Nguyên nhân và phương pháp điều trị đau khớp gối

Có nhiều nguyên nhân gây đau khớp gối như bệnh di truyền, chấn thương hoặc áp lực quá lớn lên khớp gối.

Để chấm dứt cơn đau khớp gối quan trọng nhất là tìm ra nguyên nhân và kế hoạch điều trị phù hợp với nguyên nhân đó.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về các nguyên nhân gây ra đau khớp gối, chẩn đoán và những phương pháp điều trị có thể thực hiện.

Nguyên nhân phổ biến của đau khớp gối

hớp gối của bạn là một cấu trúc phức tạp bao gồm ba xương:

• Phần dưới của xương đùi
• Phần trên của xương chày
• Xương bánh chè

Các dây chằng và gân rất khỏe giữ các xương này lại với nhau, sụn dưới xương bánh chè đệm và ổn định các xương.

Bất kì tổn thương hoặc bệnh lí tác động đến các cấu trúc trên đều có thể gây ra đau khớp gối.

Nguyên nhân phổ biến của đau khớp gối là:

• Viêm khớp
• Tổn thương dây chằng
• Rách sụn chêm
• Viêm và rách gân bánh chè 
• Hội chứng đau bánh chè- đùi
• Nang Baker
• Viêm bao hoạt dịch trước xương bánh chè
• Hội chứng dây thần kinh đệm

 Giải phẫu của khớp gối

Giải phẫu khớp gối. Nguồn Anatomyglass.com

Viêm khớp gối

Một số loại viêm khớp có thể ảnh hưởng đến khớp gối. Hai loại phổ biến nhất là viêm xương khớp và viêm khớp dạng thấp.

• Viêm khớp gối phát triển do sự mòn và rách sụn khớp gối. Bệnh này phổ biến ở những người trên 50 tuổi. Nó thường bắt đầu biểu hiện cơn đau buốt khi đi lại.
• Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn (hệ thống miễn dịch tự tấn công các khớp của cơ thể) gây sưng, nóng, đỏ và đau. Đau khớp gối do viêm khớp dạng thấp thường tăng lên khi vận động.

Chấn thương dây chằng khớp gối

Chúng ta có bốn dây chằng chính ở khớp gối:

• Dây chằng chéo trong: Chạy lên bên trong khớp gối của bạn. 
• Dây chằng ngoài: Chạy lên bên ngoài khớp gối của bạn. 
• Dây chằng chéo trước: Chạy chéo bên trong khớp gối, phía trước dây chằng chéo sau. 
• Dây chằng chéo sau: Chạy chéo qua mặt trong của khớp gối, phía sau dây chằng chéo trước.

Tất cả chúng đều bám vào xương đùi và xương chày (xương ống chân).

Tổn thương dây chằng chéo trước phổ biến nhất trong khi tổn thương dây chằng chéo sau là ít gặp nhất.

Rách sụn chêm

Sụn chêm là những mảnh sụn hình chữ C. Mỗi khớp gối có 2 sụn chêm đệm khớp. Rách sụn chêm là nguyên nhân phổ biến gây đau khớp gối.

Khi rách sụn chêm, bạn có thể nghe thấy tiếng "bốp". Sau đó là các triệu chứng tăng dần như:

• Cứng khớp
• Sưng tấy
• Tiếng kêu khớp lục cục
• Khớp gối bị kẹt

Khi còn trẻ, rất có thể do một chấn thương thể thao. Nhưng khi già, sự suy yếu do tuổi tác khiến sụn chêm dễ rách hơn.

Viêm và rách gân bánh chè

Viêm gân bánh chè là tình trạng viêm gân lớn nối xương bánh chè với đầu xương chày.

Viêm gân bánh chè thường gặp nhất ở những vận động viên chạy và nhảy nhiều. Nó thường biểu hiện cơn đau âm ỉ liên tục và buốt nhói khi vận động.

Trong một số trường hợp, gân bánh chè yếu có thể bị rách gây các triệu chứng:

• Đau dữ dội
• Sưng khớp gối
• Cảm giác rách hoặc có tiếng nổ

Nếu đó là một vết rách lớn, bạn nhận thấy vết lõm ở phía dưới xương bánh chè. Khớp gối có thể phát ra tiếng khi bạn đi bộ.

