Video rối loạn tiền đình
Tiền đình của tai và các cơ quan đá tai, được gọi là soan nang (utricle) và cầu nang (saccule), là một phần của hệ thống tiền đình kiểm soát trạng thái cân bằng của chúng ta. Các bệnh ảnh hưởng đến vùng này của tai thường dẫn đến chóng mặt.
Giải phẫu học
Cấu tạo tiền đình taiTiền đình của tai bao gồm một phần của tai trong có kích thước khoảng 4 mm. Nó là một khoang xương trong xương thái dương có chứa các cơ quan và dây thần kinh liên quan đến hệ thống tiền đình. Nó nằm sau ốc tai và trước ống khuyên hình bán nguyệt.
Các cơ quan đá tai
Soan nang và cầu nang là hai cơ quan đá tai tạo nên tiền đình. Phần trước của tiền đình thông với ốc tai. Phần sau có 5 lỗ thông với các ống bán khuyên. Soan nang ở trước trên, có hình bầu dục. Cầu nang có hình cầu, nằm phía dưới gần với vòng xoắn nền của ốc tai.
Trong soan nang và cầu nang chứa đựng các vết (Macula). Ở đó có các cơ quan thụ cảm kích thích gia tốc đường thẳng. Các cơ quan thụ cảm này lại gồm các tế bào lông và tế bào nâng đỡ. Các lông của tế bào lông lại ngập trong một đám chất keo chứa đựng các hạt gọi là đá tai. Các đá tai này là các tinh thể cacbonat canxi hình thoi. Vì thế có thể gọi là cơ quan thụ cảm ở phần tiền đình là cơ quan đá tai.
Gia tốc đường thẳng làm thay đổi áp lực đá tai, dẫn đến làm căng hoặc chùng các lông cảm giác. Qua đó làm kích thích các tế bào lông lúc cơ thể vận động hay đứng yên. Các đá tai của cầu nang được sắp xếp trong mặt phẳng thẳng đứng. Nhưng ở trong soan nang chúng được sắp xếp trong mặt phẳng ngang. Sự sắp xếp này có ý nghĩa về mặt chức năng.
Nguồn ảnh youmed.vn
Chức năng
Con người cảm nhận được tư thế, vị trí của đầu, mình, chân tay trong không gian và giữ được thăng bằng là nhờ có hoạt động sinh lý bình thường của bộ máy tiền đình. Mỗi phần của tiền đình liên tục gửi một tín hiệu đến não của bạn và những thay đổi về vận tốc hoặc vị trí làm mạnh hoặc yếu tín hiệu được gửi đi. Những tín hiệu đó sẽ chi phối cảm giác cân bằng của bạn.
Soan nang
Định hướng ngang của soan nang rất quan trọng đối với cách hoạt động của nó. Để hiểu điều này, hãy tưởng tượng có một mặt phẳng chia cơ thể thành phần trên và dưới. Khi bạn nghiêng đầu trong khi đứng, soan nang ảnh hưởng tới cảm giác thăng bằng nhiều hơn so với cầu nang.
Chuyển động nghiêng kích hoạt các bó tế bào lông ở vết (macula) trong soan nang giúp tăng cường tín hiệu đến thân não thông qua phần trên cùng của dây thần kinh tiền đình.
Các tế bào lông cảm giác ở soan nang hơi nghiêng về phía gờ (striola). Soan nang cũng liên hệ với các bộ phận khác của tai trong. Ở một đầu, soan nang liên tiếp với các ống bán khuyên, trong khi ở đầu đối diện, soan nang kết nối với cơ quan đá tai khác là cầu nang thông qua ống soan nang- cầu nang
Cầu nang
Không giống như soan nang, cầu nang được định hướng theo chiều dọc. Bạn có thể cơ chế tác động này bằng cách chia cơ thể thành hai nửa bên phải và bên trái bằng nhau. Định hướng này làm cho cầu nang nhạy cảm hơn với các chuyển động của đầu khi bạn nằm xuống và đầu của bạn ở vị trí nằm ngang.
Hiều đơn giản soan nang và cầu nang bị kích thích trong chuyển động thẳng tăng tốc. Sự tăng tốc theo chiều nào sẽ làm xê dịch đá tai theo chiều ngược lại. Tùy theo các lông nổi bị đẩy đến gần hay ra xa khỏi lông cố định, sự phát xung động trong các dây thần kinh giảm. Tuy nhiên ngay cả khi đầu không chuyển động các dây thần kinh này vẫn phát xung động để giúp cơ thể điều chỉnh tư thế mỗi lúc.
Màng đá tai có tỉ trọng gấp đôi tỉ trọng của nội dịch, nên các chuyển động liên quan đến trọng lực đều ảnh hưởng lên màng đá tai. Nơ rôn từ các vết soan nang và vết cầu nang gia nhập với nơ rôn từ mào thính giác tạo thành dây thần kinh tiền đình.
