- Đau bụng vùng hạ sườn phải
Nguyên nhân
Béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu. Nguồn ảnh: Harvard Health.Diễn biến và cơ chế của bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu vẫn đang được nghiên cứu. Đầu tiên, tình trạng kháng insulin và béo phì dẫn đến lượng chất béo tăng cao ở tế bào gan, gây phản ứng viêm. Tình trạng viêm có thể làm hỏng các tế bào gan, gây xơ hóa (sẹo) gan.
Các chuyên gia chưa tìm ra nguyên nhân tại sao một số người mắc viêm gan nhiễm mỡ không do rượu gặp các triệu chứng còn những người khác thì không. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng di truyền, tiền sử gia đình và môi trường đều đóng vai trò nhất định.
Những người mắc các tình trạng sau đây có nhiều nguy cơ mắc bệnh gan và có các triệu chứng của NASH:
- Béo phì
- Kháng insulin và bệnh đái tháo đường loại 2
- Hàm lượng cholesterolvà triglycerides cao
- Hội chứng chuyển hóa
NASH thường xảy ra ở những người từ 40 đến 50 tuổi và mắc một hoặc nhiều vấn đề trên, mặc dù NASH có thể xảy ra ở những người không có các yếu tố nguy cơ này.
Chẩn đoán
NASH có thể không gây triệu chứng hoặc các triệu chứng có thể không được chú ý, điều này khiến bệnh khó được chẩn đoán. Hơn nữa, không có xét nghiệm đặc hiệu duy nhất nào có thể chẩn đoán NASH.
Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ hỏi tiền sử bệnh bao gồm các loại thuốc bạn đang dùng, các triệu chứng và các vấn đề sức khỏe bạn đã mắc.
Sau đó, bác sĩ sẽ kiểm tra sức khỏe để tìm các dấu hiệu của gan to hoặc xơ gan, như vàng da.
Nếu bệnh sử và tình trạng sức khỏe của bạn hướng đến NASH, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm hoặc chẩn đoán hình ảnh để kiểm tra xem chất béo có tích tụ trong gan và để loại trừ các bệnh khác. Xét nghiệm máu bao gồm xét nghiệm chức năng gan và xét nghiệm công thức máu.
Xét nghiệm men gan đặc biệt quan trọng vì chúng có thể giúp chẩn đoán NASH và phân biệt viêm gan nhiễm mỡ không do rượu với viêm gan do rượu. Mức độ của hai loại men gan aspartate aminotransferase (AST) và alanine aminotransferase (ALT) tăng cao khoảng 90% những người mắc NASH.
Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh có thể bao gồm:
Bác sĩ cũng có thể làm sinh thiết gan để chẩn đoán xác định NASH hoặc loại trừ các nguyên nhân khác gây ra bệnh gan. Sinh thiết gan cũng có thể cung cấp thông tin về mức độ bệnh NASH.
Điều trị
Chưa có loại thuốc nào được phê duyệt để điều trị NASH, vì vậy quản lý tình trạng sức khỏe và có lối sống lành mạnh là những phương pháp điều trị tốt nhất.
- Giảm mức cholesterol toàn phần.
- Giảm cân: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, giảm 3% - 10% trọng lượng cơ thể có thể giảm tình trạng kháng insulin hoặc bệnh đái tháo đường loại 2 ở một số người và giảm cân cũng mang lại lợi ích sức khoẻ tích cực ở tất cả mọi người.
- Kiểm soát bệnh đái tháo đường: Duy trì mức đường huyết khỏe mạnh thông qua chế độ ăn uống và thuốc làm giảm khả năng tiến triển các triệu chứng NASH.
- Ngừng sử dụng rượu: Ngay cả một lượng nhỏ rượu cũng có thể làm tổn thương gan trầm trọng hơn, vì vậy việc ngừng sử dụng rượu hoàn toàn sẽ mang lại lợi ích sức khỏe lớn nhất.
- Kiểm tra lại các loại thuốc của bạn: Đảm bảo rằng bạn đang không sử dụng loại thuốc, thảo mộc và thực phẩm bổ sung gây độc cho gan.
- Luyện tập thể dục đều đặn.
- Tiêm phòng: Tiêm phòng viêm gan A và B, cúm và phế cầu khuẩn là cần thiết. Những người mắc NASH không chỉ dễ bị nhiễm trùng hơn mà còn có nhiều khả năng tiến triển thành xơ gan hoặc suy gan toàn bộ ở những người đồng mắc cả bệnh viêm gan A hoặc B.
- Bổ sung vitamin E: Nếu bạn không mắc bệnh đái tháo đường hoặc bệnh tim, có một số ít bằng chứng cho thấy việc uống vitamin E có thể làm chậm tốc độ tổn thương gan.
Mặc dù không có loại thuốc cụ thể nào điều trị trực tiếp NASH, nhưng dùng metformin và statin để điều trị các vấn đề chuyển hóa liên quan như kháng insulin và hàm lượng cholesterol cao có thể giúp cải thiện tình trạng này. Nếu kết hợp với giảm cân và cải thiện chế độ ăn uống, bạn có thể đẩy lùi bệnh gan nhiễm mỡ.
Hai loại thuốc tốt nhất được Hiệp hội Nghiên cứu Bệnh gan Hoa Kỳ (American Association for the Study of Liver Diseases) khẳng định đối với bệnh NASH đã được chứng minh bằng sinh thiết là vitamin E và pioglitazone (được sử dụng để điều trị bệnh đái tháo đường), nhưng những lo ngại về tính an toàn, hiệu quả và tác dụng phụ vẫn còn. Không bao giờ tự ý bắt đầu sử dụng một trong những loại thuốc này mà không có sự giám sát của bác sĩ.