Hội chứng đau bánh chè - đùi

Thường gặp nhất ở thanh thiếu niên do đối tượng này hay tham gia hoạt động mạnh gây áp lực lên khớp gối, chẳng hạn như:

• Chạy
• Ngồi xổm/ tập squat
• Leo cầu thang

Bất thường vị trí khớp gối cũng có thể gây ra bệnh này. Vì vậy, sụn mềm có thể bị mài mòn gây bệnh thoái hóa sụn khớp.

Hội chứng đau bánh chè - đùi gây ra cảm giác đau âm ỉ, nhức nhối dưới xương bánh chè. Đau nặng hơn khi gập khớp gối thường xuyên hoặc sau khi ngồi trong một thời gian dài. Khớp gối có thể kêu bốp khi leo cầu thang hoặc đứng lên.

Hội chứng này hiếm khi sưng và cứng khớp gối.

Các nguyên nhân khác

Các nguyên nhân phổ biến khác gây đau khớp gối có thể kể đến:

• Nang Baker: Sưng ở phía sau khớp gối, có thể do rách sụn chêm, gây đau nhói tăng lên khi vận động, cứng khớp và thấy khối sưng phồng rõ.
• Viêm bao hoạt dịch trước bánh chè: Sưng bao hoạt dịch trước (túi chứa dịch nằm trên xương bánh chè) có thể gây đau nhẹ. Đó là hậu quả của việc quỳ gối nhiều (ví dụ: làm vườn, trải thảm) 
• Hội chứng dây thần kinh đệm: Sưng các dây thần kinh đệm (các sợi dày ở mặt ngoài đùi) thường do vận động quá mức, gây đau nhức và bỏng rát bên ngoài khớp gối.
• Bệnh gút: Nồng độ axit uric cao tạo thành các tinh thể sắc nhọn bên trong ổ khớp, ảnh hưởng đến khớp gối, hông, ngón tay và đặc biệt là ngón chân cái. Gút có thể gây sưng, nóng và đỏ và đau rát dữ dội, thường ảnh hưởng đến từng khớp một.
• Hội chứng Plica: Kích ứng bao hoạt dịch gây đau ở giữa và trước khớp gối. Tệ hơn là khi bạn không hoạt động hoặc khi ngồi xổm, chạy hoặc quỳ, khớp gối có thể kêu bốp.
• Bệnh Osgood – Schlatter: thường gặp ở giai đoạn tăng trưởng vượt bậc của trẻ em 9 đến 14 tuổi. Cơn đau ở phía trước khớp gối và đau tăng khi hoạt động mạnh, chạy và nhảy. Việc nghỉ ngơi sẽ làm giảm bớt các triệu chứng.
• Viêm diện xương - sụn bóc tách: Ở trẻ em, thiếu cung cấp máu sẽ làm yếu xương và sụn. Khớp gối có thể tách khỏi xương bên dưới, gây đau khi vận động.
• Nhiễm trùng khớp gối: Gây đau nhiều, đau khi cử động, sưng, nóng và sốt. Nó có thể là biến chứng của nhiễm khuẩn máu.
• U xương: Rất hiếm khi là nguyên nhân gây đau khớp gối. Các triệu chứng u xương gồm sốt, sụt cân không lí do và đau nhiều hơn về đêm.

 Do chấn thương như:

• Trật khớp xương bánh chè: Nguyên nhân do lực đánh mạnh vào khớp gối hoặc do trẹo khớp. Đau dữ dội ở phía trước khớp gối cộng với tình trạng vênh, trượt hoặc vướng khi vận động.
• Gãy xương bánh chè: do một cú đánh hoặc ngã trực tiếp tác động vào khớp gối, gây đau, khó duỗi thẳng chân, bầm tím và sưng tấy. Đôi khi xảy ra biến dạng khớp gối.

Tại sao khớp gối bị sưng?

Tóm tắt

Khớp gối cấu tạo từ nhiều phần: dây chằng, gân và sụn, một bộ phận bị tổn thương có thể gây đau khớp gối. Ngoài ra nhiễm trùng và bệnh tự miễn cũng gây ra đau khớp gối.

Các hoạt động thể thao quá mức, lặp đi lặp lại và tuổi tác đều có thể góp phần gây ra chấn thương khớp gối.

Chẩn đoán

Một số bệnh khớp gối có thể chẩn đoán chỉ qua khám lâm sàng nhưng các xét nghiệm sẽ giúp chẩn đoán được chính xác hơn và giúp xác định phương pháp điều trị tốt nhất.