Các chức năng chính của cơ quan tiền đình là:
- Cung cấp thông tin cho hệ thống thần kinh trung ương (não bộ, tủy sống) về tác động của các lực có gia tốc góc và lực có gia tốc thẳng.
- Chức năng phối hợp: Các thông tin từ cơ quan tiền đình và thị giác cùng với sự điều chỉnh liên tục các cơ xương giúp chúng ta phối hợp các cử động. Ngoài ra còn đảm bảo được sự định hướng trong không gian.
Các tình trạng y tế liên quan
Các tình trạng xảy ra có thể liên quan đến tiền đình của tai bao gồm các rối loạn có thể ảnh hưởng đến cảm giác thăng bằng của bạn. Các tình trạng này có thể ảnh hưởng đến các phần khác nhau của tiền đình, bao gồm:
- Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (Benign paroxysmal positional vertigo - BPPV): xảy ra khi sỏi thính giác trong hệ thống thăng bằng tai giữa bị xáo trộn
- Chứng đau nửa đầu liên quan đến chóng mặt (Migraine associated with vertigo - MAV): Chưa được hiểu rõ, nhưng được cho là có liên quan đến việc giải thích các tín hiệu từ soan nang hoặc cầu nang của não bộ
Các rối loạn khác không liên quan trực tiếp đến tiền đình, nhưng liên quan chặt chẽ đến chức năng của các cơ quan này bao gồm:
- Bệnh Meniere
- Viêm mê đạo tai (Labryinthitis)
- Viêm thần kinh sọ não số 8, nhánh tiền đình (Vestibular neuritis)
- Hội chứng hở ống bán khuyên trên (SSCD)
Kiểm tra
Nhiều thứ có thể làm thay đổi cảm giác thăng bằng của bạn và việc xác định nguyên nhân gốc rễ có thể cần một số loại xét nghiệm khác nhau sau khi khai thác tiền sử và bệnh sử kỹ lưỡng.
ENG và VNG
Ghi điện rung giật nhãn cầu (Electronystagmography - ENG) và ảnh động nhãn đồ (videonystagmography - VNG) được dùng để đo một loạt các chuyển động của mắt để xác định mức độ rung giật nhãn cầu. ENG là phương pháp phổ biến nhất để bắt đầu phân biệt các nguyên nhân gây chóng mặt.
Trong quá trình thực hiện ENG, bạn sẽ được đặt các điện cực để xác định chuyển động của mắt, trong khi trong quá trình VNG, bạn sẽ đeo kính bảo hộ với cảm biến hồng ngoại để đo chuyển động của mắt.
Thử nghiệm xoay (Rotary Testing)
Thử nghiệm xoay tương tự như ENG hoặc VNG, sử dụng các điện cực giống nhau, tuy nhiên, bạn có thể được hướng dẫn xoay / nghiêng đầu trong những khoảng thời gian nhất định hoặc ngồi trên ghế sẽ xoay cho bạn.
Khi ngồi trên ghế xoay, bạn sẽ được yêu cầu đeo dây nịt để cố định đầu vào tựa của ghế. Bạn sẽ được đưa vào phòng tối để thực hiện thử nghiệm này và sẽ nghe hướng dẫn qua hệ thống liên lạc nội bộ.
VEMP
Có hai loại thử nghiệm Điện thế gợi tính cơ tiền đình (vestibular evoked myogenic potential - VEMP) để đánh giá bất kỳ tổn thương nào trong tiền đình của tai:
- oVEMP: đánh giá các tổn thương ở soan nang.
- cVEMP: đánh giá các tổn thương ở cầu nang.
Khi thực hiện thử nghiệm này, bạn sẽ đeo tai nghe và đặt các điện cực theo hướng dẫn. Để đánh giá tình trạng rối loạn chức năng của soan nang, các điện cực sẽ được đặt trên khuôn mặt của bạn và đo chuyển động của cơ liên quan đến âm thanh nghe được trong tai nghe.
Để đánh giá chức năng của cầu nang, các điện cực sẽ được đặt trên cổ của bạn để đo chuyển động của cơ kết hợp với bất kỳ âm thanh nào.
CDP
Kỹ thuật ghi động lực học tư thế điện toán (Computerized dynamic posturography - CDP) kiểm tra ba hệ thống khác nhau để đánh giá bất kỳ rối loạn nào về trạng thái cân bằng. Đối với bài thử nghiệm này, bạn sẽ đứng trên một bệ và được bảo đảm an toàn bằng dây nịt.
Bạn sẽ làm theo các chỉ dẫn liên quan đến mục tiêu trực quan và duy trì sự cân bằng trên đĩa chuyển động. Bài kiểm tra này đánh giá đầu vào cảm giác từ thị giác, hệ thống tiền đình và cơ bắp của bạn.
