Những điều cần biết về gãy xương mác

Xương mác và xương chày liên kết với nhau ở khớp gối và khớp cổ chân. Hai xương giúp ổn định và nâng đỡ mắt cá chân và cơ bắp ở chân.

Một tác động mạnh, chẳng hạn như tiếp đất sau khi nhảy cao hoặc bất kỳ tác động nào đến phần bên ngoài của chân, có thể gây ra gãy xương mác. Ngay cả khi lăn hoặc bong gân mắt cá chân cũng gây áp lực lên xương mác, có thể dẫn đến gãy xương.

Các loại gãy xương mác

Gãy xương mác có thể xảy ra ở bất kỳ điểm nào trên xương và có thể khác nhau về mức độ và loại. Các loại gãy xương mác bao gồm:

• Gãy đầu dưới xương mác (Lateral malleolus fractures) xảy ra khi xương mác bị gãy ở mắt cá chân
• Gãy đầu xương mác xảy ra ở đầu trên của xương mác gần đầu gối
• Gãy bong xảy ra khi một đoạn xương nhỏ gắn với gân hoặc dây chằng bị kéo ra khỏi phần chính của xương
• Gãy xương do áp lực mô tả một tình huống mà xương mác bị thương do căng thẳng lặp đi lặp lại, chẳng hạn như chạy hoặc đi bộ đường dài
• Gãy thân xương xảy ra ở phần giữa của xương mác sau một chấn thương chẳng hạn như một cú đánh trực tiếp vào khu vực này

Gãy xương mác có thể do nhiều chấn thương khác nhau. Nó thường liên quan đến một mắt cá chân bị lật nhưng cũng có thể là do tiếp đất khó khăn, ngã hoặc một cú đánh trực tiếp vào bên ngoài cẳng chân hoặc mắt cá chân.

Gãy xương mác thường gặp trong các môn thể thao, đặc biệt là những môn liên quan đến chạy, nhảy hoặc thay đổi hướng nhanh chóng như bóng đá, bóng rổ và bóng đá.

Triệu chứng

Đau, sưng và căng là một số dấu hiệu và triệu chứng phổ biến nhất của gãy xương mác. Các dấu hiệu và triệu chứng khác bao gồm:

• Không có khả năng chịu trọng lượng ở chân bị thương
• Chảy máu và bầm tím ở chân
• Biến dạng có thể nhìn thấy
• Tê và lạnh ở bàn chân
• Đau khi chạm vào

Chẩn đoán

Những người bị thương ở chân và đang gặp bất kỳ triệu chứng nào nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán. Các bước sau đây sẽ được tiến hành trong quá trình chẩn đoán:

• Khám sức khỏe: Một cuộc kiểm tra kỹ lưỡng sẽ được tiến hành và bác sĩ sẽ tìm kiếm bất kỳ dị tật đáng chú ý nào.
• Chụp X-quang: Chúng được sử dụng để xem vết gãy và xem liệu xương có bị di lệch hay không.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Loại xét nghiệm này cho những hình ảnh chi tiết hơn về xương bên trong và các mô mềm.

Chụp cắt vi tính (CT) và các xét nghiệm khác có thể được chỉ định để chẩn đoán chính xác hơn và đánh giá mức độ nghiêm trọng của gãy xương mác.

Điều trị 

Điều trị gãy xương mác có thể khác nhau và phụ thuộc rất nhiều vào mức độ nghiêm trọng của vết gãy. Gãy xương mác được phân loại là gãy hở hoặc gãy kín.

Gãy hở (gãy phức tạp)

Gãy xương mác hở hay kín được phân loại tùy thuộc vào việc da có bị rách hay xương lộ ra ngoài hay không.Trong gãy xương hở, có thể nhìn thấy xương chọc qua da hoặc một vết thương sâu làm lộ xương qua da.

Gãy xương hở thường là kết quả của chấn thương lớn hoặc cú đánh trực tiếp, chẳng hạn như ngã hoặc va chạm xe cơ giới. Loại gãy này cũng có thể xảy ra gián tiếp, chẳng hạn như loại chấn thương do xoắn vặn mạnh.

Lực cần thiết để gây ra các loại gãy xương này là lớn, điều đó có nghĩa là bệnh nhân thường sẽ có thêm chấn thương khác. Một số chấn thương có thể đe dọa tính mạng.

Theo Học viện bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình Hoa Kỳ, có 40 đến 70% tỷ lệ chấn thương liên quan ở những nơi khác trong cơ thể.

Các bác sĩ sẽ điều trị gãy xương mác hở ngay lập tức và tìm kiếm bất kỳ chấn thương nào khác. Thuốc kháng sinh sẽ được dùng để ngăn ngừa nhiễm trùng. Một mũi tiêm phòng uốn ván cũng sẽ được thực hiện nếu cần thiết.