Tiền sử bệnh

Bác sĩ sẽ hỏi rất nhiều câu hỏi về tiền sử cơn đau khớp gối. Hãy chuẩn bị sẵn những câu trả lời sau:

• Vị trí: Đau ở một bên, phía trước hay phía sau khớp gối?
• Thời gian: Đau nhất vào thời điểm nào trong ngày? Những hoạt động nào gây đau? Cơn đau kéo dài bao lâu?
• Các triệu chứng khác: Bạn có bị sưng tấy, sốt hoặc ớn lạnh (dấu hiệu của nhiễm trùng), đau nhức ở các vùng khác, mệt mỏi hoặc sụt cân không rõ lí do không?

Khám thực thể

Khám sức khỏe tổng thể là rất quan trọng để tìm ra nguyên nhân đau khớp gối. Bác sĩ sẽ thăm khám:

• Sưng: Có sưng không và nếu có thì bắt đầu từ khi nào.
• Mức độ chuyển động: Khám vận động khớp gối bao gồm duỗi thẳng, uốn cong và đứng.
• Ổn định: Tổn thương dây chằng có thể khiến khớp gối bị mỏi.
• Cứng khớp: Khi bạn không thể gập hoặc duỗi thẳng khớp gối. Có thể do thứ gì đó cản trở chuyển động hoặc do cơn đau khiến khớp gối không thể di chuyển bình thường.
• Phát ra tiếng: Tất cả các âm thanh bộp bộp, bộp, mài hoặc lạo xạo đau đớn đều là triệu chứng cần quan tâm.

Thoái hóa sụn khớp gối gây lạo xạo khi bạn đặt tay lên xương bánh chè và gập khớp gối. Viêm khớp gối cũng gây ra cảm giác tương tự.

Chẩn đoán hình ảnh

Chú thích hình ảnh

Bác sĩ có thể chỉ định các cận lâm sàng hình ảnh. Thường bắt đầu từ chụp X-quang cho thấy hình ảnh xương, các dấu hiệu chấn thương mô mềm, viêm khớp hoặc mô liên kết. Bác sĩ cũng có thể chỉ định siêu âm hoặc MRI để đánh giá tổn thương mô mềm.

Chẩn đoán phân biệt

Không phải tất cả các cơn đau khớp gối đều do nguyên nhân từ khớp gối, đôi khi là do:

• Đau lưng 
• Khớp cùng chậu
• Hông

Đây được gọi là đau dị nguyên. Bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa trên thăm khám và chẩn đoán hình ảnh.

Ví dụ, nếu đó là cơn đau dị nguyên, khớp gối sẽ không đau khi tác động. Bệnh nhân cũng sẽ không sưng tấy hoặc hạn chế chuyển động.

Tóm tắt

Chẩn đoán đau khớp gối bao gồm việc hỏi bệnh: đặc điểm cơn đau, vị trí và thời điểm bắt đầu; khám lâm sàng và hình ảnh cận lâm sàng.

Nếu khớp gối không bị đau khi ấn vào, bạn có thể bị đau từ lưng dưới hoặc hông.

Điều trị

Điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, có thể kết hợp giảm đau và điều trị căn nguyên bệnh.

Tự chăm sóc tại nhà

Nhiều phương pháp điều trị đau khớp gối ban đầu rất đơn giản, dễ hiểu và có thể được thực hiện tại nhà.

• Nghỉ ngơi: Phương pháp điều trị ban đầu cho đau khớp gối là nghỉ ngơi tạm thời để giảm bớt tình trạng viêm. Đôi khi, đây là tất cả những gì cần làm để giảm đau khớp gối.
• Nước đá: Sử dụng túi gel lạnh hoặc túi đá có thể giúp giảm đau khớp gối. Không đặt trực tiếp lên da, chỉ chườm đá từ 15 đến 20 phút mỗi lần, vài lần một ngày.
• Hỗ trợ: Các hỗ trợ như băng, cố định, nẹp quấn, dây đai hoặc bó bột được chỉ định tùy thuộc vào chẩn đoán của bác sĩ.

Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là cực kỳ quan trọng đối với hầu hết tất cả các bệnh cơ lý xương khớp. Bác sĩ vật lý trị liệu sử dụng nhiều liệu pháp để:

• Tăng sức mạnh khớp
• Cải thiện vận động
• Đưa bệnh nhân trở lại khả năng hoạt động trước khi chấn thương

Thuốc điều trị

Các loại thuốc thường dùng để giảm cơn đau khớp gối:

• NSAID: Thuốc chống viêm không steroid thường được sử dụng để điều trị đau khớp gối do viêm khớp, viêm bao hoạt dịch và viêm gân.
• Thuốc tiêm: Đối với những cơn đau và sưng tấy liên tục mặc dù đã nghỉ ngơi tại nhà, bệnh nhân có thể được tiêm cortisone - một chất chống viêm mạnh, đặc biệt hiệu quả chống viêm khớp gối.
• Các loại thuốc khác: Chúng bao gồm thuốc chống thấp khớp, thuốc kháng sinh chống nhiễm trùng hoặc steroid cho bệnh gút.

Các phương pháp bổ sung và thay thế

Yoga tại nhà. Nguồn goodhealthfor.com

Một số liệu pháp tinh thần có thể được sử dụng để điều trị đau khớp gối. Bao gồm các liệu pháp: châm cứu, Yoga, thái cực quyền đặc biệt phổ biến đối với bệnh thoái hóa khớp gối.

Các chất bổ sung glucosamine và chondroitin phổ biến một thời đã không còn được ưa chuộng cho viêm khớp gối do thiếu bằng chứng khoa học. Luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ thuốc hoặc thực phẩm bổ sung nào.

Phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định trong các trường hợp cụ thể như:

• Chấn thương dây chằng hoặc trật khớp gối
• Gãy xương khớp gối
• Khớp gối bị nhiễm trùng cần phẫu thuật dẫn lưu
• Một số trường hợp thoái hóa khớp gối tiến triển

Tóm tắt

Quá trình điều trị đau khớp gối trước hết là nghỉ ngơi và chườm đá. Bạn cũng có thể sử dụng nẹp hoặc dụng cụ hỗ trợ khác.

Vật lý trị liệu và thuốc thường được chỉ định cho các trường hợp chấn thương hoặc đau mạn tính. Hãy trao đổi về các phương pháp điều trị thay thế với bác sĩ.

Đôi khi, bác sĩ có thể cần chỉ định phẫu thuật với các tổn thương cấu trúc như dây chằng, gân, sụn hoặc xương.

Dự phòng

Để ngăn ngừa chấn thương khớp gối hoặc ngăn cơn đau trở nên tồi tệ hơn, bạn có thể làm các điều sau:

• Giảm cân (nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì)
• Tăng cường vận động cơ tứ đầu đùi và gân kheo 
• Các bài tập aerobic cường độ thấp giúp tăng cường cơ bắp mà không gây áp lực lên khớp gối (ví dụ: bơi lội, đạp xe)
• Mang miếng đệm khớp gối nếu phải quỳ gối nhiều tại nơi làm việc.

Đi khám bác sĩ ngay sau khi phát hiện cơn đau khớp gối để ngăn nó trở thành vấn đề nghiêm trọng hơn.

Tổng kết

Nhiều bệnh lý và chấn thương có thể gây đau khớp gối. Các nguyên nhân phổ biến gồm viêm khớp, rách dây chằng và sụn chêm, viêm gân và hội chứng đau xương chậu. Trật khớp, gãy xương và u xương ít xảy ra hơn.

Đau khớp gối được chẩn đoán dựa trên hỏi bệnh, khám lâm sàng và có thể cần chỉ định cận lâm sàng.

Cách điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân như: tự chăm sóc, dùng thuốc, vật lý trị liệu, phẫu thuật và các liệu pháp tinh thần.

Bạn có thể dự phòng đau khớp gối bằng cách vận động, duy trì trọng lượng hợp lý và bảo vệ khớp khỏi hoạt động quá mức.

Lời khuyên từ chuyên gia

Khớp gối rất quan trọng đối với khả năng di chuyển, bạn thậm chí phụ thuộc vào nó trong khi làm việc hoặc tham gia vào các hoạt động thể thao.

Đừng bỏ qua cơn đau khớp gối khi nó bắt đầu. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ giúp tổn thương được hồi phục nhanh hơn.

Xem thêm:

• Đau khớp gối: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và biện pháp hôc trợ tại nhà