Nicotiana tabacum, một loại nicotine được tìm thấy trong cây thuốc lá, có nguồn gốc từ cây họ cà, cùng họ với ớt đỏ, cà tím, cà chua và khoai tây.
Mặc dù bản thân nicotine không gây ung thư hoặc có hại quá mức nhưng chúng có khả năng gây nghiện nặng và khiến người dùng phải chịu những tác hại cực kỳ nghiêm trọng nếu bị lệ thuộc vào thuốc lá.
Hút thuốc là nguyên nhân tử vong có thể phòng ngừa được phổ biến nhất.
Thông tin nhanh về nicotine
- Nhai hoặc hít các sản phẩm thuốc lá thường giải phóng nhiều nicotin vào cơ thể hơn so với hút thuốc.
- Nicotine khó cai nghiện giống như heroin.
- Tác dụng phụ của nicotine có thể ảnh hưởng đến tim, hormone và hệ tiêu hóa.
- Một số nghiên cứu cho thấy nicotine có thể cải thiện trí nhớ và tăng khả năng tập trung.
- Có hơn một tỷ người hút thuốc lá trên toàn thế giới.
Lịch sử
Nicotine có trong lá của cây thuốc lá, một loại cây thuộc họ cà
Nguồn: iStock
Nicotiana tabacumn có chứa trong lá của cây thuốc lá, loại cây thuộc họ cà.
Cây thuốc lá là cây bản địa của châu Mỹ và đã được sử dụng như một loại thuốc và chất kích thích trong ít nhất 2.000 năm.
Người ta không biết làm thế nào mà thuốc lá du nhập vào châu Âu. Tuy nhiên, Christopher Columbus thường được cho là người đã phát hiện ra thuốc lá khi khám phá châu Mỹ lần đầu tiên.
Việc hút tẩu và xì gà nhanh chóng lan rộng trong suốt những năm 1600. Loại cây này đã gây ra nhiều tranh cãi về quan điểm khi được du nhập vào Châu Âu. Một số coi thuốc lá là thần dược, trong khi những người khác lại coi là chất độc hại và gây nghiện.
Ngành công nghiệp thuốc lá phát triển trong suốt những năm 1700 và bùng nổ vào năm 1880 khi chiếc máy đầu tiên được cấp bằng sáng chế để sản xuất hàng loạt thuốc lá giấy. Kể từ đó, thuốc lá trở nên dễ sản xuất hơn nhiều, mở ra thời kỳ bình minh của các tập đoàn thuốc lá lớn.
Thuốc lá lần đầu tiên được sử dụng làm thuốc trừ sâu vào năm 1763.
Năm 1828, một bác sĩ tên Wilhelm Heinrich Posselt và một nhà hóa học Karl Ludwig Reinmann đều đến từ Đức, lần đầu tiên cô lập được nicotine từ cây thuốc lá và đã xác định nó là chất độc.
Vào cuối thế kỷ 19, các nhà làm luật đã bắt đầu nhận ra tác hại của nicotine. Và luật cấm các cửa hàng bán nicotine cho trẻ vị thành niên ở 26 bang vào năm 1890 đã được thông qua.
Cho đến năm 1964, Tổng Y sĩ Hoa Kì đã công bố một nghiên cứu về mối liên hệ giữa hút thuốc với bệnh tim và ung thư phổi. Tuy nhiên Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phải đến năm 1994 mới chính thức công nhận nicotine là một loại thuốc gây nghiện.
Ngay cả sau công nhận mang tính bước ngoặt này, FDA vẫn không được Tòa án tối cao cấp quyền kiểm soát các quy định về nicotine cho đến tận ngày 22 tháng 6 năm 2009. Vào ngày này, Đạo luật Phòng chống Hút thuốc lá trong gia đình đã trao cho FDA quyền quản lý việc sản xuất và quảng bá sản phẩm về thuốc lá.
Ảnh hưởng nicotine tới cơ thể
Nicotine gây ra một loạt các tác động lên cơ thể.
Tác dụng của nicotine
Nicotine vừa có tác dụng an thần, vừa là chất kích thích
Nguồn: iStock
Nicotine vừa là thuốc an thần vừa là chất kích thích.
Khi tiếp xúc với nicotine, cơ thể sẽ trải qua một “cú hích”. Nguyên nhân một phần là do nicotine kích thích tuyến thượng thận, dẫn đến giải phóng adrenaline. Adrenaline kích thích cơ thể giải phóng glucose ngay lập tức, nhịp tim, hô và huyết áp cũng đều tăng lên.
Nicotine cũng làm cho tuyến tụy sản xuất ít insulin hơn, khiến lượng đường hay glucose trong máu tăng nhẹ.
Một cách gián tiếp, nicotine gây ra sự giải phóng dopamine trong các khu vực khoái cảm và động lực của não, hiệu ứng xảy ra tương tự như khi mọi người dùng heroin hoặc cocaine. Những người sử dụng ma túy đều sẽ trải qua cảm giác rất sảng khoái.
Dopamine là một chất hóa học có trong não ảnh hưởng đến cảm xúc, chuyển động, cảm giác vui sướng và đau đớn. Mức dopamine trong não tăng lên, đồng thời cũng sẽ làm cảm giác mãn nguyện tăng lên cao hơn.
Tùy thuộc vào liều lượng nicotine hít vào và sự kích thích đối với hệ thần kinh của mỗi người, nicotine cũng có thể hoạt động như một loại thuốc an thần.
Phản ứng dược lý học
Khi con người, động vật có vú và hầu hết các loại động vật khác tiếp xúc với nicotine thì nhịp tim, tỷ lệ tiêu thụ oxy của cơ tim và khả năng gây đột quỵ tim sẽ tăng lên.
Phản ứng tâm lý học
Sử dụng nicotine cũng liên quan đến việc nâng cao sự tỉnh táo, hưng phấn và cảm giác thư thái.
Sự tập trung và trí nhớ
Các nghiên cứu đã chỉ ra nicotine dường như giúp cải thiện trí nhớ và sự tập trung. Nhiều ý kiến cho rằng đó là do sự gia tăng acetylcholine và norepinephrine. Đồng thời norepinephrine cũng làm tăng cảm giác tỉnh táo và kích thích.
Giảm lo lắng
Nicotine làm tăng nồng độ beta-endorphin giúp giảm lo lắng.
Nicotine có tác dụng làm giảm sự lo lắng.
Nguồn: iStock
Nicotine có tính gây nghiện cao.
Những người thường xuyên tiêu thụ nicotine và sau đó đột ngột ngừng sử dụng sẽ trải qua các triệu chứng cai nghiện, có thể bao gồm:
- Có cảm giác thèm ăn
- Cảm thấy trống rỗng
- Lo âu
- Phiền muộn
- Ủ rũ
- Dễ cáu gắt
- Khó tập trung hoặc chú ý
Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ cho rằng nicotine tiêu thụ từ việc hút thuốc lá là một trong những chất khó bỏ nhất, được coi là khó như bỏ heroin.
Một nghiên cứu năm 2013 đã chỉ ra rằng việc giảm lượng nicotine trong thuốc lá cũng làm giảm mức độ gây nghiện.
Một nghiên cứu được thực hiện tại Viện Quốc gia về lạm dụng ma túy cho thấy việc tiêu thụ nicotine dẫn đến dễ bị nghiện cocaine hơn.
Tác hại của nicotine
Nicotine gây ra một loạt các tác dụng không mong muốn ở hầu hết các cơ quan và hệ thống trong cơ thể.
Sự lưu thông của máu có thể bị ảnh hưởng theo những cách sau:
- Tăng khả năng đông máu, dẫn đến nguy cơ đông máu có hại
- Xơ vữa động mạch, gây hình thành nên các mảng bám trên thành động mạch chủ
- Giãn động mạch chủ
Các tác dụng phụ trong não bao gồm:
- Chóng mặt và choáng váng
- Giấc ngủ không đều và bị xáo trộn
- Dễ gặp những giấc mơ xấu và ác mộng
- Hạn chế lưu thông máu
Nicotine gây ảnh hưởng xấu tới giấc ngủ
Nguồn: iStock
Với hệ tiêu hóa, nicotine có thể gây ra những tác dụng sau:
- Buồn nôn và ói mửa
- Khô miệng
- Khó tiêu
- Loét dạ dày
- Tiêu chảy
- Ợ nóng
Hệ tim mạch có thể bị những ảnh hưởng sau khi hấp thụ nicotine:
- Thay đổi nhịp tim
- Tăng huyết áp
- Gây co thắt và tăng nguy cơ mắc các bệnh của động mạch vành
- Tăng nguy cơ đột quỵ
Nếu một phụ nữ hút thuốc khi đang mang thai, những rủi ro sau đây có thể xảy ra đối với sự phát triển của đứa trẻ:
Hút thuốc khi đang mang thai gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi
Nguồn: iStock
- Béo phì
- Huyết áp cao
- Đái tháo đường type 2
- Khó khăn về hô hấp
- Vô sinh
- Có các vấn đề về sự phát triển của não
- Có các vấn đề về hành vi
Các tác dụng có hại khác đối với cơ thể bao gồm:
- Co thắt trong phổi
- Viêm phổi
- Run và đau cơ
- Tăng nồng độ insulin và kháng insulin, tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường
- Đau khớp
Hút thuốc
Con người nhận nicotine chủ yếu thông qua việc hút thuốc lá nhưng cũng có thể bằng cách hít, nhai thuốc lá hoặc dùng các liệu pháp thay thế nicotine (NRTs - nicotine replacement therapies) chẳng hạn như kẹo cao su nicotine, viên ngậm, miếng dán và ống hít.
Cho đến nay, cách tiêu thụ nicotine phổ biến nhất là hút thuốc lá. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trên toàn thế giới có hơn một tỷ người thường xuyên hút thuốc lá.
Hiện nay, trên thế giới có hơn 1 tỷ người thường xuyên hút thuốc lá
Nguồn: iStock
Khoảng 16,7% nam giới trưởng thành và 13,6% nữ giới trưởng thành ở Hoa Kỳ là những người hút thuốc. Hút thuốc lá dẫn đến hơn 480.000 ca tử vong ở nước này mỗi năm và hơn 16 triệu người ở Hoa Kỳ hiện đang sống chung với những căn bệnh do hút thuốc gây ra.
Số người chết do hút thuốc nhiều hơn tất cả các trường hợp tử vong do HIV, tai nạn xe cộ, giết người, tự tử, lạm dụng rượu và lạm dụng ma túy cộng lại.
Thuốc lá điện tử hay tẩu vape có an toàn không?
Trong những năm gần đây, nicotine lỏng được quảng cáo là một chất thay thế ít rủi ro hơn so với việc hút thuốc lá bình thường. Nicotine lỏng sẽ có trong một điếu thuốc lá điện tử hay máy hóa hơi và còn được gọi là hệ thống phân phối nicotine điện tử (ENDS).
Những tẩu vape và thuốc lá điện tử hoạt động bằng pin này sẽ nguyên tử hóa nicotin lỏng thành hơi bằng cách tác động nhiệt nhưng không có phản ứng oxy hóa khi đốt. Chất lỏng trong đó đã có sẵn hương vị và nồng độ nhất định nicotine.
Các bằng chứng hiện tại cho thấy sử dụng nicotine lỏng là một giải pháp thay thế an toàn hơn cho việc hít phải khói thuốc lá, vì bản thân nicotine không được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế phân loại là chất gây ung thư.
Bên cạnh đó, vape cũng có thể giúp những người đang cố gắng cai thuốc bắt chước một số hành vi gây nghiện của việc sử dụng thuốc lá chẳng hạn như đưa tay lên miệng hoặc nhìn thấy khói hít vào mà các loại liệu pháp thay thế nicotine (NRTs) khác không thể bắt chước. Nicotine lỏng có thể giúp tái tạo những hành vi này mà không mang đến tác hại như việc sử dụng thuốc lá.
Bất kỳ dạng nicotine nào cũng có khả năng gây nghiện cao, vì vậy thuốc lá điện tử và vape vẫn không phù hợp với thanh niên và những người từng chưa hút thuốc. Nicotine lỏng có thể như một cửa ngõ dẫn vào con đường nghiện thuốc lá đối với những người chưa thường xuyên sử dụng nicotine.
Việc sử dụng thuốc lá điện tử tăng từ 1,5% lên 16% với đối tượng học sinh trung học phổ thông; 0,6% lên 5,3 % với học sinh trung học cơ sở từ năm 2011 đến 2015; tăng 81% tỉ lệ thanh thiếu niên nói chung sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử có sẵn nhiều hương vị.
Liệu thuốc lá điện tử và vape có phải là giải pháp thay thế an toàn cho thuốc lá truyền thống
Nguồn: medicalnewstoday.com
Ngoài ra trong thuốc lá điện tử còn chứa các hóa chất gây hại khác nhau tùy theo nhãn hiệu, sản phẩm, thiết bị và cách sử dụng. Một số sản phẩm hiện đang bày bán trên thị trường cũng có thể chứa nồng độ nicotine nguy hiểm.
Mặc dù bản thân nicotine không quá gây hại, nhưng một số chất khác trong nicotine lỏng lại có thể gây ung thư. Ví dụ như hương liệu diacetyl có trong một số loại nicotine lỏng điện tử có liên quan đến nhiều vấn đề nghiêm trọng về hô hấp.
Các sản phẩm này đã được FDA quản lý từ năm 2016 và tính đến năm 2018, đã có cảnh báo gây nghiện nicotine trên bao bì và tài liệu tiếp thị. Tuy nhiên, là một công nghệ tương đối mới, tác dụng đầy đủ của nicotine lỏng vẫn chưa được biết đến đầy đủ, do đó nên thận trọng khi sử dụng.
Điều trị
Điều trị phụ thuộc nicotine được gọi là cai nghiện thuốc lá, nhằm mục đích giảm ham muốn tiêu thụ nicotine cũng như giảm các nguy cơ và vấn đề sức khỏe liên quan.
Các thuốc điều trị
Các lựa chọn điều trị bằng thuốc đối với tình trạng nghiện nicotine bao gồm:
- Liệu pháp thay thế nicotine (NRT - Nicotine replacement therapy)
Thường ở các dạng như miếng dán da, thuốc xịt mũi, thuốc hít và các dung dịch có thể xoa vào nướu. Chúng thay thế một phần nicotine thường được bổ sung bằng cách hút thuốc lá, đồng thời giúp giảm mức độ nghiêm trọng của cảm giác thèm hút thuốc.
Các NRT không hoàn toàn ngăn ngừa được các triệu chứng của việc cai thuốc theo một nghiên cứu năm 2008. Cũng không có sản phẩm NRT nào được chứng minh là hiệu quả hơn các sản phẩm cùng loại khác trong việc hỗ trợ cai thuốc.
Các liệu pháp thay thế nicotine đang được bày bán ở các dạng như miếng dán da, thuốc xịt mũi, thuốc hít…
Nguồn: iStock
- Bupropion: Loại thuốc này thông thường được sử dụng như thuốc chống trầm cảm. Tuy nhiên, sau đó nó được phát hiện có tác dụng hữu ích trong việc giảm cảm giác thèm muốn nicotine, với tỷ lệ hiệu quả tương tự như NRT.
Cách thức hoạt động vẫn chưa được hiểu rõ nhưng thuốc có thể tác dụng phụ là mất ngủ ở 30 đến 40 % bệnh nhân. Bupropion được FDA cảnh báo vì việc sử dụng loại thuốc chống trầm cảm này có thể liên quan đến suy nghĩ và hành vi tự sát.
- Varenicline, được bán với tên Chantix: Thuốc này kích hoạt một phần cơ quan thụ cảm nhất định trong não thường chỉ phản ứng với nicotine. Sau đó, thuốc ngăn chặn thụ thể không tiếp nhận nicotine. Từ đó, làm giảm sự thôi thúc dùng thuốc lá. Ngoài ra, thuốc cũng có thể làm giảm cảm giác thỏa mãn khi hút thuốc lá, do đó giúp giảm nguy cơ tái nghiện.
Thuốc có thể gây buồn nôn nhẹ ở khoảng 30% những người điều trị, nhưng varenicline thường được dung nạp tốt. Tác dụng của thuốc này cũng đã được chứng minh là mạnh hơn so với bupropion.
Các phương pháp điều trị sau đây được sử dụng khi các phương pháp điều trị trên không thành công do nhiều khả năng gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm:
- Clonidine: một loại thuốc chống tăng huyết áp cũng đã được chứng minh có khả năng giúp giảm các triệu chứng khi cai nghiện nicotine nhưng có thể gây ra huyết áp thấp, khô miệng, táo bón và tim đập chậm.
- Nortryptyline: một loại thuốc chống trầm cảm ba vòng có tác dụng thay thế nicotine nhưng có khả năng gây nhiều tác dụng phụ và chưa được chứng minh về tính an toàn khi sử dụng.
Tư vấn và hỗ trợ tâm lý
Các đánh giá đã chỉ ra rằng sử dụng NRT và các loại thuốc khác để cai nghiện thuốc lá có hiệu quả nhất khi được hỗ trợ cùng tư vấn và chăm sóc tâm lý.
Bao gồm các tư vấn đơn giản như lời khuyên từ bác sĩ chăm sóc chính để ngừng hút thuốc cho đến liệu pháp cá nhân, điều trị nhóm.
Những biện pháp can thiệp này có thể giúp những người nghiện nicotine vượt qua các khía cạnh về mặt tâm lý chẳng hạn như xuống tinh thần và cáu kỉnh, trong khi các loại thuốc sẽ giúp giải quyết về mặt thể chất của việc cai nghiện.
Một vài thông tin khác
Hiện nay, nhiều nghiên cứu vẫn đang được tiến hành để tìm ra những phương pháp tốt nhất để ngăn sự phụ thuộc vào nicotine. Các thông tin về tác hại, cách điều trị cũng như quy định của ngành công nghiệp thuốc lá thường xuyên được đưa ra.
Nhiều thông tin vê nguy cơ, tác hại của thuốc lá được đề cập rất nhiều trên phương tiện thông tin đại chúng
Nguồn: iStock
Một nghiên cứu mới về varenicline, được công bố trên Tạp chí Y học Chăm sóc Sức khỏe và Hô hấp Hoa Kỳ đã chỉ ra rằng thuốc có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim bao gồm đột quỵ, đau tim, đau thắt ngực hoặc nhịp tim không đều.
Trong khi đó, nghiên cứu gần đây trên chuột đã chứng minh rằng tập thể dục có thể giúp cai thuốc lá. Những con chuột tập thể dục trên bánh xe sau 14 ngày được điều trị bằng nicotine cho thấy các triệu chứng cai nghiện ít hơn đáng kể so với những con không tập.
Các nhà nghiên cứu của Tạp chí Hô hấp Châu Âu phát hiện ra rằng cà chua có thể giúp sửa chữa các tổn thương phổi do hút thuốc gây ra đồng thời làm chậm quá trình suy giảm sức khỏe đường hô hấp thường xảy ra sau một thời gian dài hít phải khói thuốc lá.
Xem thêm:
