Ở Hoa Kỳ cứ 40 giây sẽ có một người bị đột quỵ. Theo Hiệp hội Đột quỵ Anh, cứ 3 người sống sót sau cơn đột quỵ lại có 1 người gặp khó khăn trong giao tiếp.
Một số người cho rằng những người sau đột quỵ gặp khó khăn trong giao tiếp cũng sẽ gặp khó khăn trong suy nghĩ. Điều này không thực sự đúng. Sau đột quỵ, khả năng suy nghĩ và giao tiếp của một người phụ thuộc vào một hoặc nhiều khu vực não bị tổn thương.
Khi bị đột quỵ, người bệnh có thể cảm thấy sợ hãi và khó chịu, nếu người đó không thể giải thích được những gì họ đang phải trải qua tình trạng tổn thương có thể bị kéo dài.
Giao tiếp với bạn bè và các thành viên trong gia đình cũng có thể là một thách thức với những người bị đột quỵ. Họ có thể cảm thấy xấu hổ hoặc không thể nói thành lời, cảm thấy như thể họ không gắn bó với người mà họ từng biết.
Phục hồi chức năng sau đột quỵ có thể giúp những người bị đột quỵ lấy lại được một số hoặc tất cả các kỹ năng của họ. Các nhà trị liệu ngôn ngữ chuyên về giao tiếp và những nhà không chuyên cũng có thể đóng những vai trò quan trọng trong việc phục hồi.
Điều quan trọng là bạn bè và người thân phải hiểu rằng những gì một người biểu hiện ra bên ngoài sau đột quỵ không nhất thiết phản ánh những gì đang diễn ra bên trong họ.
Những người đã trải qua cơn đột quỵ vẫn là chính họ, mặc dù họ phải đối mặt với những thử thách mới.
Dưới đây, chúng tôi sẻ trao đổi về cách một cơn đột quỵ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và cách một người phục hồi các kỹ năng giao tiếp như thế nào. Chúng tôi đi sâu vào các chiến lược cụ thể để lấy lại những kỹ năng giao tiếp này, trong đó một số chiến lược đã được mài giũa từ kinh nghiệm thực tế.
Đột quỵ ảnh hưởng như thế nào đến khả năng giao tiếp?
Đột quỵ là một tổn thương não do chảy máu trong não hoặc nhồi máu não. Các tác động có thể đột ngột hoặc từ từ, và hậu quả có thể ảnh hưởng đến các khía cạnh khác nhau của sức khỏe tinh thần và thể chất.
Chúng bao gồm:
- Kỹ năng vận động
- Các giác quan, bao gồm cả phản ứng với cơn đau
- Ngôn ngữ
- Tư duy và trí nhớ
- Cảm xúc
Đột quỵ nhồi máu não.Nguồn ảnh: helobacsi.comĐột quỵ có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng ngôn ngữ của một người theo nhiều cách khác nhau. Ví dụ, nó có thể làm giảm khả năng xử lý ngôn ngữ. Ngoài ra,đột quỵ còn có thể gây tê liệt hoặc yếu các cơ ở mặt, lưỡi và cổ họng khiến bạn nói khó,nuốt khó.
Loại và mức độ khó khăn trong giao tiếp phụ thuộc vào dạng đột quỵ và loại tổn thương.
Ba tình trạng có thể ảnh hưởng đến giao tiếp sau đột quỵ: mất ngôn ngữ, rối loạn về phát âm và rối loạn phối hợp vận động, chúng ta cùng tìm hiểu chi tiết về những điều này dưới đây. Một người có thể gặp một hoặc kết hợp các tình trạng này.
Mất ngôn ngữ
Mất ngôn ngữ, hoặc chứng rối loạn ngôn ngữ, là kết quả của việc tổn thương một vùng não được gọi là trung tâm kiểm soát ngôn ngữ.
Tổn thương khu vực chi phối ngôn ngữ-Wernicke có thể dẫn đến chứng mất ngôn ngữ tiếp thu. Điều này khiến bệnh nhân khó hiểu những câu dài, phức tạp, đặc biệt nếu có tiếng ồn xung quanh hoặc nơi có nhiều người đang nói chuyện.
