Tác dụng
Bình thường mỗi chu kỳ kinh nguyệt, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản sẽ rụng một trứng. Khi đó có vài chục đến hàng trăm nang noãn cạnh tranh phát triển nhưng chỉ có duy nhất một nang noãn trong buồng trứng phát triển vượt trội và phóng noãn. Các nang còn lại sẽ bị thoái triển. Trong trường hợp có thai tự nhiên, tứng rụng trong cơ thể kết hợp với tinh trùng tạo thành phôi thai.
Quá trình phát triển của trứng. nguồn ảnh: alamy
Thuốc kích trứng là loại thuốc nội tiết có tác dụng kích thích trứng phát triển khỏe mạnh đến độ trưởng thành, sau đó chín và rụng. Sử dụng thuốc kích trứng nhắm tăng khả năng thành công khi điều trị vô sinh hiếm muộn với mục đích làm tăng nội tiết tố trong cơ thể kích thích nhiều nang noãn trưởng thành giúp tăng khả năng tinh trùng gặp trứng, tỷ lệ phôi thai hình thành cũng tăng lên.
Hiện nay thuốc kích trứng có 2 dạng là thuốc uống và dạng tiêm. Quyết định kỹ thuật nào còn tùy vào bệnh lý của từng bệnh nhân để bác sỹ quyết định.
Chỉ định
Phương pháp này được sử dụng trong các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cho các trường hợp vô sinh do rối loạn phóng noãn, không phóng noãn hoặc ở bệnh nhân buồng trứng đa nang, được áp dụng cho những cặp vợ chồng lấy nhau 1 - 2 năm chưa có thai.
Kích thích buồng trứng thường được chỉ định trong các kỹ thuât hỗ trợ sinh sản như thụ tinh nhân tạo (IUI) hay thụ tinh ống nghiệm (IVF). Đây được xem là bước chuẩn bị thiết yếu cho quá trình điều trị vô sinh, hiếm muộn.
Các loại thuốc kích trứng thường dùng
Clomiphene citrate
Thuốc Clomiphene citrate. Nguồn ảnh: poh
Clomiphene citrate là loại thuốc uống. Loại thuốc này kích thích rụng trứng bằng cách làm cho tuyến yên tiết ra nhiều hóc môn kích thích nang trứng (FSH) và hóc môn luteinizing (LH). Đây là phương pháp điều trị đầu tiên cho phụ nữ dưới 39 tuổi mắc hoặc không mắc hội chứng buồng trứng đa nang.
Ngoài ra bạn nên theo dõi trong khi dùng clomiphene citrate bằng cách siêu âm, kiểm tra nồng độ estrogen trong máu và xét nghiệm chỉ số hóc môn LH. Đối với các trường hợp vô sinh không rõ nguyên nhân, bác sĩ thường kê đơn thuốc kích trứng clomiphene citrate khi làm thụ tinh nhân tạo IUI (bơm tinh trùng vào buồng tử cung).
Gonadotropin
Thuốc Gonadotropin. Nguồn ảnh: thuocdantoc
Gonadotropin là dạng thuốc tiêm kích trứng, thuốc bao gồm Menotropin (hMG) và hóc môn kích thích nang trứng (FSH). Thuốc gonadotropin có tác dụng kích thích sự phát triển của trứng ở những phụ nữ không thể rụng trứng tự nhiên hoặc rụng trứng không đều. Đối với phụ nữ có thể rụng trứng, việc dùng gonadotropin sẽ giúp tăng số lượng trứng phát triển trong một chu kỳ.
Bên cạnh đó, gonadotropin còn có một loại khác chứa hóc môn hCG (Human Chorionic Gonadotropin). Loại này được sử dụng để kích thích trứng trưởng thành và kích hoạt giải phóng trứng vào đúng thời điểm rụng trứng. Đồng thời, thuốc còn kích thích hoàng thể tiết ra progesterone để làm dày lớp niêm mạc tử cung và chuẩn bị cho quá trình thụ tinh.
Ngoài ra thuốc kích trứng gonadotropin dạng tiêm có thể được sử dụng trong cả thụ tinh nhân tạo và thụ tinh trong ống nghiệm
Metformin
Metformin. Nguồn ảnh: thuanvietpharma.
