Những điều cần biết về hội chứng Guillain-Barré

Hội chứng Guillain-Barré 

Hội chứng Guillain-Barré (GBS) thường xuất hiện sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp hoặc viêm dạ dày ruột hay còn gọi là ngộ độc thực phẩm. Các triệu chứng bắt đầu trong vòng vài ngày hoặc vài tuần sau khi nhiễm trùng. Trong một số ít trường hợp, GBS có thể xuất hiện sau khi tiêm chủng.

Ở Hoa Kỳ, khoảng 1/100.000 người mắc GBS mỗi năm. Các chuyên gia không biết tại sao hội chứng Guillain-Barré xảy ra ở một số người mà không phải những người khác, tuy nhiên bệnh không di truyền và không truyền nhiễm.

Bài viết này giúp bạn tìm hiểu các triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị hội chứng Guillain-Barré. Đồng thời xem xét mối liên hệ giữa hội chứng với việc tiêm chủng.

Hội chứng Guillain-Barré là gì?

Hội chứng Guillain-Barré là một bệnh tự miễn nghiêm trọng, hiếm gặp có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của hệ thần kinh bên ngoài não và tủy sống, hay được gọi là hệ thống thần kinh ngoại vi.

Bệnh tự miễn khiến hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công và tiêu diệt nhầm một số nhóm tế bào khỏe mạnh. Trong trường hợp GBS, hệ miễn dịch tấn công bao myelin của các dây thần kinh ngoại vi.

Myelin là một lớp vỏ bao phủ các sợi trục của dây thần kinh, giúp các tế bào thần kinh thêm bền chắc để truyền đi các tín hiệu thần kinh. Trong một số trường hợp, GBS cũng tự tấn công các sợi trục.

Tổn thương ngăn cản các dây thần kinh gửi một số thông tin, chẳng hạn như cảm giác sờ đến tủy sống và não gây ra cảm giác tê. Ngoài ra, não và tủy sống không thể truyền tín hiệu đến ngoại vi cơ thể, dẫn đến yếu cơ.

Bất kỳ ai xuất hiện cảm giác ngứa rát và yếu cơ không rõ nguyên nhân nên đến bệnh viện thăm khám để được điều trị càng sớm càng tốt.

Phân loại hội chứng Guillain-Barré

GBS có thể có một số dạng bệnh khác nhau như:

Bệnh đa dây thần kinh viêm hủy myelin cấp tính: Là dạng phổ biến nhất của hội chứng Guillain-Barré.

Thông thường, tổn thương dây thần kinh bắt đầu ở phần dưới của cơ thể và dần dần di chuyển lên trên ảnh hưởng đến các khu vực khác.

Hội chứng Miller Fisher (bệnh thần kinh mắc phải): Là một biến thể của GBS, chiếm khoảng 5-10% các trường hợp GBS. Bệnh có thể dẫn đến các vấn đề về di chuyển và thăng bằng. Ngoài ra, bệnh cũng ảnh hưởng đến cơ mắt và phản xạ gân xương.

Một dạng GBS hiếm gặp khác là bệnh thần kinh sợi trục vận động cấp tính dẫn đến yếu đột ngột các chi và đôi khi gây khó thở, có thể liên quan đến các dây thần kinh sọ. Một dạng tương tự của GBS là bệnh thần kinh sợi trục cảm giác-vận động cấp tính, bắt đầu với những thay đổi cảm giác, chẳng hạn như ngứa ran hoặc tê.

Một số dạng biểu hiện muộn và liên quan đến các triệu chứng liên tục. Trong bệnh đa dây thần kinh viêm hủy myelin mạn tính, các giai đoạn yếu liệt tái phát trong một số năm. Trong bệnh lý dây thần kinh vận động đa ổ, tình trạng yếu liệt ảnh hưởng đến một số cơ ở một vùng cụ thể của 1 hoặc cả hai tay, chân.

Triệu chứng của hội chứng Guillain-Barr 

Hội chứng Guillain-Barré thường bắt đầu với triệu chứng tê bì, yếu cơ chi dưới đối xứng tăng dần. Nguồn ảnh: kcfeet.com

Một số trường hợp, tổn thương thần kinh bắt đầu ở phần trên cơ thể nhưng thường xuất hiện ở cẳng chân và lan dần lên trên. Nếu tổn thương thần kinh phát triển ra ngoài chân có thể dẫn đến:

• Yếu liệt cả hai bên của cơ thể.
• Khó thở
• Yếu cơ cánh tay.
• Tê liệt toàn bộ cơ thể.