Bệnh nhân có thể cảm thấy như thể những người khác đang nói một thứ ngoại ngữ nào đó. Lời nói của chính họ cũng có thể trở nên không mạch lạc.
Nếu vùng Broca (vùng hình thành ngôn ngữ) bị tổn thương, có thể dẫn đến chứng mất ngôn ngữ biểu đạt. Một người với tình trạng này có thể hiểu người khác nói nhưng không thể diễn đạt bằng lời nói. Họ có thể nghĩ ra các từ nhưng lại không thể nói được hoặc không thể ghép chúng lại với nhau để tạo thành các câu mạch lạc.
Một người mắc chứng mất ngôn ngữ biểu đạt có thể phát ra âm thanh, từ ngắn hoặc các phần của câu, nhưng họ có thể thiếu từ hoặc sử dụng từ không chính xác. Người đó có thể có từ “trên đầu lưỡi của họ” nhưng không thể thoát ra được.
Bệnh nhân mắc tình trạng này có thể cảm thấy rằng họ đang nói chuyện bình thường, nhưng đối với người nghe, câu nói của họ không mạch lạc. Người nghe có thể nghĩ rằng người nói đang bối rối khi họ không hiểu được nội dung.
Tổn thương nhiều vùng não có thể dẫn đến chứng mất ngôn ngữ hỗn hợp hoặc toàn thể. Điều này tạo ra những khó khăn trong tất cả các khía cạnh của giao tiếp và người đó có thể không thể sử dụng ngôn ngữ để truyền đạt suy nghĩ của mình.
Điều quan trọng là bạn phải hiểu rằng chứng mất ngôn ngữ không ảnh hưởng đến trí thông minh.
Nó có thể chỉ ảnh hưởng đến một kiểu giao tiếp, chẳng hạn như đọc, nghe hoặc nói, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến tất cả các khả năng đó.
Rối loạn phát âm và rối loạn phối hợp vận động
Chứng rối loạn phát âm và chứng rối loạn phối hợp vận động cơ liên quan đến việc tạo ra âm thanh khi nói.
Một người mắc chứng rối loạn phát âm có thể biết các từ ngữ nhưng không thể diễn đạt chúng vì một vấn đề về thể chất, chẳng hạn như yếu cơ. Kết quả là, các từ diễn đạt ra có thể bị lủng củng hoặc thành từng đoạn ngắn. Điều này không nhất thiết phản ánh trạng thái tâm trí của người đó.
Đột quỵ xuất huyết nãoRối loạn phối hợp vận động Dyspraxia là tình trạng giảm phối hợp vận động làm cho các cơ liên quan đến lời nói không hoạt động đúng hoặc không theo trình tự cần thiết.
Các ảnh hưởng khác
Một số thay đổi khác có thể khiến bạn khó tham gia vào cuộc trò chuyện bao gồm:
- Mất giọng, thứ giúp ta bộc lộ cảm xúc trong lời nói
- Nét mặt cứng đơ
- Khó hiểu sự hài hước
- Khó thay phiên nhau trong cuộc trò chuyện
Một số thay đổi này có thể khiến mọi người nghĩ họ bị trầm cảm trong khi họ không bị như vậy.
Một người có thể nhận ra rằng họ đang trải qua những thay đổi này. Nếu vậy, để người khác biết về tình trạng của mình có thể giúp tránh được hiểu lầm.
Tuy nhiên, một người mắc chứng rối loạn ngôn ngữ không thể nhận biết được rằng có điều gì không ổn, do não bị tổn thương. Điều này có thể cản trở sự phục hồi của họ.
Những thách thức khác đối với giao tiếp sau đột quỵ liên quan đến tâm trạng, mệt mỏi và các yếu tố khác. Ví dụ, nếu đột quỵ dẫn đến mất thị lực hoặc thính giác, điều này có thể ảnh hưởng đến giao tiếp, bao gồm cả khả năng viết.
Mệt mỏi là hậu quả phổ biến của đột quỵ và cuộc trò chuyện có thể mệt mỏi nếu nó đòi hỏi một nỗ lực đáng kể.
