Bí tiểu là gì?
Bí tiểu là tình trạng bàng quang không thải hết hoặc hoàn toàn không bài tiết tiểu. Bàng quang giống như một bể chứa nước tiểu. Nước tiểu được tạo thành từ chất thải được thận lọc ra khỏi máu. Sau khi được lọc, nước tiểu sẽ di chuyển đến bàng quang, và di chuyển qua niệu đạo rồi ra khỏi cơ thể.
Bí tiểu có thể là cấp tính (đột ngột) hoặc mãn tính (lâu dài). Cấp tính có nghĩa là tình trạng xảy ra nhanh chóng và có thể nghiêm trọng. Bí tiểu mãn tính có nghĩa là bạn đã mắc phải tình trạng này trong một thời gian dài.
Bí tiểu cấp tính là một trường hợp khẩn cấp. Trong trường hợp này, bạn cần đi khám ngay lập tức. Dạng mãn tính thường xảy ra ở nam giới lớn tuổi, nhưng nó cũng có thể xảy ra ở phụ nữ.
Nguyên nhân
Nguyên nhân gây ra bí tiểu mãn tính
Bí tiểu có thể xảy ra vì một số lý do khác nhau, bao gồm:
- Tắc nghẽn đường dẫn nước tiểu
- Thuốc bạn đang sử dụng cho các bệnh lý khác
- Các vấn đề về dây thần kinh làm gián đoạn nhận biết thông tin giữa não và hệ thống tiết niệu.
- Nhiễm trùng và sưng tấy cản trở bài tiết nước tiểu ra khỏi cơ thể.
- Các biến chứng và tác dụng phụ của thuốc dùng trong một thủ thuật phẫu thuật.
Tắc nghẽn
Khi có tác nhân nào đó chặn dòng chảy nước tiểu qua bàng quang và niệu đạo sẽ khiến bạn bị bí tiểu. Niệu đạo là ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra bên ngoài cơ thể. Ở nam giới, tắc nghẽn có thể xuất hiện khi tuyến tiền liệt quá lớn, chèn ép lên niệu đạo. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây bí tiểu mãn tính ở nam giới. Một nguyên nhân ở phụ nữ là bàng quang chảy xệ, được gọi là u nang. Nó cũng có thể xuất hiện khi trực tràng sa vào thành sau của âm đạo - một tình trạng được gọi là sa trực tràng. Một số nguyên nhân có thể xảy ra với cả nam và nữ. Niệu đạo có thể bị hẹp do mô sẹo. Sỏi tiết niệu cũng có thể chặn dòng chảy của nước tiểu ra khỏi cơ thể.
Thuốc men
Bí tiểu cũng có thể do một số loại thuốc gây ra, như: thuốc kháng histamine (Benadryl), thuốc chống co thắt (như Detrol), thuốc phiện (như Vicodin) và thuốc chống trầm cảm (như Elavil) có thể thay đổi cách thức hoạt động của cơ bàng quang. Các loại thuốc khác cũng có thể gây ra tác dụng phụ lên khả năng kiểm soát bàng quang, bao gồm thuốc kháng cholinergic, một số thuốc hạ huyết áp, thuốc chống loạn thần, thuốc nội tiết tố và thuốc giãn cơ.
Các vấn đề về dây thần kinh
Việc đi tiểu bình thường xảy ra khi co thắt bàng quang được phối hợp với sự giãn cơ thắt niệu đạo, thông qua sự điều khiển của não bộ. Bất cứ thứ gì cản trở đường dẫn truyền từ não đến các dây thần kinh đi đến bàng quang và niệu đạo cũng có thể gây ra tình trạng bí tiểu do vấn đề về dây thần kinh. Nguyên nhân của các vấn đề về thần kinh có thể bao gồm:
- Tai biến mạch máu não
- Bệnh tiểu đường
- Bệnh đa xơ cứng
- Chấn thương cột sống hoặc xương chậu
- Áp lực lên tủy sống do khối u và đĩa đệm thoát vị
- Sinh con thường
Nếu trước đây bạn đã từng đặt ống thông tiểu, bạn có thể có nhiều nguy cơ mắc tình trạng này hơn. Nguy cơ cũng cao hơn nếu bác sĩ đã sử dụng bất kỳ thiết bị nào khác để khám, chẳng hạn như ống soi niệu quản hoặc ống soi bàng quang.