Các triệu chứng có thể xấu đi trong vài giờ, vài ngày hoặc vài tuần. Trong 9/10 trường hợp, các triệu chứng nặng hơn xuất hiện vào tuần thứ ba. Sau 4 tuần, tổn thương thần kinh có thể thuyên giảm.

Cũng như yếu cơ và tê bì, những thay đổi về thần kinh có thể dẫn đến:

• Các vấn đề về thị lực, do cơ mắt yếu.
• Khó nói, nhai và nuốt.
• Đau dữ dội, đặc biệt là vào ban đêm.
• Mất phối hợp động tác.
• Thay đổi nhịp tim hoặc huyết áp.
• Vấn đề với tiêu hóa và kiểm soát bàng quang.

Bất kỳ ai có các triệu chứng trên, cần đến cơ sở y tế gần nhất thăm khám và điều trị ngay. Trong một số trường hợp, cơ thể mất khả năng co cơ dẫn đến liệt. Các vấn đề hô hấp và những thay đổi về tim mạch có thể đe dọa đến tính mạng. Điều chỉnh tình trạng tê liệt nhanh chóng là cần thiết có thể giúp người bệnh giảm đau.

Sau 4 tuần khi các triệu chứng xuất hiện rầm rộ, bệnh sẽ ổn định trong một thời gian và các dây thần kinh dần hồi phục lại.

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân chính xác của GBS vẫn chưa rõ ràng nhưng thường xảy ra sau khi bị nhiễm trùng. Một số ít trường hợp, xuất hiện hội chứng Guillain-Barré sau khi tiêm chủng.

Bệnh có thể ảnh hưởng đến tất cả mọi người, những người lớn trên 50 tuổi có nguy cơ cao hơn.

Hội chứng Guillain-Barré phát triển sau khi nhiễm:

• Vi khuẩn Campylobacter jejuni có thể gây nhiễm trùng ruột và tiêu chảy.
• Virus Epstein-Barr gây ra bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng hoặc viêm tuyến bạch cầu.
• Virus cytomegalo có thể không gây ra triệu chứng.
• Vi khuẩn Mycoplasma pneumoniae có thể lây nhiễm qua đường hô hấp.
• Có thể do virus Zika, hiện nay các nhà y học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu. 

Nhiễm trùng do virus và vi khuẩn làm thay đổi cách hệ thống miễn dịch phản ứng với các dây thần kinh ngoại vi dẫn đến hệ thống miễn dịch xác định nhầm myelin và sợi trục là một chất lạ và tấn công chúng.

Hội chứng Guillain-Barré có liên quan đến vacxin không?

Vào tháng 7 năm 2021, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã cảnh báo rằng, có thể làm tăng nguy cơ phát triển GBS trong 42 ngày sau khi vacxin COVID-19 của Johnson & Johnson (Janssen). Điều này đã được ghi nhận dưới sự cấp phép sử dụng khẩn cấp từ FDA.

Tuy nhiên, các trường hợp GBS sau khi tiêm vacxin là rất hiếm. Đến ngày 12 tháng 7, nhân viên y tế đã quản lý khoảng 12,5 triệu liều vacxin và có báo cáo về khoảng 100 trường hợp GBS.

Có thể có mối liên hệ giữa tiêm chủng và GBS trong lịch sử. Năm 1976 nguy cơ phát triển GBS tăng nhẹ sau khi tiêm vacxin phòng bệnh cúm lợn. Tuy nhiên, mức tăng chỉ là 1 trường hợp trên 100.000 người tiêm vacxin.

Các chuyên gia đã xem xét mối liên quan giữa GBS và vacxin cúm nhưng kết quả khác nhau. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) có thể có 1-2 trường hợp GBS so với mức bình thường trên mỗi triệu liều vacxin cúm lợn.

CDC cho biết, nguy cơ phát triển GBS sau một ca bệnh cúm có lẽ cao hơn nguy cơ mắc bệnh sau khi tiêm chủng.

Chẩn đoán hội chứng Guillain-Barré

Điện cơ được bác sĩ chỉ định nếu có tình trạng tổn thương thần kinh ngoại vi. Nguồn ảnh: novarheumatology.com

Hội chứng Guillain-Barré có thể khó chẩn đoán, đặc biệt là trong các giai đoạn đầu của bệnh. Các triệu chứng của mỗi người là khác nhau và có thể có các triệu chứng thần kinh giống nhau.

Bác sĩ sẽ kiểm tra và đánh giá:

• Tổn thương dây thần kinh có ảnh hưởng đến cả hai bên của cơ thể không.
• Các triệu chứng diễn biến như thế nào.
• Thứ tự các triệu chứng đã xuất hiện.

