Những điều cần biết về thóp của trẻ nhỏ

Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về vai trò của thóp, cách chăm sóc thóp, thời điểm thóp đóng lại và cách theo dõi thóp của trẻ sau khi sinh.

Thóp là gì?

Thóp là nơi chưa khép lại hoàn toàn của các xương sọ ở trẻ nhỏ. Mặc dù đây là vị trí mà xương chưa phát triển nhưng thóp thực sự quan trọng đối với sự phát triển bình thường của trẻ nhỏ. Chúng có 2 vai trò quan trọng đối với trẻ, bao gồm:

1. Đối với quá trình sổ thai: Thóp tạo không gian cho xương sọ di chuyển trong quá trình sổ thai. Các thóp giúp đầu của thai lọt qua chỗ hẹp của tiểu khung mà không làm tổn thương não.
2. Đối với quá trình phát triển của trẻ: Đầu của trẻ phát triển nhanh nhất trong 2 năm đầu tiên. Thóp tạo khoảng trống giữa các xương sọ để não có không gian phát triển.

Phân loại thóp ở trẻ nhỏ

Thóp trước lớn hơn và đóng muộn hơn thóp sau.. Nguồn ảnh: verywellfamily.com

Thông thường, mọi người có thể sờ thấy thóp ở ngay giữa đỉnh đầu của trẻ. Tuy nhiên, thực tế trẻ sơ sinh có 2 thóp:

• Thóp trước: Nằm trên đỉnh đầu, có hình thoi và là thóp mà mọi người hay sờ thấy. Thóp trước có kích thước từ 1 – 3 cm khi mới sinh, nhưng nó cũng có thể lớn hơn hoặc nhỏ hơn.
• Thóp sau: Có hình tam giác, nằm ở phía sau và nhỏ hơn thóp trước. Thóp sau thường có kích thước dưới 0,5 cm khi trẻ mới sinh ra.

Thời điểm thóp đóng lại

Ở trẻ nhỏ, xương sọ không đóng lại hoàn toàn vì não vẫn cần không gian để phát triển. Tuy nhiên, khi xương phát triển và lấp đầy khoảng trống, thóp sẽ đóng lại.

Thóp đóng theo thứ tự sau:

• Thóp sau: Sau 1 –  2 tháng
• Thóp trước: Sau 9 – 18 tháng

Đây là khoảng thời gian trung bình mà thóp đóng lại. Thóp có thể đóng sớm hơn hoặc muộn hơn.

Chăm sóc thóp cho trẻ nhỏ

Dù việc chăm sóc thóp cho trẻ không phức tạp nhưng bạn cần biết các dấu hiệu bình thường và bất thường của thóp. Bạn cần chú ý những điều sau đây khi chăm sóc trẻ:

• Thóp của trẻ bình thường sẽ tương đối phẳng. Nếu thóp phồng hoặc lõm hơn nhiều so với xương sọ, bạn nên đưa trẻ đi khám.
• Khi vuốt nhẹ thóp của trẻ, bạn sẽ cảm thấy thóp mềm và phẳng hoặc hơi lõm nhẹ xuống dưới.
• Khi trẻ quấy khóc, bị nôn hoặc khi trẻ nằm, thóp trước có thể phồng lên. Tuy nhiên, thóp sẽ trở lại bình thường sau khi trẻ ngồi dậy hoặc nín khóc.
• Bạn có thể thấy thóp đập theo nhịp tim của trẻ. Điều này cũng hoàn toàn bình thường.

Dù thóp là khoảng trống giữa các xương sọ nhưng bên ngoài nó vẫn có một lớp màng cứng chắc để bảo vệ mô mềm và não ở bên trong. Vì vậy, bạn có thể:

• Chạm vào đầu và thóp của trẻ
• Gội đầu cho trẻ
• Chải đầu cho trẻ một cách nhẹ nhàng
• Đeo băng đô cho trẻ
• Cho những đứa trẻ khác bế và chạm vào trẻ (với sự giám sát của người lớn)

Hãy luôn nhẹ nhàng khi chăm sóc thóp của trẻ. Sau nhiều lần thực hiện, bạn sẽ có kinh nghiệm hơn. Nếu bạn thao tác nhẹ nhàng, bạn không cần lo lắng não của trẻ sẽ bị tổn thương. 

Các vấn đề của thóp

Sự thay đổi của thóp có thể phản ánh tình trạng sức khỏe của trẻ, bao gồm:

Thóp trũng

Thóp trũng có thể là dấu hiệu của tình trạng mất nước. Nguồn ảnh: Shefalitayal.com

Thóp hơi trũng xuống là bình thường. Tuy nhiên, thóp trũng cũng có thể là dấu hiệu của tình trạng mất nước, xảy ra khi trẻ không uống đủ nước hoặc mất nước nhiều hơn lượng mà trẻ uống vào.

Trẻ nhỏ có thể bị mất nước do:

• Không thể bú
• Bị tiêu chảy, nôn mửa hoặc sốt
• Ở lâu trong môi trường quá nóng

Các dấu hiệu khác của tình trạng mất nước bao gồm tiểu ít, lờ đờ, khó chịu, khô miệng và khóc không ra nước mắt.

Mất nước ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là một tình trạng cấp cứu. Nếu trẻ có dấu hiệu mất nước và/hoặc bạn nhận thấy thóp của trẻ bị lõm, hãy cho trẻ đi khám ngay.

