Đôi khi, một cơn đột quỵ có thể ảnh hưởng đến các hạch nền - vùng não không chỉ giúp kiểm soát vận động mà còn là trung tâm thông tin của não.
Đột quỵ hạch nền là gì?
Máu mang oxy lên não. Khi lưu lượng máu đến một khu vực của não bị hạn chế hoặc cắt đứt hoàn toàn, não sẽ không nhận đủ oxy. Việc thiếu oxy làm tổn thương các tế bào não ở khu vực đó và kết quả là chúng sẽ chết đi.
Một tập hợp các tế bào nằm sâu trong trung tâm của não được gọi là hạch nền. Các hạch nền đóng vai trò là trung tâm thông tin cho một loạt các hoạt động chức năng của cơ thể.
Trung tâm thông tin này kiểm soát những chức năng sau:
- Chuyển động
- Tính cách
- Kiểm soát cơ bắp
- Cảm giác
- Một số khía cạnh của suy nghĩ
Đột quỵ hạch nền rất nguy hiểm vì nó ảnh hưởng đến khu vực quan trọng của não.
Phân loại và nguyên nhân
Có một số loại đột quỵ hạch nền với các nguyên nhân khác nhau, ba loại chính bao gồm:
Đột quỵ do thiếu máu cục bộ
Loại đột quỵ phổ biến này xảy ra khi một cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu lên não, khiến máu không thể đến được mô đích. Ước tính 87% các ca đột quỵ là do nguyên nhân thiếu máu cục bộ.
Đột quỵ xuất huyết
Loại đột quỵ ít phổ biến hơn này chiếm khoảng 40% số ca tử vong do đột quỵ theo Hiệp hội Đột quỵ Quốc gia Hoa Kì (American stroke association)
Đột quỵ xuất huyết xảy ra khi máu rò rỉ từ mạch máu bị vỡ, bị rách hoặc không ổn định vào trong mô não. Sự tụ máu có thể gây ra chèn ép, tăng áp lực và cuối cùng là tổn thương mô.
Nhiều ca đột quỵ hạch nền là loại đột quỵ xuất huyết, thường do nguyên nhân tăng huyết áp không kiểm soát.
Thiếu máu não thoáng qua (TIA- Transient ischemic attack)
Mọi người thường mô tả cơn thiếu máu này là “tiền đột quỵ”.
Chính xác hơn, TIA là tình trạng có các triệu chứng giống với đột quỵ, xảy ra trong vài phút và luôn dưới 24 giờ. Chúng sẽ tự hết mà không để lại ảnh hưởng lâu dài. Tình trạng này có thể là một dấu hiệu cảnh báo rằng một cơn đột quỵ nghiêm trọng có thể xảy ra trong tương lai.
Triệu chứng
Đột quỵ có một số các dấu hiệu và triệu chứng thường gặp. Mọi người nên biết để nhận ra khi chúng xuất hiện và hành động ngay sẽ giúp đảm bảo tính mạng.
Các triệu chứng điển hình bao gồm:
- Đột ngột tê hoặc yếu ở mặt, tay hoặc chân ở một bên cơ thể
- Đột ngột lú lẫn, khó nói hoặc có các vấn đề về nhận thức
- Đau đầu dữ dội
- Khó đi lại, mất thăng bằng và phối hợp động tác
- Giảm thị lực đột ngột ở một hoặc cả hai mắt
- Cười méo miệng
Đau đầu dữ dội là triệu chứng của đột quỵ. Nguồn ảnh: https://www.hawaiipacifichealth.org/
Đột quỵ hạch nền có một số dấu hiệu và triệu chứng đặc biệt làm chúng khó chẩn đoán hơn các loại đột quỵ khác. Bao gồm:
- Khó nuốt
- Run
- Yếu cơ hoặc hạn chế cử động
- Mất nhận thức về một bên của cơ thể
- Thờ ơ
- Thay đổi tính cách
Bất kỳ ai nhận thấy những triệu chứng này ở bản thân hoặc người khác thì nên đi khám cấp cứu ngay.
Điều trị
Điều trị đột quỵ hạch nền phụ thuộc vào loại đột quỵ và thời gian tiếp cận sự chăm sóc y tế.
Nếu bệnh nhân đột quỵ đến bệnh viện kịp thời, họ có thể được sử dụng một loại thuốc làm tan cục máu đông - nguyên nhân gây ra các triệu chứng đột quỵ.
Bác sĩ có thể yêu cầu phẫu thuật giảm áp trên những bệnh nhân bị đột quỵ do xuất huyết hạch nền. Bác sĩ phẫu thuật sẽ đưa một thiết bị nhỏ vào động mạch đang mở để đóng nó lại.
Các trường hợp chảy máu lớn có thể cần phẫu thuật phức tạp hơn và dẫn lưu nhiều hơn.
Triển vọng hồi phục
Quá trình hồi phục sau đột quỵ có thể mất nhiều thời gian và thậm chí có thể không hồi phục hoàn toàn. Nguồn ảnh: https://www.medicalnewstoday.com/Bất kỳ loại đột quỵ nào cũng có thể đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, can thiệp y tế nhanh chóng có thể giúp kết quả phục hồi tốt hơn.
Phục hồi sau đột quỵ có thể là một quá trình lâu dài. Với đột quỵ hạch nền, khả năng hồi phục phụ thuộc chủ yếu vào mức độ tổn thương não. Nếu tổn thương các hạch nền chỉ ở mức nhẹ, cơ hội đó sẽ cao hơn.
Một nghiên cứu cho thấy những người bị tổn thương ở vùng não này có thể gây nên các tác động lâu dài.
Các ảnh hưởng lâu dài do đột quỵ hạch nền có thể bao gồm:
- Thay đổi cảm giác: Những người đang hồi phục sau đột quỵ hạch nền có thể gặp khó khăn khi cảm nhận hoặc nhận biết xúc giác. Điều này có thể khiến họ gặp vấn đề trong việc điều khiển và kiểm soát các chuyển động của cơ thể.
- Mất khả năng vận động: Giống như tất cả các loại đột quỵ, đột quỵ hạch nền có thể gây ra tình trạng yếu cơ kéo dài, đặc biệt là ở bên trái của cơ thể.
- Gặp khó khăn khi bắt đầu, dừng hoặc duy trì chuyển động. Tổn thương vùng não này khiến việc điều hòa chuyển động trở nên khó khăn.
- Thay đổi tính cách: Đột quỵ có thể khiến một người cười hoặc khóc vô cớ. Bên cạnh đó, nhiều người cũng mắc chứng trầm cảm sau đột quỵ.
- Lú lẫn: Lú lẫn thường gặp sau đột quỵ, nó khiến bạn khó đưa ra quyết định và suy nghĩ logic.
- Thay đổi giọng nói: Một người đang hồi phục sau cơn đột quỵ có thể nói lẫn lộn, quên từ hoặc nghĩ ra các từ mới khi nói.
Các yếu tố nguy cơ
Những người nhận thức được mình có nguy cơ mắc đột quỵ cao có thể thực hiện các biện pháp phòng bệnh để giảm thiểu nguy cơ đó.
Số liệu thống kê cho thấy người Mỹ gốc Phi lớn tuổi, Người Alaska bản địa và Người Mỹ bản địa lớn tuổi có nhiều nguy cơ đột quỵ. Tuy nhiên, tất cả mọi người ở mọi lứa tuổi và sắc tộc đều có nguy cơ mắc bệnh.
Ngoài ra còn có các yếu tố nguy cơ khác, bao gồm:
- Tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị đột quỵ
- Mắc TIA trước đó
- Huyết áp cao
- Rung nhĩ - một tình trạng trong đó các buồng của tâm nhĩ co bóp không đều
- Cholesterol trong máu cao
- Đái tháo đường
- Hẹp động mạch cảnh - tình trạng thu hẹp động mạch ở cổ cấp máu cho não
Phòng bệnh
Duy trì lối sống lành mạnh là rất quan trọng để giảm nguy cơ đột quỵ.
Các biện pháp này bao gồm:
- Duy trì cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn uống và tập thể dục
- Kiểm soát huyết áp
- Kiểm soát đường máu
- Bỏ thuốc lá
- Hạn chế sử dụng rượu
Bỏ thuốc lá giúp bạn giảm nguy cơ đột quỵ. Nguồn ảnh: https://www.helpguide.org/Mặc dù không thể ngăn chặn mọi yếu tố nguy cơ, nhưng mọi người có thể hành động ngay lập tức để giảm khả năng bị đột quỵ.
Các chủ để liên quan: cơn thiếu máu não thoáng qua, triệu chứng đột quỵ, yếu tố nguy cơ đột quỵ, cao huyết áp, tiểu đường, cholesterol trong máu cao, tiểu đường, rung nhĩ, tim mạch.
Xem thêm:
- Những điều cần biết về đột quỵ xuất huyết não
- Những điều cần biết về đột quỵ do thiếu máu cục bộ
- Đột quỵ cột sống: Nguyên nhân, cách điều trị và hậu quả
- Vệ sinh răng miệng kém làm tăng nguy cơ đột quỵ
- Cải thiện chức năng não trong đột quỵ: hiệu quả của chiết xuất ginkgo biloba?