Metformin là thuốc kích trứng được sử dụng với những trường hợp kháng insulin đã được chẩn đoán hoặc nghi ngờ là nguyên nhân gây vô sinh. Nguyên nhân này thường xảy ra đối với phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
Vì bệnh buồng trứng đa nang thường có liên quan tới quá trình chuyển hóa insulin và glucose. Do đó, việc dùng Metformin (Fortamet) sẽ cải thiện tình trạng kháng insulin và khả năng rụng trứng của phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang.
Nhóm thuốc chứa chất ức chế aromatase
Aromatase là enzyme được cơ thể tiết ra giúp biến đổi hóc môn androgen thành estrogen. Thuốc ức chế aromatase làm giảm nồng độ estradiol tạm thời từ đó giúp tuyến yên tạo ra nhiều hóc môn FSH hơn. Nhóm thuốc này hoạt động tương tự như Clomiphene và thường sử dụng cho phụ nữ dưới 39 tuổi mắc hội chứng buồng trứng đa nang. Trong đó, letrozole và anastrozole là 2 loại thuốc đã được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ phê duyệt với mục đích hỗ trợ phụ nữ đang gặp các vấn đề về rụng trứng.
Thuốc letrozole. Nguồn ảnh: wikibacsi.
Thuốc kích trứng bromocriptine và cabergoline
Một số phụ nữ rụng trứng không đều hoặc không rụng trứng là do tuyến yên sản xuất quá nhiều prolactin. Khi nồng độ prolactin trong máu quá cao sẽ ức chế sự giải phóng hóc môn FSH và LH từ đó phá vỡ sự phát triển của nang trứng và ngăn cản quá trình rụng trứng.
Nếu được chẩn đoán tăng prolactin máu, bác sĩ sẽ chỉ định bạn điều trị bằng thuốc bromocriptine hoặc cabergoline. Thuốc có tác dụng làm giảm nồng độ prolactin do tuyến yên tiết ra và giúp nồng độ prolactin máu trở lại bình thường. Trong hầu hết trường hợp dùng thuốc kích trứng bromocriptine hoặc cabergoline, phụ nữ đều có thể rụng trứng và mang thai thành công nếu không có thêm nguyên nhân gây vô sinh nào khác.
Thời điểm dùng thuốc
Mỗi tháng, trong chu kỳ kinh nguyệt của người phụ nữ sẽ có nhiều nang noãn phát triển, tuy nhiên chỉ có 1 nang noãn phát triển với chất lượng tốt nhất phát triển trội hơn và phóng noãn, những nang còn lại sẽ thoái hóa.
Bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc kích trứng vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 trong chu kỳ kinh nguyệt (uống hoặc tiêm tùy phác đồ) và hẹn tái khám siêu âm để theo dõi sự phát triển của nang trứng. Đây là thời điểm “vàng” giúp tăng số lượng và kích thước nang noãn, cũng như giúp niêm mạc tử cung phát triển. Khi trứng phát triển đủ về chất và lượng sẽ được noãn phóng ra. Đây là thời điểm thích hợp để quan hệ tình dục giúp trứng gặp tinh trùng thành công, khi đó khả năng thụ thai là cao nhất
Cách tiêm thuốc kích trứng
Cách tiêm thuốc kích trứng. Nguồn ảnh: rmany.
Thời gian để tiêm thuốc kích trứng sẽ dao động từ 10 tới 12 ngày tùy đáp ứng của buồng trứng với thuốc, thời gian tiêm nên cố định trong ngày thuận lợi nhất là vào buổi trưa. Vào ngày thứ 5, 8, 10 tính từ ngày tiêm đầu tiên, bác sỹ sẽ thăm khám, siêu âm, xét nghiệm cho bệnh nhân để theo dõi sự phát triển của nang trứng, thay đổi liều hoặc bổ sung thêm thuốc phù hợp với sự phát triển nang noãn của từng bệnh nhân.
Tác dụng phụ, biến chứng
Bên cạnh vai trò thúc đẩy sự phát triển của trứng, giúp trứng rụng đúng chu kỳ thì một số ít trường hợp gặp phải những biến chứng, tác dụng phụ không mong muốn khi sử dụng thuốc kích trứng. Bạn có thể gặp các tác dụng phụ hay không phụ thuộc vào loại thuốc, liều lượng thuốc, cơ địa,…
Một số tác dụng phụ thường gặp là:
- Bốc hỏa (đột nhiên thấy nóng mặt, đổ mồ hôi, nhịp tim nhanh)
- Đầy hơi, đau bụng âm ỉ
- Tăng cân
- Đau đầu, chóng mặt
- Buồn nôn
- Căng tức ngực
- Chảy máu kinh nguyệt bất thường
- Khô âm đạo
- Mụn trứng cá
- Nhìn mờ
- Đau tại nơi tiêm
Một số biến chứng do dùng thuốc kích trứng:
Hội chứng quá kích buồng trứng
Quá kích buồng trứng là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của kích thích buồng trứng và có thể đe dọa đến tính mạng. Các triệu chứng của quá kích buồng trứng là đau quặn bụng, chướng bụng, có dịch màng bụng. Hội chứng này có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như xoắn buồng trứng, và đặc biệt là huyết khối có thể ở cả động mạch hoặc tĩnh mạch và nguy hiểm hơn có thể gây tổn thương thần kinh vĩnh viễn hoặc gây tử vong.
Suy buồng trứng
Lạm dụng thuốc kích trứng có thể khiến buồng trứng bị suy giảm chức năng, khiến hoạt động sinh sản gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, suy buồng trứng khiến hóc môn kích thích ham muốn không được sản sinh, rối loạn nội tiết tố khiến cơ thể mất cân bằng và giảm nhu cầu quan hệ tình dục
Đa thai
Mang song thai. Nguồn ảnh: shutterstock
Một trong những nguy cơ phổ biến khi sử dụng thuốc kích buồng trứng là đa thai. Kích thích buồng trứng sẽ khiến trứng rụng nhiều hơn so với bình thường. Đặc biệt, đối với trường hợp thực hiện bơm tinh trùng vào buồng tử cung thì khả năng mang thai đôi, thai ba sẽ cao hơn. Mặt khác, đa thai cũng tiềm ẩn nhiều biến chứng thai kỳ và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của mẹ và thai trong đó, nguy cơ sinh non là phổ biến nhất.
Dị tật thai nhi
Trong một số trường hợp, thành phần của thuốc kích trứng có những chất có thể ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi và khiến trẻ có nguy cơ cao bị dị tật bẩm sinh. Vì vậy, bạn chỉ nên sử dụng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ và tránh tự ý dùng nếu không muốn thai có bất kỳ ảnh hưởng xấu nào.
Lưu ý và theo dõi
Trong thời gian tiêm thuốc kích trứng hoặc uống thuốc kích trứng rụng, chị em nên đảm bảo bổ sung dinh dưỡng khoa học hợp lý, như:
- Uống đủ nước
- Bổ sung các phẩm tốt cho sức khỏe như: thịt, cá, trứng, sữa,…
- Ăn nhiều chất xơ như rau củ, hoa quả để bổ sung vitamin và khoáng chất cho cơ thể
- Nên ăn nhiều cá, các loại hạt như: hạnh nhân, óc chó, yến mạch,…
Bổ sung nhiều dinh dưỡng cho cơ thể. Nguồn ảnh: timeofindia
- Hạn chế ăn các loại đồ ăn nhanh, đồ ăn chiên rán nhiều dầu mỡ
- Không được sử dụng các chất kích thích chứa cồn, caffeine như thuốc lá, rượu, bia, cà phê
- Nên ăn dầu thực vật thay vì dầu mỡ động vật
- Hạn chế đồ ăn đóng hộp, chế biến sẵn, thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản, phụ gia
- Nghỉ ngơi, sinh hoạt điều độ, ngủ đủ giấc tránh căng thẳng không nên làm việc quá sức, thức quá khuya để tránh ảnh hưởng tới sức khỏe
- Đặc biệt, cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sỹ, uống thuốc đúng liều, đúng thời gian để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả cao.
Sau khi cho bệnh nhân sử dụng thuốc kích trứng, bác sĩ sẽ theo dõi người bệnh dựa trên xét nghiệm nội tiết, siêu âm buồng trứng, phần phụ, tiếp đó điều chỉnh liều thuốc thích hợp để đạt kích thước nang noãn mong muốn. Sau đó bệnh nhân sẽ được chích rụng trứng và hẹn ngày gần chồng hoặc ngày lọc rửa tinh trùng để bơm. Tỉ lệ thành công của phương pháp bơm tinh trùng vào tử cung thay đổi khoảng 10 – 40% mỗi chu kỳ. Tùy thuộc vào tuổi của bệnh nhân, bệnh nhân lớn tuổi, tỉ lệ có thai thấp hơn và tỉ lệ sẩy thai cao hơn. Tỉ lệ thành công của thụ tinh trong ống nghiệm ở người dưới 21 tuổi là 35,3 %, người trên 37 tuổi là 27,4%