Ngoài ra, căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề giao tiếp, đặc biệt nếu người đó hoặc những người giao tiếp với họ trở nên thiếu kiên nhẫn. Những thay đổi về tâm trạng và tính cách do tác động lên não có thể làm tăng thêm căng thẳng.
Một nhà trị liệu ngôn ngữ làm gì để phục hồi khả năng giao tiếp?
Liệu pháp ngôn ngữ là một phần quan trọng của quá trình phục hồi chức năng sau đột quỵ.
Một nhà trị liệu ngôn ngữ giúp cải thiện tình trạng suy giảm khả năng nuốt sau cơn đột quỵ. Khả năng nuốt có thể ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp của một người.
Các bác sĩ chuyên khoa cũng giúp dạy và thực hành các hoạt động bao gồm:
- Lặp lại các từ
- Làm theo chỉ dẫn
- Đọc và viết
Ngoài ra họ còn giúp đỡ trong các lĩnh vực:
- Giúp luyện tập nói
- Dạy thực hành đàm thoại
- Hướng dẫn để giúp mọi người nhớ những từ cụ thể
- Tìm cách để tránh lỗi giao tiếp cụ thể, chẳng hạn như sử dụng các kí hiệu và ngôn ngữ ký hiệu
Công nghệ giao tiếp, chẳng hạn như mô phỏng giọng nói, đã mở rộng phạm vi các cách thực hành và cải thiện giao tiếp.
Lời khuyên từ những người có kinh nghiệm trực tiếp
Medical News Today nhận được lời khuyên từ hai người, Peter Cline và Geoff, cả hai đều đã nỗ lực để lấy lại kỹ năng giao tiếp sau đột quỵ.
Peter, một kỹ sư, bị đột quỵ ở tuổi 59 khi ông vừa bắt đầu kỳ nghỉ ở Tasmania. Geoff, người điều hành công việc kinh doanh của riêng mình cho đến khi nghỉ hưu, khi đang sống ở Tây Ban Nha thì ông bị đột quỵ.
Chúng tôi hỏi họ sẽ đưa ra lời khuyên gì cho những người đang đối mặt với những thách thức về giao tiếp trong tình huống này.
Họ đã cung cấp cho chúng tôi danh sách những việc nên làm như sau:
- Hãy nhìn thẳng vào người đó khi bạn đang nói chuyện với họ.
- Nói chậm và rõ ràng, nhưng sử dụng giọng nói bình thường.
- Sử dụng các câu ngắn và bám vào một chủ đề tại một thời điểm.
- Giữ tiếng ồn xung quanh ở mức tối thiểu.
- Hãy trấn an người đó rằng bạn hiểu sự thất vọng của họ.
- Viết mọi thứ ra giấy, nếu nó có ích.
- Hãy tìm hiểu về công việc, sở thích và đam mê của người đó - bây giờ và trước khi bị đột quỵ - và cố gắng liên hệ với những điều này.
- Hãy cho mọi người cơ hội để nói những gì họ muốn nói mà không cần cắt ngang vào hoặc sửa chữa chúng.
Họ cũng đưa ra một số điều không nên:
- Đừng nói hết câu của người đó cho họ.
- Đừng nói quá nhanh.
- Đừng thúc ép họ quá nhiều.
- Đừng nói chuyện với người đó khi họ cần hoàn toàn tập trung vào một nhiệm vụ khác, chẳng hạn như lái xe.
- Đừng cho rằng người đó không thông minh vì họ khó hiểu.
- Đừng nói với người đó như thể họ là một đứa trẻ.
- Đừng “thỏ thẻ”, tiếp tục nói khi người đó không quan tâm.
Geoff nói rằng anh ấy cảm thấy kỹ năng giao tiếp của mình “lên xuống thất thường”. Ông ấy sẽ khó giao tiếp hơn khi ông ấy mệt mỏi và khi có nhiều hơn hai người trong cuộc trò chuyện.
Cả Geoff và Peter đều đã có những tiến bộ đáng kể, và họ đều dành những lời động viên cho những người bị đột quỵ.
Lời khuyên của Geoff là:
“Hãy dành thời gian để hồi phục, và khi giao tiếp, hãy dành thời gian giải thích và đừng để bản thân cảm thấy vội vàng”.
Peter nói:
- Hãy kiên trì và đừng bỏ cuộc, mọi thứ sẽ dần được cải thiện, nhưng không nhanh chóng như bạn mong muốn.
- Tiên lượng tốt nhất và tệ nhất có thể trong quá trình hồi phục của bạn
- Tận hưởng cảm giác thư giãn với những thứ bạn quen thuộc, chẳng hạn như phim cũ, âm nhạc hoặc bất cứ điều gì làm bạn thấy thoải mái.
Peter giải thích rằng sau một cơn đột quỵ, một người có thể cảm thấy như thể họ đang ở trong một quả bong bóng. “Sẽ rất hữu ích nếu bạn có thể khiến ai đó hiểu được điều đó,” ông nói.
Các hoạt động có thể bổ trợ
Bạn bè và các thành viên trong gia đình có thể thực hiện các bước để giúp một người khôi phục kỹ năng giao tiếp của họ sau đột quỵ.
Có thể là một ý kiến hay nếu bạn lên kế hoạch cho các buổi thực hành giao tiếp thường xuyên vào thời điểm mà bệnh nhân không thấy mệt mỏi.
Một gợi ý khác cho một hoạt động này là hát cùng nhau, đặc biệt nếu người đó thích hát trước đó. Một số người có thể hát sau khi bị đột quỵ, ngay cả khi họ không thể nói được, vì hát và nói liên quan đến các khu vực khác nhau của não.
Các gợi ý khác bao gồm:
Chơi các trò chơi liên quan đến việc nói tên các quân bài
Xem ảnh và thảo luận về người và những sự kiện trong đó
Xem qua các tài liệu khác về cuộc sống, công việc và gia đình của người đó để cung cấp các chủ đề trò chuyện.
Ghi nhật ký hằng ngày cùng với hồ sơ ghi chép về các chuyến thăm, sự kiện và các cuộc trò chuyện để giúp người đó theo dõi tiến trình của họ.
Sắp xếp đọc các câu chuyện tin tức và sau đó thảo luận chúng cùng nhau
Cũng trong các hoạt động này, một người có thể chuẩn bị cho bất kỳ cuộc trò chuyện quan trọng nào sắp tới, với công ty bảo hiểm hoặc bệnh viện chẳng hạn.
Các chiến lược khác
Nếu một người gặp khó khăn trong việc diễn đạt một từ hoặc ý tưởng, hãy khuyến khích họ viết hoặc vẽ ra những gì họ muốn có thể sẽ hữu ích. Một số người có thể đánh vần một từ, ngay cả khi họ không thể nói nó.
Một số người muốn thực hành kỹ năng giao tiếp của họ một mình và một số chiến lược cho điều này bao gồm:
Luyện tập phát âm, chẳng hạn như nguyên âm và phụ âm
Luyện đọc và viết bằng sách thiếu nhi
Ngâm thơ hoặc bài đồng dao
Nói tên của các nhân vật thể thao nổi tiếng
Xem tin tức và ghi nhớ cách người dẫn chương trình tin tức nói
Điều quan trọng là bạn bè và người thân phải xem người đó như người lớn thông minh. Hãy nhớ rằng mặc dù khả năng giao tiếp của người đó đã thay đổi, nhưng họ vẫn là con người của họ, với sở thích, kỹ năng và quá khứ.
Ngoài ra, tác động của đột quỵ khác nhau ở mỗi người và không có con đường duy nhất để phục hồi hay một giải pháp phù hợp cho tất cả.
Cuối cùng, điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù không phải lúc nào cũng có thể hồi phục hoàn toàn, nhưng sự kiên nhẫn, hỗ trợ và luyện tập sẽ giúp phục hồi đáng kể kỹ năng giao tiếp sau đột quỵ.
Xem thêm:
- Những điều cần biết về đột quỵ xuất huyết não
- Những điều cần biết về đột quỵ do thiếu máu cục bộ
- Đột quỵ cột sống: Nguyên nhân, cách điều trị và hậu quả
- Vệ sinh răng miệng kém làm tăng nguy cơ đột quỵ
- Cải thiện chức năng não trong đột quỵ: hiệu quả của chiết xuất ginkgo biloba?