Tiên lượng
Hầu hết những người mắc NASH sẽ không tiến triển thêm các vấn đề nghiêm trọng về gan. Trên thực tế, một nghiên cứu cho thấy hầu hết những người mắc NASH có tuổi thọ tương đương với những người không mắc bệnh này, đặc biệt nếu các xét nghiệm chức năng gan ổn định theo thời gian.
Tuổi thọ giảm đáng kể nếu bệnh NASH tiến triển thành xơ gan - sẹo hoàn toàn ở gan. Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất của NASH.
Tuổi thọ trung bình của những người bị suy gan mất bù là khoảng 2 năm. Ước tính về sự tiến triển thành xơ gan ở bệnh nhân NASH thay đổi từ 10% tiến triển thành xơ gan mất bù trong 13 năm đến 25% thành xơ gan trong 9 năm.
Các bệnh nền như tăng huyết áp và bệnh đái tháo đường loại 2 có thể làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng liên quan đến gan. Nhưng kết quả tồi tệ nhất đối với bệnh tim và gan là ở những người mắc hội chứng chuyển hóa - sự kết hợp của các tình trạng kháng insulin, béo phì và tăng lipid máu. Giảm cân có thể làm giảm nguy cơ xơ gan.
Tỷ lệ phổ biến của bệnh NASH đã tăng lên cùng với tỷ lệ béo phì của Hoa Kỳ. NASH hiện là lý do hàng đầu để cấy ghép gan. Đối với những người bị xơ gan, ghép gan có thể kéo dài thêm tuổi thọ của họ.
Bệnh nhân NASH không bị xơ gan có nguy cơ tử vong thấp hơn đáng kể so với những người tiến triển thành xơ gan. Trong bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, nguyên nhân tử vong liên quan đến các vấn đề về gan còn bệnh tim mạch thường được coi là nguyên nhân tử vong trong các trường hợp NASH không xơ gan.
Quản lý lối sống và tình trạng sức khoẻ
Duy trì lối sống lành mạnh có thể cải thiện tình trạng bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu.
Nguồn ảnh: HealthifyMe.
Việc chẩn đoán NASH có thể gây khó chịu, đặc biệt nếu bạn có các bệnh nền khác. Bệnh NASH không phải lúc nào cũng gây các biến chứng nguy hiểm.
Thực hiện lối sống lành mạnh có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh. Điều trị các bệnh lý nền cũng giúp cải thiện các triệu chứng của NASH.
Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc NASH, đây là một số điều quan trọng bạn nên làm để tránh tổn thương gan thêm:
- Hạn chế hoặc ngừng sử dụng rượu: tốt nhất là bạn nên tránh xa hoàn toàn đồ uống có cồn.
- Kiểm tra thuốc bạn đang dùng: Ngay cả các loại thuốc thông thường như acetaminophen, tylenol và một số loại thuốc cảm có thể gây hại nếu bạn dùng quá nhiều trong thời gian dài, đặc biệt nếu bạn mắc bệnh gan hoặc uống nhiều rượu.
- Tiêm vắc-xin: để bảo vệ chống lại virus viêm gan A và B.
- Kiểm soát tình trạng của bệnh lý nền.
- Làm các xét nghiệm tầm soát ung thư gan: thường xuyên nếu bạn đã bị xơ gan.
Tổng kết
Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) là một thể của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu - trong đó tế bào gan bị viêm và tổn thương. Bệnh có thể không gây triệu chứng trừ khi tổn thương tiến triển. NASH thường gặp ở những người béo phì hoặc mắc hội chứng chuyển hóa, kháng insulin và đái tháo đường loại 2.
NASH có thể được chẩn đoán bằng xét nghiệm máu và phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Điều trị bằng các biện pháp lối sống và kiểm soát các bệnh nền khác. Tiên lượng tốt trừ khi bệnh tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan.
Lời khuyên
Đừng để bệnh NASH chi phối cuộc sống của bạn. Các biến chứng sức khỏe phần lớn có thể ngăn ngừa được nếu bạn làm việc với bác sĩ theo một kế hoạch bắt nguồn từ các hành vi lành mạnh. Hãy nhớ ngừng sử dụng rượu và tuân thủ lịch tiêm chủng để tránh các biến chứng như xơ gan và nhiễm trùng thứ cấp.
Các câu hỏi thường gặp
Sự khác biệt giữa bệnh NASH và NAFLD là gì?
NAFLD là tình trạng khi chất béo tích tụ trong gan. NASH là một thể của bệnh NAFLD có đặc điểm không chỉ chất béo tích tụ trong gan, mà còn gây viêm và tổn thương tế bào gan. Hai thể NAFLD chính là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (nonalcoholic fatty liver - NAFL) và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (nonalcoholic steatohepatitis - NASH).
Khi nào gan nhiễm mỡ chuyển thành xơ gan?
Xơ gan có thể mất vài tháng hoặc vài năm để phát triển. Trong khi không có ước tính chắc chắn về sự tiến triển của gan nhiễm mỡ thành xơ gan, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thay đổi lối sống và tránh sử dụng rượu có thể làm giảm khả năng tiến triển thành xơ gan và các biến chứng gan lâu dài.
Có phương pháp điều trị nào với bệnh xơ gan không do rượu?
Không có loại thuốc nào có thể đảo ngược tình trạng xơ gan, nhưng thay đổi lối sống như ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và tránh sử dụng rượu có thể làm giảm các triệu chứng và giảm nguy cơ xuất hiện tăng áp lực tĩnh mạch cửa và các biến chứng liên quan đến gan khác.