Bác sĩ cũng có thể đề xuất các xét nghiệm sau:

• Kiểm tra dẫn truyền thần kinh có thể cho biết tín hiệu thần kinh chậm hay không.
• Điện cơ hay gọi là EMG giúp kiểm tra chức năng thần kinh trong các sợi cơ.
• Chọc dò thắt lưng lấy một mẫu dịch não tủy xét nghiệm.

Điều trị hội chứng Guillain-Barré như thế nào?

Liệu pháp thay huyết tương giúp loại bỏ các tự kháng thể trong cơ thể. Nguồn ảnh: nephrocarehd.com

Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho hội chứng Guillain-Barré nhưng các phương pháp điều trị có thể giúp kiểm soát tình trạng bệnh.

Liệu pháp globulin miễn dịch là phương pháp truyền kháng thể của người hiến tặng cho người bệnh qua đường tĩnh mạch, có thể giúp giảm phản ứng tự miễn trong cơ thể.

Liệu pháp trao đổi huyết tương là quá trình lọc máu qua một hệ thống máy lọc để tách huyết tương khỏi các tế bào máu. Trao đổi huyết tương giúp loại bỏ một số kháng thể đang tấn công các tế bào khỏe mạnh và cho phép cơ thể tái tạo huyết tương.

Hai phương pháp này có hiệu quả như nhau, đặc biệt trong 2 tuần xuất hiện các triệu chứng GBS. Sử dụng cả hai phương pháp điều trị dường như không giúp cải thiện kết quả.

Khi xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng có thể cần phải hỗ trợ hô hấp, theo dõi chức năng tim mạch và kiểm soát đường thở bằng đặt ống nội khí quản.

Trong quá trình hồi phục, giảm vận động có thể dẫn đến các biến chứng như huyết khối gây tắc mạch. Sử dụng thuốc chống đông có thể giúp ngăn ngừa tình trạng này. 

Bên cạnh đó, bác sĩ vật lý trị liệu sẽ giúp thiết lập một kế hoạch phục hồi chức năng như vật lý trị liệu và các loại liệu pháp để lấy lại sức mạnh cơ và phục hồi khả năng vận động, cũng như các chức năng khác. Vì GBS có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và cảm xúc, nên lựa chọn một bác sĩ tâm lý cũng giúp ích cho người bệnh.

Một số nghiên cứu cho biết, tiêm corticosteroid có thể giúp giảm bớt phản ứng miễn dịch có hại nhưng không có đủ bằng chứng để chứng minh điều này.

Tiên lượng 

Hầu hết các trường hợp, tổn thương dây thần kinh do GBS trở nặng nhanh chóng trong khoảng 2-3 tuần và cải thiện sau 4 tuần. Một số người bị tê liệt nhưng hầu hết hồi phục sau 6-12 tháng.

Dưới đây là một số thông tin về các triệu chứng và sự phục hồi tại Viện Quốc gia về Bệnh thần kinh và Đột quỵ:

• Sau 4 tuần, tổn thương thần kinh có thể ở mức tồi tệ nhất.
• Thời gian xuất hiện các triệu chứng có thể từ vài ngày đến vài tuần hoặc vài tháng.
• Sự phục hồi xảy ra trong vòng vài tuần nhưng một số người có thể kéo dài sau 2 năm.
• Khoảng 30% số người vẫn còn một số tổn thương thần kinh sau 3 năm.
• Khoảng 70% mọi người hồi phục hoàn toàn.
• Khoảng 15% bị yếu liệt kéo dài và có thể phải sử dụng khung tập đi hoặc một thiết bị hỗ trợ khác.
• Khoảng 3% bị yếu hoặc tê bì tái phát vài năm sau đó.
• GBS có thể gây tử vong trong 5% trường hợp.

Quá trình phục hồi có thể mất thời gian, vì vậy người bệnh cần được hỗ trợ trong quá trình này.

Nhìn chung, cứ 20 trường hợp GBS thì có 1 trường hợp tử vong, thường do các vấn đề về tim mạch, hô hấp hoặc nhiễm trùng. Tuy nhiên, hầu hết mọi người đều phục hồi hoàn toàn.

Những điều cần lưu ý

Hội chứng Guillain-Barré là một bệnh thần kinh nghiêm trọng, hiếm gặp và là một tình trạng tự miễn có thể xuất hiện sau một số bệnh nhiễm trùng. Các triệu chứng bao gồm tê bì và yếu cơ. Trong một số trường hợp, có thể dẫn đến liệt.

Hầu hết mọi người phục hồi hoàn toàn nhưng có thể mất một khoảng thời gian. Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho GBS nhưng các phương pháp điều trị khác có thể giúp kiểm soát tình trạng bệnh.

Bất cứ ai có các triệu chứng của GBS nên đi khám sớm và điều trị ngay vì bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng.