Tổng quan
Hội chứng sợ độ cao là gì?
Hội chứng sợ độ cao là một tình trạng sức khỏe tâm thần trong đó người bệnh có nỗi sợ độ cao dữ dội. Đây là một dạng của rối loạn lo âu. Một người bị chứng sợ độ cao sẽ cảm thấy lo lắng và sợ hãi dữ dội khi họ nghĩ đến một thứ gì đó rất cao hoặc đứng ở một độ cao nhất định. Họ thường tránh những tình huống hoặc địa điểm liên quan đến độ cao.
Tất cả mọi người đều có mối quan tâm nhất định đến độ cao và hầu hết mọi người đều thận trọng hơn bình thường khi họ ở một độ cao đáng kể. Hầu hết chúng ta có thể cảm thấy bất an hoặc run sợ nếu nhìn từ trên cao xuống, chẳng hạn nhìn từ trên cầu. Tuy nhiên, những người mắc hội chứng sợ độ cao có nỗi sợ hãi rất dữ dội và phi lý khi họ phải đối mặt với độ cao, bao gồm các công việc hàng ngày như leo cầu thang, đứng gần ban công hoặc đỗ xe trong nhà để xe nhiều tầng.
Nhiều người lo lắng và sợ hãi kể cả khi tưởng tượng về một độ cao nhất định. Nguồn ảnh: https://www.pinterest.com
Hội chứng sợ độ cao ảnh hưởng đến ai?
Giống như các hội chứng ám ảnh sợ hãi khác, hội chứng sợ độ cao có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai ở mọi lứa tuổi. Những nỗi ám ảnh sợ hãi cụ thể như chứng sợ độ cao có nhiều khả năng phát triển ở trẻ em và trở nên rõ ràng ở thanh thiếu niên. Phụ nữ có nhiều khả năng phát triển các hội chứng sợ hãi cụ thể.
Những loại độ cao nào khiến người mắc hội chứng sợ độ cao sợ hãi?
Các loại độ cao hoặc tình huống mà những người mắc hội chứng sợ độ cao có thể sợ hãi bao gồm:
- Đi bộ lên cầu thang.
- Đứng trên một cái thang.
- Sử dụng nhà gửi xe nhiều tầng.
- Đang đi trên cầu.
- Đang đi tàu lượn siêu tốc.
- Đứng gần ban công hoặc trên đỉnh của một tòa nhà.
- Nhìn ra cửa sổ của một tòa nhà cao tầng.
Vì có nhiều loại ám ảnh sợ hãi nên chúng có thể hơi khó khăn để chẩn đoán. Những người mắc hội chứng sợ độ cao thường sợ nhiều hơn một loại độ cao hoặc vị trí cao. Có những nỗi ám ảnh khác được đặc trưng bởi nỗi sợ hãi về một tình huống xảy ra liên quan đến các độ cao đáng kể nhưng độ cao không phải là khía cạnh chính của nỗi sợ hãi. Ví dụ: nếu bạn có nỗi sợ hãi tột độ khi bay trên máy bay (xảy ra ở độ cao đáng kể), bạn có thể mắc hội chứng sợ bay (aerophobia), sợ đi máy bay chứ không phải hội chứng sợ độ cao. Nếu bạn đang trải qua nỗi sợ hãi dữ dội làm hạn chế cuộc sống và trải nghiệm của bạn, điều quan trọng là đến khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị thích hợp.
Hội chứng sợ độ cao phổ biến như thế nào?
Đây là một trong những chứng ám ảnh phổ biến nhất. Khoảng 3% - 6% người mắc chứng sợ độ cao.
Triệu chứng và nguyên nhân
Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng sợ độ cao là gì?
Triệu chứng chính của chứng sợ độ cao là cảm thấy lo lắng và sợ độ cao. Một số người mắc hội chứng này sợ độ cao đáng kể như một cây cầu cao, trong khi một số khác lại sợ độ cao thấp hơn chẳng hạn như ở trên một cái thang.
Các triệu chứng tâm lý
- Cảm thấy sợ hãi và lo lắng dữ dội khi nghĩ, nhìn hoặc ở trên cao.
- Lo sợ về những điều tiêu cực sẽ xảy ra ở nơi cao chẳng hạn như bị ngã hoặc bị mắc kẹt ở nơi cao.
- Cảm giác muốn trốn thoát mạnh mẽ nếu bạn đang ở trên cao.
Các triệu chứng và dấu hiệu thực thể
- Nhịp tim nhanh khi nghĩ hoặc nhìn vào độ cao
- Cảm thấy chóng mặt và lâng lâng khi nghĩ đến hoặc nhìn vào độ cao
- Cảm thấy buồn nôn
- Run sợ
- Khó thở
Nguyên nhân gây ra hội chứng sợ độ cao?
Các nhà nghiên cứu chưa tìm hiểu được chính xác nguyên nhân nào gây ra hội chứng sợ độ cao. Họ tin rằng hội chứng sợ độ cao có thể xuất phát từ mối quan tâm tự nhiên của con người là rơi từ trên cao xuống và làm tổn thương bản thân. Ngán ngẩm và lo lắng về những cơn đau mà bạn có thể gặp phải do ngã từ một độ cao đáng kể có thể góp phần xuất hiện chứng sợ độ cao. Các nhà nghiên cứu cũng nghĩ rằng một trải nghiệm tiêu cực hoặc chấn thương liên quan đến độ cao đáng kể có thể góp phần khiến một người gặp phải chứng sợ độ cao.
Chẩn đoán và xét nghiệm
Hội chứng sợ độ cao được chẩn đoán như thế nào?
Khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác. Nguồn ảnh: https://www.pinterest.com
Hội chứng sợ độ cao được chẩn đoán thông qua một loạt các câu hỏi về tiền sử, trải nghiệm và triệu chứng hiện tại. Thông thường, khi nỗi sợ hãi và lo lắng dai dẳng về độ cao phải kéo dài ít nhất sáu tháng mới có thể chẩn đoán mắc hội chứng sợ độ cao.
Bác sĩ khám bệnh có thể sẽ sử dụng các tiêu chí trong Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn tâm thần (DSM-5) - một ấn phẩm của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ để chẩn đoán các hội chứng ám ảnh sợ hãi. Bác sĩ cũng sẽ loại trừ bất kỳ tình trạng sức khỏe thể chất hoặc tinh thần nào khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự.
Nói chung, hội chứng ám ảnh sợ hãi có ít nhất bốn tiêu chuẩn để chẩn đoán, bao gồm:
- Nỗi sợ hãi dữ dội và vô lý: Nỗi sợ hãi về đối tượng hoặc tình huống là dai dẳng và không tương xứng với mức độ sợ hãi thích hợp.
- Lo âu chờ đợi: Một cá nhân mắc chứng ám ảnh sợ hãi có xu hướng bám vào hoặc sợ hãi các tình huống hoặc trải nghiệm trong tương lai sẽ liên quan đến đối tượng hoặc tình huống mà họ sợ hãi.
- Lảng tránh: Nhiều người mắc chứng ám ảnh sợ hãi sẽ chủ động tránh đối tượng hoặc tình huống sợ hãi. Một số cố gắng tránh xa điều mà họ sợ hãi.
- Nỗi sợ hãi cản trở các hoạt động hàng ngày: Nỗi sợ hãi mà cá nhân trải qua phải làm cản trở cuộc sống hàng ngày của họ theo một cách nào đó mới có thể chẩn đoán là hội chứng ám ảnh sợ hãi.
Quản lý và điều trị
Hội chứng sợ độ cao được điều trị như thế nào?
Hội chứng này thường có thể được điều trị bằng điều trị tâm lý (liệu pháp tâm lý) như liệu pháp tiếp xúc, liệu pháp thực tế ảo và/hoặc liệu pháp nhận thức hành vi. Đôi khi, cần một số loại thuốc làm giảm tạm thời các triệu chứng sợ hãi và lo lắng để giảm bớt nỗi sợ hãi trong khi họ đang tham gia trị liệu.
- Liệu pháp tiếp xúc: Liệu pháp tiếp xúc là một hình thức điều trị tâm lý phổ biến được sử dụng để điều trị chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể. Những người mắc chứng ám ảnh sợ hãi thường tránh những tình huống liên quan đến điều mà họ sợ hãi. Do đó, họ không thể học được rằng họ có thể quản lý nỗi sợ hãi do điều bị ám ảnh gây ra hoặc kết quả đáng sợ mà họ tưởng tượng thường không xảy ra. Các nhà trị liệu và nhà tâm lý học sử dụng liệu pháp tiếp xúc cho những người mắc chứng ám ảnh sợ hãi để từ từ khuyến khích họ bước vào các tình huống khiến họ lo lắng và cố gắng ở trong tình huống đó để họ có thể học cách đối phó.
- Liệu pháp thực tế ảo (VRET): Liệu pháp thực tế ảo là một loại điều trị tâm lý sử dụng công nghệ để cho người bệnh thấy những tình huống thực tế do mô phỏng để giúp họ đối phó với các tình huống căng thẳng và lo lắng. Nếu mắc chứng sợ độ cao, bạn có thể sử dụng tai nghe thực tế ảo (VR) để hiển thị mô phỏng các tình huống liên quan đến độ cao. Bằng cách này, bạn có thể tiếp xúc với độ cao theo cách hoàn toàn an toàn và có cảm giác thật nhưng không phải vậy. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng liệu pháp thực tế ảo có hiệu quả trong việc điều trị hội chứng sợ độ cao.
Liệu pháp thực tế ảo. Nguồn ảnh: https://www.pinterest.com
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): CBT là một hình thức điều trị tâm lý. Thông qua việc trò chuyện và đặt câu hỏi, nhà trị liệu hoặc nhà tâm lý học sẽ giúp bạn có được một góc nhìn khác. Kết quả là, bạn học được cách phản ứng tốt hơn khi đối phó với căng thẳng và lo lắng khi tiếp xúc với những thứ khiến bạn sợ hãi.
Những loại thuốc nào dùng để điều trị hội chứng sợ độ cao?
Thuốc thường không được sử dụng để điều trị các hội chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể như hội chứng sợ độ cao. Đôi khi những người mắc hội chứng sợ độ cao có thể dùng thuốc để tạm thời giúp họ giảm bớt các triệu chứng sợ hãi và lo lắng trong khi điều trị liệu pháp tâm lý hoặc trong những tình huống không thể tránh khỏi. Các loại thuốc đôi khi được sử dụng để giúp điều trị hội chứng sợ độ cao bao gồm:
- Thuốc chẹn beta: Một số thuốc chẹn beta được sử dụng để điều trị hoặc ngăn ngừa các triệu chứng lo âu về triệu chứng thực thể như nhịp tim nhanh.
- Thuốc an thần (benzodiazepines): Các loại thuốc như benzodiazepine được sử dụng để giúp thư giãn có thể tạm thời làm giảm mức độ lo lắng.
Phòng bệnh
Các yếu tố nguy cơ của hội chứng sợ độ cao là gì?
Các bác sĩ hiện nay vẫn chưa chắc chắn về nguyên nhân chính xác của hội chứng sợ độ cao. Cho đến nay, người ta đã phát hiện ra một số yếu tố nguy cơ của hội chứng sợ độ cao như:
- Rơi từ độ cao đáng kể hoặc nhìn người khác rơi từ độ cao đáng kể.
- Trải qua một tình huống tiêu cực như một cuộc tấn công bất ngờ khi ở trên cao.
- Có tiền sử gia đình bị rối loạn lo âu.
Tiên lượng
Tiên lượng của hội chứng sợ độ cao như thế nào?
Chỉ khoảng 10% - 25% những người mắc hội chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể như hội chứng sợ độ cao tìm cách điều trị tình trạng này vì nhiều người có thể tránh được tình trạng mà họ sợ hãi. Nếu bạn mắc hội chứng sợ độ cao, việc tránh các tình huống liên quan đến độ cao có thể khiến bạn không thể hoàn thành các công việc hàng ngày như đi cầu thang bộ hoặc đi qua cầu và có thể làm giảm chất lượng cuộc sống. Hội chứng sợ độ cao cũng có thể tiềm ẩn nguy hiểm nếu bạn bị hoảng sợ khi đang ở độ cao đáng kể, chẳng hạn như khi đang đứng trên thang. Đây là lý do tại sao điều quan trọng là phải tìm cách điều trị.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng liệu pháp tiếp xúc, đặc biệt là liệu pháp thực tế ảo thành công trong việc điều trị chứng sợ hãi. Những người mắc hội chứng sợ độ cao và không tìm cách điều trị có nguy cơ tiến triển thành hội chứng rối loạn lo âu hoặc trầm cảm không liên quan đến hội chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể cao gấp hai lần bình thường.
Có cách chữa trị hội chứng sợ độ cao không?
Hiện không có cách chữa trị chứng sợ độ cao nhưng liệu pháp tiếp xúc, một dạng liệu pháp tâm lý có thể điều trị thành công. Liệu pháp tiếp xúc được coi là phương pháp điều trị đầu tay cho các hội chứng ám ảnh nói chung.
Sống chung với bệnh
Làm cách nào để chăm sóc bản thân nếu tôi mắc chứng sợ độ cao?
Nếu bạn đang ở một độ cao nhất định, bạn có thể làm một số điều để giảm bớt lo lắng. Nếu bạn có thể thực hiện bất kỳ hành động nào sau đây một cách an toàn, hãy thử:
- Điều chỉnh góc nhìn / tầm nhìn của bạn về đường chân trời.
- Nhìn vào các vật thể đứng yên gần bạn.
- Ngồi hoặc nằm xuống.
- Đứng lại hoặc dừng chuyển động.
- Làm phân tán nhận thức như đặt tên cho các mục từ một danh mục nhất định.
Nó có thể không thoải mái nhưng điều quan trọng là phải khám bác sĩ nếu bạn đang gặp các dấu hiệu và triệu chứng của chứng sợ độ cao. Liệu pháp điều trị có thể giúp bạn vượt qua nỗi ám ảnh của mình.
Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc hội chứng sợ độ cao, có một số điều bạn có thể làm để kiểm soát các triệu chứng của mình, bao gồm:
- Ngủ đủ giấc và tập thể dục .
- Nếu bạn đang tham gia liệu pháp tâm lý để điều trị chứng độ cao, hãy đến khám bác sĩ trị liệu thường xuyên.
- Thực hành các hoạt động giúp tĩnh tâm như thiền định .
- Thực hành các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu và yoga.
- Liên hệ với gia đình và bạn bè để được hỗ trợ.
- Tham gia các nhóm hỗ trợ dành cho những người mắc hội chứng sợ độ cao hoặc chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể nói chung.
Tôi nên hỏi bác sĩ những câu hỏi nào?
Nói về sức khỏe tinh thần của bạn có thể không thoải mái và đáng sợ. Sức khỏe tinh thần cũng quan trọng như sức khỏe thể chất, vì vậy điều quan trọng là phải chia sẻ với bác sĩ về các triệu chứng của bạn. Những câu hỏi sau đây có thể hữu ích để hỏi bác sĩ nếu bạn bị chứng sợ độ cao:
- Loại điều trị nào phù hợp với tôi?
- Tôi có nên gặp nhà trị liệu, nhà tâm lý học và/hoặc bác sĩ tâm thần không?
- Bác sĩ có bất kỳ khuyến nghị nào cho nhà tâm lý học, bác sĩ tâm thần hoặc nhà trị liệu mà tôi có thể gặp không?
- Điều trị sẽ mất bao lâu?
- Bác sĩ có biết bất kỳ nhóm hỗ trợ nào cho hội chứng sợ độ cao hoặc ám ảnh nói chung không?
- Bác sĩ có bất kỳ tài liệu nào về hội chứng sợ độ cao mà tôi có thể đọc không?