Thóp phồng

Thóp phồng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng. Nguồn ảnh: Slideplayer.com

Như đã nói ở trên, thóp của trẻ có thể hơi phồng lên khi trẻ quấy khóc hoặc nôn trớ do chúng làm tăng áp lực nội sọ trong thời gian ngắn.

Tuy nhiên, nếu thóp của trẻ tiếp tục phồng lên khi trẻ ngừng khóc hoặc khi đang ngủ thì đó có thể là dấu hiệu bất thường.

Thóp phồng có thể là dấu hiệu của tình trạng não úng thủy hoặc phù não. Đây là những bệnh lý nguy hiểm cần được điều trị ngay lập tức.

Nếu bạn nhận thấy thóp của trẻ phồng hơn, hãy cho trẻ đi khám.

Thóp rộng

Thóp rộng bất thường hoặc thóp đóng muộn so với bình thường có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý như suy giáp, hội chứng Down hoặc còi xương (thường là do thiếu vitamin D).

Nếu bạn lo lắng rằng thóp của trẻ sẽ chưa đóng lại khi trẻ 1 tuổi, hãy cho trẻ đi khám bác sĩ.

Bác sĩ sẽ theo dõi thóp của trẻ trong mỗi lần khám, từ khi chào đời đến khi thóp đóng lại. Hãy nói ngay với bác sĩ nếu bạn thấy những dấu hiệu bất thường của thóp.

Thóp đóng sớm

Rất hiếm khi xảy ra trường hợp thóp đóng quá sớm. Đôi khi, bạn có thể không sờ thấy thóp dù chúng chưa đóng lại.

Đóng thóp sớm gây ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ và hình dáng đầu của trẻ. Đây gọi là dị tật dính khớp sọ sớm ở trẻ em (Craniosynostosis).

Ngoài ra, đóng thóp sớm có thể làm tăng áp lực nội sọ. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (The Centers for Disease Control and Prevention – CDC) cho biết, các trường hợp rất nhẹ của dị tật dính khớp sọ sớm có thể không cần điều trị. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, trẻ cần phải phẫu thuật làm giảm áp lực nội sọ để não phát triển bình thường.

Hình dáng đầu của trẻ nhỏ

Các thóp đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành hình dáng đầu của trẻ nhỏ. Trong năm đầu tiên, thóp tạo không gian để xương sọ di chuyển. Nếu có lực tác động lên xương sọ của trẻ, hình dáng đầu có thể bị ảnh hưởng. Hai vấn đề về hình dáng đầu thường gặp là:

Đầu méo

Khi di chuyển trong tiểu khung của người mẹ, đầu của trẻ có thể bị méo do ngoại lực tác động.

Đặc biệt, nếu người mẹ bị đẻ khó hoặc chuyển dạ kéo dài, đầu của trẻ có thể bị biến dạng thành hình chóp, thậm chí là hình chóp nhọn. Tuy nhiên, trong vòng một vài ngày, đầu của trẻ sẽ trở nên tròn hơn.

Đầu phẳng

Hình dáng đầu của trẻ có thể thay đổi cho đến khi các thóp đóng lại và các xương sọ liền nhau.

Nếu trẻ nằm ngửa khi ngủ và ngồi trên ghế trong một thời gian dài, phía sau đầu của trẻ có thể trở nên dẹt phẳng (còn gọi là tật đầu phẳng do tư thế).

Cho trẻ nằm ngửa khi ngủ làm giảm nguy cơ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (Sudden infant death syndrome – SIDS). Tuy nhiên, nằm ngửa quá lâu có thể làm tăng nguy cơ mắc tật đầu phẳng cho trẻ.

Nằm ngửa quá nhiều có thể làm thay đổi hình dáng đầu của trẻ nhỏ. Nguồn ảnh: Cnn.com

Để tránh tạo áp lực quá lâu lên một vị trí của đầu, hãy thay đổi tư thế của trẻ thường xuyên. Đặt trẻ nằm ngửa khi ngủ và có thể thay đổi một số tư thế dưới đây khi trẻ thức để giảm áp lực lên phía sau đầu của trẻ:

• Bế trẻ trên tay
• Sử dụng địu
• Cho trẻ nằm sấp trong một khoảng thời gian (Tummy time)
• Thu hút ánh nhìn của trẻ bằng đồ vật để trẻ quay đầu sang 2 phía khi nằm ngửa

Kết luận

Bác sĩ sẽ kiểm tra thóp của trẻ ngay sau khi sinh. Sau đó, trẻ sẽ được theo dõi thóp định kỳ hoặc bạn cũng có thể kiểm tra cho trẻ tại nhà. Dù không cần phải chăm sóc thóp quá đặc biệt nhưng bạn nên biết một số dấu hiệu bình thường và bất thường của thóp. Nếu bạn lo lắng hoặc thấy bất kỳ dấu hiệu nào, hãy cho trẻ đi khám để được bác sĩ tư vấn cụ thể.

Xem thêm:

• Chăm sóc trẻ sơ sinh từ A-Z: Hướng dẫn cho lần đầu làm cha mẹ
• Thóm lõm ở trẻ sơ sinh và những điều cần biết
• Cách nhận biết và phòng tránh hăm tã ở trẻ
• Năm đầu đời: Các giai đoạn phát triển của trẻ
• 6 lợi ích tuyệt vời của ánh nắng mặt trời đối với trẻ sơ sinh