Vết thương sẽ được vệ sinh sạch sẽ, thăm khám, ổn định vết thương rồi băng lại để vết thương mau lành. Có thể cần thiết phải phẫu thuật và cố định bên trong bằng nẹp và vít để ổn định chỗ gãy. Nếu xương không hợp nhất, ghép xương có thể là cần thiết để thúc đẩy quá trình lành thương.

Gãy kín ( gãy đơn giản)

Trong trường hợp gãy kín, xương bị gãy nhưng da còn nguyên.

Mục tiêu của điều trị gãy xương kín là đưa xương trở lại vị trí cũ, kiểm soát cơn đau, cho vết gãy có thời gian lành lại, ngăn ngừa biến chứng và phục hồi chức năng bình thường. Điều trị bắt đầu bằng việc nâng cao chân. Nước đá được sử dụng để giảm đau và giảm sưng.

Nếu không cần phẫu thuật, bạn nên sử dụng nạng để di chuyển và nẹp, bó bột khi quá trình lành thương diễn ra. Sau khi khu vực này lành lại, bạn có thể kéo căng và tăng cường các khớp bị suy yếu với sự trợ giúp của chuyên gia vật lý trị liệu.

Có hai loại điều trị chính:

• Nắn chỉnh bao gồm việc sắp xếp lại xương về vị trí ban đầu mà không cần phải rạch ở vị trí gãy
• Phẫu thuật mở và cố định bên trong để điều chỉnh lại xương gãy về vị trí ban đầu bằng cách sử dụng dụng cụ cố định như vít và thanh nội tủy

Mắt cá chân sẽ được bó bột cho đến khi quá trình chữa lành hoàn tất.

Phục hồi chức năng và vật lý trị liệu

Sau khi bó bột hoặc nẹp vài tuần, hầu hết người bệnh đều thấy chân yếu và cứng khớp. Đa số người bệnh sẽ cần tập phục hồi chức năng để đảm bảo chân của họ lấy lại đầy đủ sức mạnh và tính linh hoạt.

Một số liệu pháp vật lý trị liệu có thể được chỉ định để lấy lại toàn bộ sức mạnh cho chân của người bệnhChuyên gia vật lý trị liệu sẽ đánh giá từng người để xác định kế hoạch điều trị tốt nhất. Nhà trị liệu có thể thực hiện một số phép đo để đánh giá tình trạng của người bệnh. Các phép đo bao gồm:

• Phạm vi của chuyển động
• Sức mạnh
• Đánh giá mô sẹo phẫu thuật
• Cách bệnh nhân đi lại và chịu trọng lượng
• Mức độ đau

Vật lý trị liệu thường bắt đầu với các bài tập tăng cường sức mạnh và khả năng vận động của mắt cá chân. Một khi bệnh nhân đủ khỏe để dồn trọng lượng lên vùng bị thương, các bài tập đi bộ sẽ được áp dụng. Cân bằng là một phần quan trọng để lấy lại khả năng đi bộ mà không cần trợ giúp. Các bài tập về ván lắc là một cách tuyệt vời để giữ thăng bằng.

Nhiều người được hướng dẫn các bài tập mà họ có thể thực hiện ở nhà để hỗ trợ thêm cho quá trình chữa bệnh.

Phục hồi lâu dài

Việc điều trị và phục hồi chức năng thích hợp có sự giám sát của bác sĩ làm tăng cơ hội lấy lại sức mạnh và chuyển động hoàn toàn của người bệnh. Để ngăn ngừa gãy xương mác trong tương lai, những người tham gia các môn thể thao có nguy cơ cao nên đeo thiết bị an toàn thích hợp.

Mọi người có thể giảm nguy cơ gãy xương bằng cách:

• Mang giày dép phù hợp
• Thực hiện chế độ ăn uống đầy đủ các loại thực phẩm giàu canxi như sữa, sữa chua và pho mát để giúp xương chắc khỏe
• Thực hiện các bài tập chịu trọng lượng để giúp xương chắc khỏe

Các biến chứng có thể xảy ra

Các vết nứt gãy thường lành lại mà không có vấn đề gì thêm, nhưng các biến chứng sau có thể xảy ra:

• Viêm khớp thoái hóa hoặc chấn thương
• Biến dạng bất thường hoặc khuyết tật vĩnh viễn của mắt cá chân
• Đau lâu dài
• Tổn thương vĩnh viễn dây thần kinh và mạch máu xung quanh khớp mắt cá chân
• Sự tích tụ áp lực bất thường trong các cơ xung quanh mắt cá chân
• Các chân bị sưng mãn tính

Hầu hết các trường hợp gãy xương mác không có bất kỳ biến chứng nghiêm trọng nào. Trong vòng vài tuần đến vài tháng, hầu hết người bệnh hồi phục hoàn toàn và có thể tiếp tục các hoạt động bình thường của họ.

Xem thêm:

• Gãy tay: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
• Gãy xương bàn chân: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và điều trị
• Gãy chân cần bao lâu để hồi phục? Phân loại và các biện pháp điều trị
• Gãy xương hàm dưới: Nguyên nhân và biện pháp điều trị
• Gãy và trật khớp hàm: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị