Máu tụ dưới màng cứng: Triệu chứng, nguyên nhân, điều trị và tiên lượng

Tổng quan

Máu tụ dưới màng cứng là gì?

Máu tụ dưới màng cứng là một loại chảy máu bên trong đầu. Chính xác hơn, nó là một loại chảy máu xảy ra trong hộp sọ của đầu nhưng bên ngoài nhu mô não. Bộ não có ba lớp màng (gọi là màng não) nằm giữa xương sọ và nhu mô não. Chức năng của màng não là bao bọc và bảo vệ não.

Nếu bạn bị máu tụ dưới màng cứng, nghĩa là có mạch máu trong não bị tổn thương, thường gặp nhất là tĩnh mạch và máu rò rỉ từ mạch bị rách vào khoảng trống bên dưới lớp màng cứng. Không gian này được gọi là khoang dưới màng cứng vì nó nằm bên dưới màng cứng. Chảy máu vào khoang này được gọi là máu tụ dưới màng cứng.

Các tên gọi khác của tụ máu dưới màng cứng là xuất huyết dưới màng cứng hoặc chảy máu nội sọ. Rộng hơn, nó cũng là một dạng chấn thương sọ não (TBI) .

Máu tụ dưới màng cứng phổ biến như thế nào?

Máu tụ dưới màng cứng chiếm khoảng 25% những người bị chấn thương đầu.

Máu tụ dưới màng cứng có nghiêm trọng không?

Có, máu tụ dưới màng cứng có thể rất nghiêm trọng. Một số trường hợp, máu chảy chậm và cơ thể có thể hấp thụ lượng máu đã tích tụ. Tuy nhiên, nếu lượng máu tụ nhiều có thể gây tăng áp lực trong não. Áp lực này có thể dẫn đến các vấn đề về hô hấp, tê liệt và tử vong nếu không được điều trị.

Bởi vì bạn không thể biết ngay mức độ nghiêm trọng của chảy máu não cho đến khi được làm các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh, tất cả những chấn thương vùng đầu nên được coi là một vấn đề nghiêm trọng. Nếu bạn bị chấn thương vùng đầu, hãy đến bệnh viện kiểm tra.

Có nhiều loại máu tụ dưới màng cứng khác nhau không?

Các bác sĩ phân loại máu tụ dưới màng cứng theo tốc độ tiến triển, lượng máu chảy ra và mức độ tổn thương do máu tụ gây ra. Các loại máu tụ dưới màng cứng là:

• Cấp tính: Đây là loại máu tụ dưới màng cứng nguy hiểm nhất. Các triệu chứng nghiêm trọng và xuất hiện ngay sau chấn thương, thường trong vòng vài phút đến vài giờ. Áp lực trong não tăng nhanh khi máu tụ. Nếu không được chẩn đoán và điều trị nhanh chóng, có thể rơi vào hôn mê, liệt hoặc thậm chí tử vong.
• Bán cấp: Các triệu chứng thường xuất hiện sau vài giờ đến vài ngày hoặc thậm chí vài tuần sau chấn thương đầu. Máu tụ dưới màng cứng bán cấp có thể xảy ra kèm theo chấn động não.
• Mãn tính: Loại tụ máu này phổ biến hơn ở người lớn tuổi. Chảy máu xảy ra chậm và các triệu chứng có thể không xuất hiện trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Ngay cả những chấn thương nhỏ ở đầu cũng có thể gây ra máu tụ dưới màng cứng mãn tính. Do sự chậm trễ trong việc phát triển các triệu chứng, nhiều người thậm chí có thể không nhớ chấn thương đã xảy ra như thế nào. Ngoài ra, những thay đổi có thể rất nhỏ và tiến triển chậm đến mức người bệnh hoặc bạn bè hoặc gia đình của họ có thể không nhận thấy các triệu chứng.

Những ai có khả năng bị máu tụ dưới màng cứng hơn?

Người già có nguy cơ bị máu tụ màng cứng cao hơn dù là chấn thương nhẹ

Nguồn ảnh: https://www.pinterest.com

Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể bị máu tụ dưới màng cứng do chấn thương vùng đầu nhưng một số nhóm nhất định có nguy cơ cao hơn. Máu tụ dưới màng cứng phổ biến hơn ở:

• Người lớn tuổi: Khi già đi, não có xu hướng teo lại và không gian giữa hộp sọ và não mở rộng. Điều này làm cho các tĩnh mạch nhỏ trong màng não giữa hộp sọ và não căng ra. Những tĩnh mạch mỏng và căng này có nhiều khả năng bị rách trong trường hợp chấn thương đầu dù là chấn thương nhẹ như ngã khỏi ghế.
• Vận động viên chơi các môn thể thao tiếp xúc: Các cầu thủ bóng đá và những người vận động viên chơi các môn thể thao có tác động mạnh hoặc những người bị đánh vào đầu sẽ làm tăng nguy cơ tụ máu.
• Những người dùng thuốc chống đông: Thuốc chống đông làm chậm quá trình đông máu hoặc ngăn không cho máu đông lại. Nếu máu không đông, chảy máu có thể nghiêm trọng và kéo dài, ngay cả sau một chấn thương tương đối nhẹ.
• Bệnh máu khó đông: Hemophilia là một rối loạn chảy máu di truyền khiến máu không đông được. Những người bị bệnh hemophilia có nguy cơ cao bị chảy máu khó kiểm soát sau chấn thương.
• Người nghiện rượu và người lạm dụng rượu: Uống quá nhiều rượu sẽ khiến gan bị tổn thương theo thời gian. Gan bị suy giảm chức năng không thể sản xuất đủ protein giúp máu đông, làm tăng nguy cơ chảy máu không kiểm soát.
• Trẻ sơ sinh: Trẻ sơ sinh không có cơ cổ khỏe để bảo vệ mình khỏi chấn thương ở đầu. Khi ai đó lạm dụng em bé bằng cách lắc em bé, em bé có thể bị máu tụ dưới màng cứng. Loại chấn thương này được gọi là hội chứng rung lắc.

Triệu chứng và nguyên nhân

Máu tụ dưới màng cứng xảy ra như thế nào?

Các chấn thương ở đầu gây ra hầu hết các khối máu tụ dưới màng cứng. Nếu bạn bị ngã và đập đầu hoặc đụng đầu trong một vụ tai nạn xe hơi hoặc xe đạp, hoạt động thể thao hoặc bị một loại chấn thương đầu khác, bạn có nguy cơ bị máu tụ dưới màng cứng.

Các triệu chứng của máu tụ dưới màng cứng là gì?

Vì máu tụ dưới màng cứng là một loại chấn thương sọ não (TBI) nên nó có nhiều triệu chứng khác nhau. Các triệu chứng của máu tụ dưới màng cứng có thể xuất hiện ngay sau chấn thương hoặc tiến triển theo thời gian từ vài tuần đến vài tháng.

Các dấu hiệu và triệu chứng của máu tụ dưới màng cứng bao gồm:

• Đau đầu liên tục (Đau đầu thường nghiêm trọng trong trường hợp máu tụ dưới màng cứng cấp tính)
• Lú lẫn và ngủ gà.
• Buồn nôn và nôn
• Nói ngọng và thay đổi thị lực
• Chóng mặt, mất thăng bằng, đi lại khó khăn.
• Yếu một bên của cơ thể.
• Mất trí nhớ, mất phương hướng và thay đổi tính cách, đặc biệt ở người lớn tuổi bị máu tụ dưới màng cứng mãn tính.
• Đầu to ở trẻ sơ sinh do hộp sọ mềm có thể to ra khi máu tụ.

Khi chảy máu vẫn tiếp diễn và áp lực trong não tăng lên, các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng nặng bao gồm:

• Liệt
• Co giật
• Các vấn đề về hô hấp
• Mất ý thức và hôn mê

Đôi khi nhiều người không có triệu chứng ngay sau chấn thương, được gọi là khoảng tỉnh. Các triệu chứng có thể xuất hiện vài ngày sau đó. Ngoài ra, điều quan trọng cần biết là máu tụ dưới màng cứng tiến triển chậm (loại mãn tính) có thể bị nhầm với các tình trạng khác như khối u não hoặc đột quỵ.

Lưu ý đặc biệt về chấn thương đầu và các triệu chứng ở người cao tuổi: Một số triệu chứng của máu tụ dưới màng cứng ở người lớn tuổi như mất trí nhớ, lú lẫn và thay đổi tính cách có thể bị nhầm với chứng sa sút trí tuệ. Người lớn tuổi có thể không nhớ những chấn thương vùng đầu. Đôi khi, người ta quên vì họ mất phương hướng. Một số chấn thương nhẹ xảy ra vài tuần trước khi các triệu chứng xuất hiện. Họ vẫn nên đến khám bác sĩ để được đánh giá kỹ lưỡng.

Chẩn đoán và xét nghiệm

Làm thế nào để chẩn đoán máu tụ dưới màng cứng?

Hình ảnh máu tụ dưới màng cứng trên cắt lớp vi tính. Nguồn ảnh: https://www.pinterest.com/Đầu tiên, bác sĩ sẽ khám tổng thể về toàn trạng và hệ thần kinh. Bác sĩ sẽ hỏi bạn về chấn thương đầu (xảy ra khi nào và như thế nào, các triệu chứng và các vấn đề sức khỏe khác, các loại thuốc đang sử dụng và hỏi về các thói quen khác). Khám hệ thần kinh sẽ bao gồm đo huyết áp, khám thị lực, khám thăng bằng và cơ lực, cũng như khám phản xạ và trí nhớ.

Nếu bác sĩ nghĩ đến chẩn đoán máu tụ dưới màng cứng, họ sẽ yêu cầu chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não. Các phương pháp này cho phép các bác sĩ nhìn thấy hình ảnh rõ ràng của nhu mô não và xác định vị trí và lượng máu chảy hoặc các chấn thương phối hợp.

Điều trị

Các phương pháp điều trị máu tụ dưới màng cứng là gì?

Phương pháp điều trị cho các khối máu tụ lớn là phẫu thuật giải áp. Bác sĩ phẫu thuật sẽ khoan một hoặc nhiều lỗ trên hộp sọ để dẫn lưu khối máu tụ từ đó làm giảm áp lực trong não. Có thể cần phẫu thuật để loại bỏ các khối máu tụ lớn hoặc dày nếu có. Thông thường, các bác sĩ để đặt một ống dẫn lưu tại chỗ trong vài ngày sau khi phẫu thuật để dẫn lưu khối máu tụ ra ngoài.

Đôi khi khối máu tụ gây ra ít hoặc không có triệu chứng và đủ nhỏ để không cần điều trị phẫu thuật. Phương pháp điều trị là nghỉ ngơi tại giường, dùng thuốc và theo dõi. Cơ thể có thể hấp thụ một lượng nhỏ máu theo thời gian, thường là vài tháng. Bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh thường xuyên (như MRI) để theo dõi khối máu tụ và đảm bảo rằng nó đang tự tiêu.

Phẫu thuật giảm áp. Nguồn ảnh: https://www.pinterest.com

Biến chứng của điều trị máu tụ dưới màng cứng là gì?

Các tác dụng phụ từ phẫu thuật giải áp bao gồm tăng nguy cơ chảy máu, nhiễm trùng và cặn máu đông. Bác sĩ sẽ theo dõi chặt chẽ sau khi phẫu thuật.

Biến chứng của máu tụ dưới màng cứng là gì?

Nếu không điều trị, khối máu tụ lớn có thể dẫn đến hôn mê và tử vong. Các biến chứng khác bao gồm:

• Thoát vị não: Tăng áp lực nội sọ có thể chèn ép và đẩy nhu mô não ra khỏi vị trí bình thường. Thoát vị não thường dẫn đến tử vong.
• Chảy máu nhiều lần: Người lớn tuổi đang hồi phục sau tụ máu có nguy cơ bị xuất huyết khác cao hơn. Não người già không phục hồi nhanh như người trẻ tuổi. Ngoài ra, khi già đi, não bị teo lại và không gian giữa hộp sọ và nhu mô não rộng ra nên các tĩnh mạch mỏng nhỏ giữa các lớp màng giữa não và hộp sọ tiếp tục bị kéo căng khiến người già dễ bị chảy máu trong tương lai nếu một chấn thương đầu khác xảy ra.
• Co giật: Co giật có thể tiến triển ngay cả sau khi máu tụ đã được điều trị.

Phòng ngừa

Làm thế nào để ngăn ngừa máu tụ dưới màng cứng?

Mặc dù không thể ngăn ngừa tụ máu do tai nạn, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách:

• Bảo vệ đầu: Thắt dây an toàn và luôn đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp điện, xe gắn máy. Nếu bạn chơi các môn thể thao va chạm mạnh hoặc tiếp xúc, hãy luôn đội mũ bảo hộ. Sử dụng thiết bị an toàn nếu bạn làm việc trên mặt đất hoặc làm công việc có nguy cơ chấn thương sọ não cao.
• Nghỉ ngơi sau chấn thương đầu: Nếu bạn bị chấn động, hãy nghỉ ngơi và cho phép não có thời gian phục hồi. Bác sĩ sẽ cho bạn biết thời gian nghỉ ngơi trước khi trở lại làm việc hoặc các hoạt động trước đó. Hãy nhớ rằng, máu tụ dưới màng cứng mãn tính có thể không biểu hiện triệu chứng trong nhiều ngày, nhiều tuần và thậm chí nhiều tháng.
• Tránh ngã, đặc biệt là người cao tuổi: Loại bỏ các loại thảm, đảm bảo rằng các dây dẫn điện không nằm trên đường đi, thêm tay vịn cho tất cả các cầu thang, bổ sung đèn chiếu sáng cho cầu thang, hành lang và các khu vực tối và sắp xếp đồ đạc để bạn luôn có thứ gì đó để giữ khi đi lại trong nhà. Sử dụng gậy hoặc khung tập đi nếu có vấn đề về đi lại. 
• Kiểm tra thị lực thường xuyên để ngăn ngừa té ngã và tai nạn.
• Tư vấn bác sĩ hoặc dược sĩ về việc sử dụng thuốc: Các chuyên gia có thể kiểm tra tác dụng phụ của thuốc để đảm bảo chúng không gây chóng mặt hoặc mất thăng bằng. Nếu đúng như vậy, có thể thay đổi liều lượng hoặc thay thế bằng một loại thuốc khác.
• Không lạm dụng rượu: Uống quá nhiều rượu khiến não dễ bị chảy máu khi gặp chấn thương. Tránh uống nhiều hơn hai đồ uống có cồn mỗi ngày.
• Cẩn trọng khi dùng thuốc chống đông: Ngay cả những chấn thương nhẹ ở đầu cũng có thể gây máu tụ dưới màng cứng ở những người dùng thuốc chống đông. Tư vấn bác sĩ về các biện pháp phòng ngừa cần thiết nếu bạn đang sử dụng những loại thuốc này. Ví dụ như aspirin, warfarin, heparin và các thuốc chống đông mới như dabigatran (Pradaxa®), rivaroxaban (Xarelto®), apixiban (Eliquis®) và edoxaban (Savaysa®).

Tiên lượng

Tôi có thể mong đợi điều gì nếu tôi bị máu tụ dưới màng cứng?

Nếu bạn bị máu tụ dưới màng cứng, tiên lượng phụ thuộc vào tuổi, mức độ nghiêm trọng của chấn thương đầu và điều trị ban đầu. Khoảng 50% những người có lượng máu tụ lớn cấp tính sống sót, mặc dù tổn thương não vĩnh viễn thường xảy ra do chấn thương. Những người trẻ hơn có cơ hội sống sót cao hơn những người lớn tuổi.

Những người có máu tụ dưới màng cứng mãn tính thường có tiên lượng tốt hơn, đặc biệt nếu họ có ít hoặc không có triệu chứng và vẫn tỉnh táo và minh mẫn sau chấn thương đầu.

Người lớn tuổi có nguy cơ gặp chảy máu khác (xuất huyết) sau khi hồi phục từ máu tụ dưới màng cứng mãn tính. Điều này là do não của người lớn tuổi không thể tái mở rộng và lấp đầy không gian nơi chứa máu khiến chúng dễ bị chảy máu não trong tương lai thậm chí là chấn thương đầu nhỏ.

Khi nào tôi nên gọi cấp cứu nếu tôi bị chấn thương đầu?

Máu tụ dưới màng cứng luôn có nguy cơ xảy ra sau chấn thương đầu. Nếu bạn hoặc ai đó bạn biết có bất kỳ triệu chứng nào sau đây sau khi bị chấn thương đầu, hãy gọi 911 hoặc đến bệnh viện cấp cứu ngay lập tức.

• Mất ý thức (bạn bè hoặc nhân chứng cần gọi 911)
• Nói ngọng
• Lú lẫn
• Buồn nôn hoặc nôn
• Thay đổi tri giác / ngủ gà
• Vấn đề thăng bằng / đi lại
• Nhìn đôi
• Yếu hoặc tê ở bất kỳ bộ phận nào của cơ thể
• Co giật
• Đau đầu dữ dội

Những người có nhiều nguy cơ bị máu tụ dưới màng cứng ngay cả khi chấn thương ở đầu có vẻ nhẹ, cũng nên được đi khám ngay lập tức. Các đối tượng này bao gồm:

• Người già.
• Những người dùng thuốc chống đông hoặc mắc các bệnh gây máu khó đông (như bệnh Hemophilia, bệnh von Willebrand).
• Người nghiện rượu nặng

Máu tụ dưới màng cứng có thể đe dọa tính mạng. Nếu bạn bị chấn thương ở đầu, hãy đến cơ sở y tế khám ngay lập tức. Đừng chờ đợi để "xem liệu các triệu chứng có tiến triển hay không." Thà an toàn hơn tiếc nuối”.