Bí tiểu do bệnh thần kinh xảy ra với tỷ lệ như nhau ở nam và nữ.
Nhiễm trùng và phù
Ở nam giới, tuyến tiền liệt bị nhiễm trùng có thể gây phù nề, đè lên niệu đạo làm chặn dòng chảy của nước tiểu. Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) có thể gây phù niệu đạo hoặc bàng quang yếu, cả hai đều có thể gây bí tiểu. Các bệnh lây truyền qua đường tình dục (được gọi là STIs) cũng có thể gây phù nề và tổn thương hệ tiết niệu.
Phẫu thuật
Thuốc sử dụng trước và trong khi phẫu thuật để gây mê có thể gây bí tiểu ngay sau khi phẫu thuật. Các thủ thuật như thay khớp háng, phẫu thuật cột sống, phẫu thuật trực tràng, phẫu thuật các vấn đề về xương chậu của phụ nữ và phẫu thuật cắt trĩ có thể gây ra vấn đề sau đó.
Triệu chứng
Các dấu hiệu có thể khác nhau. Một số người bí tiểu dạng mãn tính gặp khó khăn khi bắt đầu đi tiểu. Một số người khó đi tiểu, một số người muốn đi tiểu nhưng không thể tiểu. Nhiều trường hợp đi tiểu rất nhiều lần, trong khi những người khác vẫn cảm thấy cần phải đi ngay sau khi vừa đi. Bạn có thể bị tiểu rắt ra quần do bang quang căng tức, nhưng không thể đi tiểu.
Với dạng cấp tính, bạn đột nhiên không thể đi tiểu hoặc chỉ có thể tiểu một lượng rất ít. Điều này xảy ra ngay cả khi bàng quang đang chứa đầy nước tiểu. Đi khám ngay lập tức nếu bạn gặp phải các tình trạng trên.
Chẩn đoán
Chẩn đoán bí tiểu mãn tính
Tiền sử và khám sức khỏe: Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ hỏi về các dấu hiệu triệu chứng và thời gian bạn mắc phải triệu chứng này từ khi nào. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ hỏi thêm về tiền sử bệnh và việc sử dụng thuốc. Khám bụng dưới cũng có thể cung cấp thêm thông tin để tìm ra nguyên nhân bệnh. Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định làm một số xét nghiệm để chẩn đoán bệnh. Nam giới có thể khám trực tràng để kiểm tra kích thước của tuyến tiền liệt.
Mẫu nước tiểu có thể được lưu lại để kiểm tra nhiễm trùng.
Siêu âm bàng quang. Nguồn ảnh: https://jetem.org/Siêu âm bàng quang: Lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang sau khi đi tiểu có thể được đo bằng cách siêu âm bàng quang. Xét nghiệm này được gọi là nội soi bàng quang.
Nội soi bàng quang: Nội soi bàng quang bằng cách đưa một ống silicon có gắn camera thông qua niệu đạo. Từ đó bác sĩ có thể xem được hình ảnh niêm mạc niệu đạo và bàng quang. Xét nghiệm này có thể cho thấy niệu đạo bị hẹp (sẹo), tắc nghẽn do sỏi, phì đại tuyến tiền liệt hoặc khối u. Nó cũng có thể được sử dụng để loại bỏ sỏi, nếu được tìm thấy trong bàng quang. Chụp cắt lớp vi tính (CT) cũng có thể giúp tìm sỏi hoặc bất cứ thứ gì khác cản trở dòng chảy của nước tiểu.
Xét nghiệm niệu động học: Các xét nghiệm sử dụng ống thông để ghi lại áp lực bên trong bàng quang có thể được thực hiện để cho biết mức độ rỗng của bàng quang. Tốc độ dòng chảy của nước tiểu cũng có thể được đo bằng các xét nghiệm như vậy. Đây được gọi là kiểm tra niệu động học.
EMG: Bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm nếu họ cho rằng tình trạng bí tiểu là do thần kinh có vấn đề. Xét nghiệm EMG sử dụng các cảm biến để đo hoạt động điện của các cơ và dây thần kinh trong khu vực bàng quang hay cơ thắt niệu đạo.
PSA: Một xét nghiệm máu dành riêng cho kháng nguyên tuyến tiền liệt (PSA) có thể được thực hiện để tầm soát ung thư tuyến tiền liệt. Nếu mức PSA tăng cao, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm qua trực tràng và sinh thiết mô tiền liệt tuyến.
Quản lý và điều trị
Điều trị bí tiểu
Điều trị bí tiểu có thể phụ thuộc vào việc bạn đang ở dạng cấp tính hay dạng mãn tính, cũng như nguyên nhân của tình trạng này. Đối với dạng cấp tính, bác sĩ sẽ đưa một ống thông vào niệu đạo để dẫn lưu bàng quang.
Điều trị dạng mãn tính - hoặc dạng cấp tính trở thành mãn tính - sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân.
Thuốc điều trị phì đại tuyến tiền liệt: Đối với nam giới bị phì đại tuyến tiền liệt, một số loại thuốc có thể được sử dụng để thử mở rộng hoặc thu nhỏ tuyến tiền liệt. Chúng bao gồm thuốc chẹn alpha (tamsulosin [Flomax], terazosin [Hytrin] và alfuzosin [Uroxatral]) và chất ức chế 5-alpha reductase (Finasteride [Proscar] và dutasteride [Avodart]). Ngoài ra, có thể thử các thủ thuật hoặc phẫu thuật để mở tuyến tiền liệt.
Thủ thuật phì đại tuyến tiền liệt: Nhiều thủ thuật có sẵn khi gặp vấn đề này là do tuyến tiền liệt phì đại. Các phương pháp điều trị tại phòng khám có thể được thực hiện và chỉ cần gây tê. Chúng bao gồm liệu pháp xông hơi bằng nước (Rezum) và nâng niệu đạo tuyến tiền liệt (Urolift).
Ngoài ra còn có một số phẫu thuật được thực hiện dưới hình thức gây mê toàn thân. Chúng bao gồm thủ thuật bên trong tuyến tiền liệt (cắt bỏ tuyến tiền liệt qua đường nội soi, hoặc TURP) và mở tuyến tiền liệt bằng tia laser (hóa hơi chọn lọc tuyến tiền liệt bằng ánh sáng xanh, hoặc PVP). Một tia laser cũng có thể được sử dụng để cắt bỏ toàn bộ phần phì đại của tuyến tiền liệt qua niệu đạo (laser Holmium tuyến tiền liệt, hoặc HoLEP), hoặc phần này của tuyến tiền liệt có thể được cắt bỏ qua bụng (phẫu thuật cắt tuyến tiền liệt đơn giản). Tất cả các thủ thuật này có thể có hiệu quả trong việc thông tắc nghẽn, cải thiện tình trạng bí tiểu.
Điều trị chít hẹp niệu đạo: Đối với chứng hẹp niệu đạo, có thể thử mở mô sẹo ở niệu đạo bằng ống thông và bóng bay. Phẫu thuật sử dụng dao hoặc tia laser di chuyển qua niệu đạo để cắt là một phương pháp. Đôi khi mô sẹo cần được cắt bỏ và cố định niệu đạo bằng phẫu thuật gọi là nong niệu đạo.
Điều trị các vấn đề về thần kinh: Nếu tình trạng bí tiểu là do vấn đề liên quan đến thần kinh, bạn có thể cần tự thông tiểu tại nhà.
Điều trị cho phụ nữ bị bí tiểu: Đối với phụ nữ có nguyên nhân là do u nang hoặc trực tràng, các trường hợp nhẹ hoặc trung bình có thể được điều trị bằng các bài tập tăng cường cơ sàn chậu. Họ cũng có thể được điều trị bằng cách đặt vòng âm đạo để hỗ trợ bàng quang. Bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp estrogen nếu bạn đã qua thời kỳ mãn kinh. Những trường hợp nặng hơn có thể phải phẫu thuật để nâng bàng quang hoặc trực tràng bị chảy xệ.
