Các biện pháp điều trị đột quỵ và dự phòng

 Bạn cần hành động ngay lập tức nếu nhận thấy các dấu hiệu đột quỵ của chính mình hoặc người xung quanh. Nguồn: https://www.scld.org

Cách đánh giá nhanh đột quỵ (gọi tắt là FAST) bao gồm:

• F - Face: Kiểm tra xem mặt có bị méo/ lệch về một bên không.
• A - Arm: Giơ hai cánh tay lên, cố gắng giữ và xem có tay nào bị rơi xuống không.
• S - Speech: Giọng nói có bất thường không: khó phát âm, nói không rõ chữ, bị dính chữ, nói ngọng…
• T - Time: Cần ngay lập tức gọi 115 hoặc các dịch vụ hỗ trợ y tế tại địa phương nếu phát hiện bất kì dấu hiệu bất thường nào nêu trên.

Sự ảnh hưởng của đột quỵ lên người bệnh phụ thuộc vào vị trí xảy ra bất thường trong não.

Việc đánh giá và điều trị đột quỵ nên được tiến hành khẩn trương và kịp thời. Các biện pháp điều trị được áp dụng càng sớm thì khả năng tránh được các tổn thương lâu dài càng lớn. Phác đồ điều trị tùy thuộc vào từng loại đột quỵ mà bạn đang gặp phải.

Cấp cứu người bệnh đột quỵ do nhồi máu não

Nhồi máu não là hiện tượng mạch máu não bị tắc nghẽn do huyết khối. Nguồn ảnh: https://www.dreamstime.comĐột quỵ do nhồi máu não là loại đột quỵ phổ biến nhất, xảy ra khi một cục máu đông làm tắc nghẽn dòng máu đến một vùng của não. Theo hướng dẫn năm 2018 của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) và Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ (ASA), việc điều trị bằng thuốc cho loại đột quỵ này phải bắt đầu trong vòng 3 giờ kể từ khi khởi phát, nhằm mục đích tiêu cục máu đông đang làm gián đoạn dòng máu chảy trong não. 

Aspirin

Aspirin thường được sử dụng trong điều trị đột quỵ. Aspirin ức chế quá trình đông máu và thậm chí có thể giúp ngăn ngừa đột quỵ trong tương lai.

Aspirin đặc biệt hiệu quả trong việc dự phòng đột quỵ thứ phát. Những người chưa từng bị đột quỵ trước đây chỉ nên sử dụng aspirin để dự phòng nếu họ nằm trong cả hai trường hợp sau:

• Nguy cơ bị chảy máu thấp
• Nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch, chẳng hạn như đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.

Hãy nói với bác sĩ nếu bạn đang sử dụng aspirin để điều trị các bệnh lý khác.

Thuốc tiêu sợi huyết

Một loại thuốc tiêm tĩnh mạch phổ biến có tác dụng làm tan cục máu đông là chất hoạt hóa plasminogen mô (tPA). Thuốc này chỉ được sử dụng trong những giờ đầu tiên sau khi khởi phát đột quỵ nếu người bệnh không có chống chỉ định, với mục tiêu tái thông mạch máu não, giảm thiểu tối đa biến chứng của cơn đột quỵ.

Ở giai đoạn sau, người bệnh có thể được kê một số loại thuốc như clopidogrel (Plavix) hoặc warfarin (Coumadin). Đây là các loại thuốc có tác dụng ngăn cản quá trình đông máu, giúp giảm nguy cơ tái phát đột quỵ trong tương lai. Statin cũng đã được chứng minh là có hiệu quả trong dự phòng đột quỵ.

Can thiệp nội mạch

Nếu điều trị bằng thuốc đơn thuần không thể làm tan cục máu đông một cách hiệu quả và trong trường hợp đột quỵ mới xảy ra hoặc khu trú ở một khu vực, bác sĩ có thể sử dụng một ống thông để tiếp cận cục máu đông và loại bỏ nó. Ống thông được luồn qua đường mạch máu đến khu vực có cục máu đông và lấy nó đi bằng một dụng cụ gắn vào đầu ống hoặc bằng các chất làm tiêu huyết khối được đưa trực tiếp qua ống thông vào cục máu đông.

Cách loại bỏ cục máu đông bằng biện pháp cơ học này có thể được thực hiện trong vòng 24 giờ sau khi xuất hiện các triệu chứng đột quỵ.

Phẫu thuật mở sọ giảm áp

Một cơn đột quỵ nặng nề có thể dẫn đến phù não nghiêm trọng. Trong một số trường hợp, can thiệp phẫu thuật là cần thiết nếu điều trị bằng thuốc kém hiệu quả. Phẫu thuật được thực hiện nhằm mục đích giảm áp lực nội sọ và tình trạng phù não trước khi nó trở nên nguy hiểm. Đối với thủ thuật này, bác sĩ sẽ lấy một mảnh xương từ hộp sọ của người bệnh ở khu vực bị tổn thương. Khi áp lực nội sọ đã giảm bớt, mảnh xương này sẽ được ghép trở lại.

Điều trị dự phòng đột quỵ do nhồi máu não

Sau khi tiến hành các biện pháp cấp cứu, bác sĩ sẽ kiểm tra tình trạng các động mạch và xác định những gì cần làm để ngăn ngừa một cơn nhồi máu não khác trong tương lai.

Thay đổi lối sống

Các biện pháp phòng ngừa sau đột quỵ chủ yếu tập trung vào việc cải thiện sức khỏe hệ tim mạch, bao gồm hạ huyết áp và kiểm soát lượng đường và cholesterol hoặc lipid trong máu.

