Trong hầu hết các trường hợp, sưng là do chấn thương hoặc phù nề. Thuật ngữ phù nề có nghĩa là sưng tấy do sự tích tụ của dịch trong khớp hoặc mô xung quanh. Nó đặc biệt hay gặp ở cẳng chân, mắt cá chân và bàn chân.
Các nguyên nhân có thể gây ra sưng mắt cá chân bao gồm:
Chấn thương bàn chân hoặc mắt cá chân
Một người có thể bị viêm do chấn thương ở mắt cá chân hoặc bàn chân
(nguồn: https://www.medicalnewstoday.com/)
Những người bị chấn thương ở bàn chân hoặc mắt cá chân có thể bị viêm ở khu vực đó, khiến sưng nề mắt cá chân.
Đứt dây chằng mắt cá chân là một trong những chấn thương chân phổ biến nhất.
Hiệp hội chỉnh hình bàn chân và mắt cá chân Hoa Kỳ hướng dẫn phương pháp điều trị tại nhà đối với giãn, đứt dây chằng vùng cổ chân:
- Nghỉ ngơi
- Dùng nẹp mắt cá chân
- Chườm đá trong một mảnh vải mỏng không quá 20 phút
- Băng ép chân lại
- Nâng chân lên cao hơn thắt lưng
Viêm mô tế bào
Nhiễm trùng do vi khuẩn trên da được gọi là viêm mô tế bào. Những người bị bệnh đái tháo đường đặc biệt dễ bị loại nhiễm trùng này.
Viêm mô tế bào có thể gây ra một loạt các triệu chứng, bao gồm mẩn đỏ, da nóng và sưng tấy lan nhanh. Trong một số trường hợp hiếm hoi, viêm mô tế bào có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị.
Người bị viêm mô tế bào cần dùng thuốc kháng sinh. Cần đi khám ngay nếu tình trạng sưng tấy không giảm hoặc trở nên nặng hơn sau một vài ngày điều trị.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc có thể có tác dụng phụ gây sưng nề mắt cá chân. Những loại thuốc này có thể kể đến như:
- Thuốc chống trầm cảm
- Thuốc tránh thai và những loại khác có chứa estrogen
- Thuốc testosterone
- Thuốc chẹn kênh canxi điều trị tăng huyết áp
- Steroid
Những người nghi ngờ rằng mắt cá chân bị sưng do tác dụng phụ của thuốc cần trao đổi với bác sĩ để biết thêm thông tin. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc lợi tiểu hoặc đề xuất các phương pháp giảm sưng nếu bạn cảm thấy khó chịu.
Suy tĩnh mạch mạn tính
Nguyên nhân gây sưng nề vùng cổ chân phổ biến nhất là do suy tĩnh mạch mạn tính (CVI). CVI là một tình trạng ảnh hưởng đến các van ở tĩnh mạch chân.
Các van này giúp cho máu chảy hướng về tim. Tuy nhiên, trong CVI , các van hoạt động sai, khiến cho một phần máu chảy ngược lại và đọng lại ở cẳng chân hoặc mắt cá chân.
Mặc dù CVI không có biến chứng nặng nhưng nó có thể gây đau và khó chịu cùng những thay đổi đáng chú ý trên da.
Ví dụ về một số phương pháp điều trị bao gồm:
- Giữ chân nâng cao để cải thiện lưu lượng máu
- Mang tất chật để giảm sưng
- Dùng thuốc, chẳng hạn như aspirin
- Làm thủ thuật cắt bỏ bằng tần số vô tuyến, sử dụng nhiệt để đóng tĩnh mạch bị ảnh hưởng
Cục máu đông
Đôi khi, có thể gặp tình trạng huyết khối tĩnh mạch ở cánh tay hoặc chân. Đây được gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) và cần được điều trị khẩn cấp.
DVT cản trở máu trở về tim, khiến máu tích tụ ở chi bị ảnh hưởng.
Đôi khi, cơ thể cơ chế thích nghi bằng cách chuyển dần máu qua các tĩnh mạch lân cận nhỏ hơn. Theo thời gian, các tĩnh mạch này phình to ra và dẫn đến thoát máu ra ngoài lòng mạch.