Người bệnh cần kết hợp tập thể dục thường xuyên, tuân thủ một chế độ ăn uống lành mạnh hơn và dùng các loại thuốc dự phòng huyết khối như aspirin. Bỏ hút thuốc lá cũng là một biện pháp rất quan trọng để ngăn ngừa đột quỵ.

Phẫu thuật bóc tách động mạch cảnh

Động mạch cảnh là các mạch máu chính ở cổ cung cấp máu cho não. Phẫu thuật bóc tách động mạch cảnh thường được thực hiện trên những người bị nhồi máu não do động mạch cảnh bị tắc nghẽn. Bác sĩ sẽ loại bỏ mảng bám và các tác nhân gây tắc nghẽn từ các động mạch này để cải thiện lưu lượng máu lên não và giảm nguy cơ đột quỵ trong tương lai.

Bên cạnh những rủi ro có thể gặp liên quan đến phẫu thuật, bệnh nhân còn có nguy cơ gặp phải một cơn đột quỵ khác nếu các mảng bám hoặc cục máu đông tách ra và đi lên não trong quá trình phẫu thuật. Các biện pháp bảo vệ sẽ được sử dụng để giúp giảm thiểu những rủi ro này.

Điều trị đột quỵ do xuất huyết não 

Xuất huyết não là hiện tượng mạch máu não bị vỡ. Nguồn ảnh: https://www.dreamstime.com

 Xuất huyết não xảy ra do nhiều nguyên nhân, ví dụ như tăng huyết áp, túi phình động mạch não bị vỡ hoặc thành mạch máu suy yếu bị rò rỉ, gây chảy máu trong não, dẫn đến tăng áp lực nội sọ và phù não.

Không giống như nhồi máu não, điều trị xuất huyết não không sử dụng thuốc chống đông và thuốc tiêu huyết khối, do việc này sẽ khiến tình trạng chảy máu trong não trở nên tồi tệ hơn. Nếu bạn đang dùng các loại thuốc này, bác sĩ có thể chỉ định một loại thuốc khác để giảm đi tác dụng của chúng hoặc hạ huyết áp để làm chậm quá trình chảy máu trong não.

Phẫu thuật

Tùy vào tổn thương cụ thể, bác sĩ có thể tiến hành các phương pháp phẫu thuật/ thủ thuật sau đây:

• Phẫu thuật lấy khối máu tụ: với mục đích dự phòng thoát vị não, giảm áp lực nội sọ, giảm tác động sinh lý của khối máu tụ lên nhu mô não xung quanh.
• Phẫu thuật mở sọ giảm áp
• Dẫn lưu não thất: bao gồm dẫn lưu mở và dẫn lưu não thất ổ bụng.

Can thiệp nội mạch

Bác sĩ sẽ luồn một sợi dây mỏng và một ống thông qua đường mạch máu vào túi phình. Sau đó, họ sẽ thả một cuộn dây bạch kim mềm, dày bằng sợi tóc (hay còn gọi là coil) vào trong túi phình. Cuộn dây này sẽ tạo ra một tấm lưới nút tắc túi phình, ngăn máu tiếp tục chảy vào túi phình, do đó điều trị và dự phòng được tình trạng xuất huyết não.

Kẹp túi phình

Một lựa chọn điều trị khác là kẹp túi phình vĩnh viễn bằng một chiếc kẹp để ngăn túi phình chảy máu thêm hoặc vỡ ra. Quy trình này đòi hỏi một cuộc phẫu thuật mở hộp sọ và được khuyến cáo trong trường hợp can thiệp nội mạch không thể giải quyết được. Đây là một phương pháp xâm lấn hơn so với can thiệp nội mạch.

Phục hồi chức năng sau đột quỵ 

Phục hồi chức năng sau đột quỵ phụ thuộc vào mức độ tổn thương và vùng não bộ bị ảnh hưởng. Ví dụ, nếu đột quỵ xảy ra ở bán cầu não phải, người bệnh sẽ cần các bài tập luyện thể chất tập trung vào việc đi lên và xuống cầu thang, mặc quần áo hoặc đưa thức ăn lên miệng. Phần não phải kiểm soát các chức năng thị giác-không gian.

Các chức năng sau cũng cần phải được phục hồi và điều chỉnh:

• Khả năng phối hợp
• Giữ thăng bằng
• Tầm nhìn
• Kiểm soát ruột hoặc bàng quang
• Nói
• Nuốt
• Chức năng vận động tinh tế, chẳng hạn như viết hoặc vẽ.

Tổng kết

Đột quỵ có thể là một tình trạng nghiêm trọng và đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, càng sớm được đánh giá và điều trị, bạn càng có khả năng ngăn ngừa được những tổn thương lâu dài cho não và cơ thể.

Các loại đột quỵ khác nhau đòi hỏi các phương pháp điều trị, phục hồi chức năng và biện pháp dự phòng khác nhau. Nếu bạn gặp phải bất cứ triệu chứng nào của đột quỵ, hãy tìm kiếm sự chăm sóc về y tế ngay lập tức.

Xem thêm:

• Những điều cần biết về đột quỵ xuất huyết não
• Những điều cần biết về đột quỵ do thiếu máu cục bộ
• Đột quỵ cột sống: Nguyên nhân, cách điều trị và hậu quả
• Vệ sinh răng miệng kém làm tăng nguy cơ đột quỵ
• Cải thiện chức năng não trong đột quỵ: hiệu quả của chiết xuất ginkgo biloba?