Nếu các tĩnh mạch này không tăng kích thước, chi có thể vẫn bị sưng. Đau chân và phù nề kéo dài sau DVT được gọi là hội chứng sau huyết khối.
Những người bị DVT nên thử 1 số biện pháp như là:
- Nâng cao chi bị ảnh hưởng
- Mang tất chật để tăng cường lưu thông máu
- Dùng thuốc chống đông máu hoặc thuốc làm loãng máu
- Làm thủ thuật đặt stent (bác sĩ phẫu thuật sẽ chèn một ống được gọi là stent vào tĩnh mạch để giữ cho tĩnh mạch được mở rộng)
Mang thai
Sưng mắt cá chân là một biểu hiện phổ biến của thai kỳ (nguồn: https://www.medicalnewstoday.com/) Khi mang thai, cơ thể sản xuất nhiều máu và dịch hơn để hỗ trợ thai nhi phát triển. Sưng phù là một biểu hiện thường gặp khi mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng giữa thai kỳ. Thai phụ có thể bị phì nề mắt cá chân, bàn chân, cẳng chân, mặt và bàn tay.
Biểu hiện sưng nhẹ là bình thường và đa số không gây nguy hiểm gì. Tuy nhiên, Phù nề vùng tay và mặt, xuất hiện đột ngột có thể là dấu hiệu của tiền sản giật (một tình trạng nguy hiểm tới tính mạng).
Những phụ nữ bị phù nhẹ khi mang thai có thể giảm bớt bằng các biện pháp khắc phục tại nhà như:
- Ăn thực phẩm giàu kali
- Giảm lượng muối ăn vào
- Tránh caffein
- Đi giày thoải mái
- Mang tất hỗ trợ
- Tránh đứng trong thời gian dài
- Nâng cao bàn chân khi nghỉ ngơi
- Chườm lạnh
- Mặc quần áo rộng
- Hạn chế thời gian ở ngoài trời trong thời tiết nóng
- Nghỉ ngơi trong hồ bơi
Tiền sản giật
Tiền sản giật là một tình trạng đe dọa tính mạng có thể xảy ra trong 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối của thai kỳ, thậm chí là đến 6 tuần sau khi sinh.
Tiền sản giật là tình trạng nguy hiểm, với các biểu hiện: tăng huyết áp, protein niệu tăng cao. Tình trạng này có thể gây ra nhiều triệu chứng, bao gồm đau đầu, thay đổi thị lực, tăng cân và phù nề.
Tiền sản giật xảy ra trong thai kỳ cũng có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Tình trạng này cần được điều trị y tế khẩn cấp, bằng cách dùng thuốc để ngăn ngừa co giật và hạ huyết áp .
Sinh con là cách điều trị hiệu quả nhất, mặc dù một số phụ nữ có thể gặp phải các triệu chứng tồi tệ hơn trước khi khỏi bệnh.
Phù bạch huyết
Phù bạch huyết cũng sẽ gây tình trạng phù nề đến các mô mềm ở tay hoặc chân, bao gồm cả mắt cá chân. Đó là do sự tích tụ của một chất lỏng được gọi là bạch huyết (thành phần chủ yếu bao gồm các tế bào bạch cầu có tác dụng giúp chống lại nhiễm trùng).
Phù bạch huyết xảy ra khi có sự tắc nghẽn hoặc một số tổn thương khác ở hệ thống bạch huyết. Hệ bạch huyết là một mạng lưới các mô và cơ quan giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và giữ cho dịch cân đối trong cơ thể.
Phù bạch huyết có thể do nhiễm trùng, ung thư và phẫu thuật cắt bỏ các hạch bạch huyết hoặc thậm chí là một số tình trạng di truyền.
Tổn thương hệ bạch huyết là không thể phục hồi, vì vậy việc điều trị chỉ nhằm mục đích giảm sưng và ngăn ngừa các triệu chứng khác.
Các phương pháp điều trị có thể áp dụng như:
- Mặc quần áo chật và bó
- Tăng nhịp tim và hô hấp thông qua tập thể dục
- Thực hiện xoa bóp nhẹ nhàng bởi chuyên gia
Suy tim
Suy tim xảy ra khi tim không thể bơm máu hiệu quả như bình thường, phân loại thành 3 nhóm: suy tim trái, suy tim phải phải và suy tim sung huyết.
Trong suy tim phải và suy tim sung huyết có hiện tượng giảm lượng máu đi ra khỏi tim, làm cho máu chảy ngược vào tĩnh mạch. Điều này có thể dẫn đến thoát dịch khỏi lòng mạch đi vào gian bào, gây phù mô kẽ, gây sưng nề chân.
Suy tim cũng ảnh hưởng đến thận, làm giảm khả năng thải trừ muối và nước ra khỏi cơ thể. Điều này càng góp phần gây ra chứng phù nề.
Mặc dù không có cách chữa khỏi bệnh suy tim, nhưng có nhiều cách điều trị phù khác nhau.
Bác sĩ có thể kê đơn thuốc lợi tiểu, cùng với đó là theo dõi và giảm lượng chất lỏng đưa vào cơ thể bệnh nhân. Cả hai phương pháp điều trị này đều có thể giúp giảm sưng ở mắt cá chân và chân.
Bệnh thận mạn tính
Tập thể dục thường xuyên có thể giúp duy trì chức năng thận (nguồn: https://www.medicalnewstoday.com/)
Bệnh thận mạn tính là tình trạng tổn thương thận vĩnh viễn và có thể xấu đi theo thời gian.
Bệnh nhân có thể không gặp bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi họ ở giai đoạn cuối của bệnh, hay còn gọi là suy thận hoặc bệnh thận giai đoạn cuối (ESRD).
Trong ESRD, thận phải “vật lộn” để loại bỏ chất thải và dịch thừa ra khỏi cơ thể. Điều này có thể dẫn đến một loạt các triệu chứng, gây phù nề mắt cá chân.
Các yếu tố liên quan đến lối sống sau đây cũng có thể giúp chức năng thận được duy trì lâu dài:
- Giảm muối và chất béo trong chế độ ăn uống
- Duy trì cân nặng hợp lý
- Duy trì huyết áp khỏe mạnh
- Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày
- Bỏ hút thuốc
- Hạn chế rượu bia
- Kiểm soát lượng đường máu
Bệnh gan
Gan khỏe mạnh sản xuất một loại protein gọi là albumin. Albumin ngăn dịch rò rỉ ra khỏi mạch máu và vào các mô xung quanh.
Nồng độ albumin rất thấp do bệnh gan có thể gây tích tụ dịch ở chân, mắt cá chân và bụng.
Bác sĩ sẽ kê đơn thuốc và đưa ra lời khuyên về một số thói quen liên quan đế lối sống có thể giúp ngăn ngừa hoặc làm chậm tổn thương gan thêm:
- Tập thể dục thường xuyên
- Chế độ ăn uống lành mạnh
- Hạn chế ăn mặn
- Tránh rượu bia
Suy giáp
Suy giáp có thể ảnh hưởng đến cơ và khớp của bệnh nhân theo nhiều cách khác nhau, gây ra đau nhức, cứng khớp và sưng tấy.
Nếu bị suy giáp, hoặc tuyến giáp kém hoạt động, tuyến giáp của bệnh nhân sẽ sản xuất quá ít hormone.
Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy có thể có mối liên hệ giữa rối loạn tuyến giáp và viêm khớp dạng thấp, cũng có thể gây sưng đau ở các khớp.
Bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ hormone tuyến giáp của bệnh nhân và điều trị bằng cách dùng hormone tuyến giáp tổng hợp.
Khi nào cần điều trị
Bạn nên đến khám bác sĩ nếu thấy có biểu hiện:
- Nóng hoặc đỏ ở khu vực bị phù nề
- Sưng tấy nặng hơn hoặc không cải thiện
- Bị sốt
- Phù xuất hiện đột ngột khi mang thai
- Tiền sử bệnh tim, thận hoặc gan
Nhiều trường hợp phù nề, hoặc sưng mắt cá chân sẽ tự khỏi khi điều trị tại nhà đúng cách.
