Các test tầm soát ung thư vú có thể phát hiện những thay đổi rất nhỏ tại mô tuyến vú qua các năm. Trong trường hợp test tầm soát phát hiện bất thường, bác sĩ sẽ kiểm tra sâu hơn để biết được những thay đổi bất thường đó là do ung thư hay do nguyên nhân nào khác.
Khi ung thư vú được phát hiện và điều trị ở giai đoạn sớm thì có kết quả tốt hơn.
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ báo cáo rằng tỉ lệ sống trên 5 năm đối với ung thư vú ở giai đoạn sớm là 99%.
Trong trường hợp ung thư vú phát hiện ở giai đoạn muộn hơn, điều trị thường kéo dài hơn và tỉ lệ sống trên 5 năm thấp hơn.
Hướng dẫn tầm soát ung thư vú
Nguồn: iStock Các tổ chức y tế khác nhau có các hướng tiếp cận khác nhau trong tầm soát ung thư vú. Dưới đây là tóm tắt hướng dẫn được đưa ra bởi các tổ chức uy tín.
Cục y tế dự phòng Hoa Kỳ (USPSTF-The U.S. Preventive Services Task Force)
Theo Cục y tế dự phòng Hoa Kỳ, một nhóm 16 bác sĩ và nhà nghiên cứu đã đưa ra khuyến cáo về tầm soát ung thư vú cho những người có nguy cơ ung thư vú trung bình.
Tuổi | Khuyến cáo |
40-49 | Lựa chọn cá nhân - tầm soát mỗi 2 năm một lần hoặc có thể đợi đến khi 50 tuổi |
50-74 | Chụp X-Quang tuyến vú mỗi 2 năm một lần |
75+ | Không có khuyến cáo nên hay không nên tầm soát cho lứa tuổi này, thảo luận với bác sĩ về kế hoạch tầm soát. |
Theo Cục Y tế Dự phòng Hoa Kỳ, không có đủ bằng chứng để khuyến cáo tầm soát cho những đối tượng có mật độ mô vú dày nếu không phát hiện bất thường trên phim chụp X-Quang tuyến vú.
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ(ACS -American Cancer Society)
Khuyến cáo của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ thì có chút khác biệt là nên tầm soát ung thư tuyến vú hằng năm cho đến khi 55 tuổi.
Tuổi | Khuyến cáo |
40-44 | Tùy lựa chọn cá nhân |
45-54 | Chụp X-Quang vú hằng năm |
Từ 55 trở lên | Chụp nhũ ảnh 1-2 năm một lần, miễn là đối tượng tầm soát có sức khỏe tốt với kỳ vọng sống từ 10 năm trở lên. |
Tương tự như Cục Y tế Dự phòng Hoa Kỳ, Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ không có khuyến cáo cụ thể với người có mô tuyến vú dày, do thiếu bằng chứng để hỗ trợ các cuộc kiểm tra bổ sung.
Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ( ACOG - American College of Obstetrics and Gynecology)
Các bác sĩ thuộc hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ nhấn mạnh cần có sự thảo luận, cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ giữa bác sĩ và bệnh nhân khi thực hiện các xét nghiệm tầm soát.
Tuổi | Khuyến cáo |
40-49 | Tùy thuộc vào thảo luận với bác sĩ mà có thể cần khám lâm sàng và chụp X-Quang hàng năm hoặc 2 năm một lần. |
50-74 | Chụp nhũ ảnh 1-2 năm một lần. |
Từ 75 tuổi | Thảo luận với bác sĩ về thời điểm kết thúc tầm soát dựa vào tình trạng sức khỏe chung và kỳ vọng sống |
Trong trường hợp không có các triệu chứng lâm sàng và không có yêu tố nguy cơ khác ngoài mô tuyến vú dày, ACOG không khuyến cáo thay thế hoặc thêm xét nghiệm tầm soát ngoài chụp nhũ ảnh.
Tầm soát ung thư vú cho đối tượng có nguy cơ cao
Nguồn: iStock Theo Trung Tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (CDC- Centers for Disease Control and Prevention), đối tượng có nguy cơ cao mắc ung thư vú khi có đặc điểm sau:
- Có đột biến gen BRCA1 hoặc BRCA2
- Có mô tuyến vú dày
- Có người thân (ông bà ngoại, bố mẹ, anh chị em, con cái, cô, bác hoặc anh họ đầu tiên) có đột biến gen BRCA1, BRCA2.
- Tiền sử xạ trị vùng ngực trong độ tuổi 10-30 tuổi
- Tiền sử ung thư theo gia đình làm tăng nguy cơ ung thư vú
- Có tiền sử gia đình ở thế hệ gần mắc các rối loạn hiếm gặp như hội chứng Li-Fraumeni, hội chứng Cowden hoặc hội chứng Bannayan- Riley-Ruvalcaba.
Thông báo với bác sĩ về những yếu tố nguy cơ với ung thư vú của bản thân.
Trong trường hợp có nguy cơ ung thư vú cao, Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến cáo chụp nhũ ảnh và MRI hằng năm, bắt đầu từ năm 30 tuổi miễn là sức khỏe bạn còn tốt. Tham khảo ý kiến bác sĩ về tuổi bắt đầu sàng lọc hằng năm.
CDC Hoa Kỳ khuyến cáo rằng với những đối tượng có nguy cơ cao với ung thư vú nên bắt đầu chụp X-Quang tuyến vú hay MRI hằng năm trong khoảng 25 đến 40 tuổi hoặc ở độ tuổi sớm nhất mà tại độ tuổi đó thành viên trong gia đình được chẩn đoán ung thư.
Các test được dùng trong tầm soát ung thư vú
Nguồn: iStock Bác sĩ có thể phát hiện những thay đổi trong mô tuyến vú, bao gồm những dấu hiệu sớm cảnh báo ung thư, với một vài test khác nhau, bao gồm:
Khám vú lâm sàng
Khi khám vú, bác sĩ dùng tay để phát hiện các u cục bất thường hoặc mô vú không đều. Tuy nhiên, theo như đánh giá tổng quan năm 2020, về hiệu quả chính xác của khám vú lâm sàng là không rõ ràng trong việc ngăn ngừa tử vong do ung thư.
Một vài nhà nghiên cứu trong nghiên cứu năm 2016, chỉ ra rằng các bác sĩ có thể phát hiện một vài loại ung thư qua thăm khám vú bằng tay mà chụp X-Quang vú có thể sẽ bỏ sót.
Tuy nhiên, đối với nhóm nhà khoa học khác, cho rằng khám vú bằng tay chỉ được sử dụng như một công cụ để chẩn đoán.
Đối với nhiều người, theo nghiên cứu 2017, quá trình khám vú lâm sàng có thể gây khó chịu, đặc biệt đối với những trường hợp có tiền sử cá nhân về lạm dụng tình dục hoặc thể chất, khiến họ trì hoãn hoặc né tránh các cuộc thăm khám.
Trong trường hợp bạn đã từng trải qua chấn thương hoặc bị lạm dụng, khiến bản thân chịu tổn thương, bất lực, hoặc lo lắng về vấn đề khám vú. Bạn có thể chia sẻ với bác sĩ về những lo lắng đó.
Việc yêu cầu những loại hình tầm soát khác hoặc yêu cầu người thuộc giới tính cụ thể thăm khám và sự hiện diện của người thứ ba trong phòng khám là đòi hỏi hợp lí và hoàn toàn là bình thường.
Chụp X-Quang tuyến vú (chụp nhũ ảnh)
Chụp X-Quang tuyến vú là một xét nghiệm được chấp nhận rộng rãi trong tầm soát ung thư vú. Bản chất là chụp X-Quang, được thực hiện bằng máy chụp nhũ ảnh và đọc kết quả bởi bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh. Chụp nhũ ảnh được chi trả bởi hầu hết các loại bảo hiểm y tế.
Chụp 3D tuyến vú
Loại hình chụp X-Quang tuyến vú này còn được gọi là chụp tuyến vú tổng hợp, có thể cung cấp hình ảnh rõ nét, chi tiết hơn về mô tuyến vú.
Theo báo cáo của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, thì chụp 3D tuyến vú có thể tạo ra hình ảnh rõ nét hơn chụp nhũ ảnh thông thường và hiệu quả hơn trong xác định vị trí cụ thể của khối u tuyến vú. Chụp 3D tuyến vú có thể làm giảm bớt số lần tái khám để thực hiện các bài kiểm tra tiếp theo.
Siêu âm
Siêu âm sử dụng sóng âm để tái tạo hình ảnh bên trong tuyến vú. Cận lâm sàng này đặc biệt tốt trong việc thể hiện sự khác nhau giữa cấu trú u đặc và u chứa dịch trong mô tuyến vú.
Trong quá trình siêu âm, bác sĩ sẽ bôi gel lên trên vú sau đó di chuyển đầu dò siêu âm xung quanh bề mặt của tuyến vú để ghi lại các hình ảnh được tái tạo bởi sóng siêu âm. Quá trình thực hiện siêu âm không hề gây đau đớn.
Chụp cộng hưởng từ (MRI)
Chụp cộng hưởng từ sử dụng năng lượng từ trường và sóng âm thanh để tái tạo hình ảnh chi tiết của mô tuyến vú. Chụp cộng hưởng từ đặc biệt hữu dụng trong trường hợp người chụp có mô tuyến vú dày.
Trong quá trình chụp cộng hưởng từ, người chụp nằm trên bàn, ở tư thể bộc lộ được hết tuyến vú, sau đó bàn sẽ di chuyển vào trong vòng máy MRI hình ống lớn. Thiết bị chụp quét xung quanh người chụp, máy chụp tạo tiếng ồn lớn xong không hề gây đau đớn trong khi chụp.
Nếu bị hội chứng sợ không gian kín, bạn sẽ cảm thấy một chút mệt mỏi. Do vậy nếu bị hội chứng sợ không gian kín hoặc lo lắng khi chụp cộng hưởng từ hãy thông báo cho bác sĩ biết, khi đó bác sĩ sẽ cân nhắc sử dụng thuốc giãn cơ nhẹ hoặc giảm lo âu trước khi thực hiện chụp.
Những mong đợi khi chụp X-Quang tuyến vú
Chụp nhũ ảnh thường được thực hiện ở trung tâm chẩn đoán hình ảnh hoặc phòng khám của bác sĩ chẩn đoán hình ảnh. Dưới đây là vài mẹo giúp bạn chuẩn bị trước khi tiến hành chụp:
- Nếu có thể, hãy chụp nhũ ảnh ở một trung tâm cố định để bác sĩ có thể theo dõi sự tiến triển, thay đổi của mô tuyến vú theo thời gian. Nếu phải thưc hiện ở trung tâm khác, cần chuyển hình ảnh trước đó sang trung tâm mới.
- Nếu đang trong kỳ hành kinh và mô tuyến vú trở nên mềm mại xung quanh thời điểm có kinh, chuyển thời điểm thực hiện chụp nhũ ảnh xa thời điểm có kinh nguyệt. Đó là bởi vì quá trình chụp nhũ ảnh cần phải đè ép tuyến vú, do vậy sẽ dễ thực hiện hơn nếu mô tuyến vú không quá mềm.
- Hầu hết các trung tâm đều khuyên bạn không nên sử dụng bột, chất khử mùi, kem hoặc dung dịch bôi dưới tay vởi vì nó có thể gây nhiễu ảnh, ảnh hưởng đến kết quả đọc.
- Nếu đang trong thời kì cho con bú hoặc nghi ngờ có thai, hãy thông báo với bác sĩ trước khi chụp.
Tại địa điểm chụp, người chụp được phát áo choàng để mặc ở phía trước. Khi tiến hành chụp, kĩ thuật viên sẽ hướng dẫn bạn đặt vú vào giữa 2 tấm phim chụp của máy chụp X-Quang.
Tuyến vú cần được ép phẳng nhất có thể để máy có thể bắt được hình ảnh rõ nhất, do vậy có thể gây ra cảm giác gò bó và không thoải mái. Nếu cảm thấy đau hãy trao đổi với kĩ thuật viên chụp.
Kĩ thuật viên sẽ chụp từng bên vú một, thường ở 2 góc độ khác nhau. Mỗi ảnh chụp mất khoảng vài giây. Toàn bộ quá trình chụp sẽ kéo dài khoảng 20 phút, phụ thuộc vào số lượng ảnh cần thiết.
Sau khi chụp, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh sẽ đọc kết quả phim chụp và gửi cho bác sĩ chính. Bạn sẽ được thông báo về kết quả chụp, thông thường kết quả có trong ngày. Nếu không thấy thông báo từ bác sĩ bạn có quyền yêu cầu tư vấn từ với bác sĩ của mình và xem xét các kết quả.
Điều gì xảy ra nếu kết quả chụp nhũ ảnh không như mong đợi
Nguồn: iStock Trong trường hợp bác sĩ chẩn đoán hình ảnh phát hiện vùng tổn thương nghi ngờ, bệnh nhân cần chụp X-Quang vú lần thứ 2 gọi là chụp X-Quang vú chẩn đoán.
Bác sĩ phụ trách sẽ tư vấn làm thêm vài xét nghiệm khác như siêu âm, chụp cộng hưởng từ hoặc sinh thiết. Trong quá trình sinh thiết, bác sĩ sẽ lấy một mảnh mô tuyến vú để có thể phân tích cụ thể hơn.
Những xét nghiệm chỉ định thêm thường không phổ biến và cũng không đồng nghĩa với việc bạn mắc ung thư vú. Bạn có thể tái khám vì những lí do như:
- Hình ảnh chưa đủ rõ ràng để có thể quan sát tuyến vú.
- Mô tuyến vú quá đặc.
- Bác sĩ muốn xem xét kĩ hơn sự thay đổi trong mô tuyến vú của bạn.
- Nốt vôi hóa, nang hoặc khối u cần quan sát kĩ hơn.
Phần lớn kết quả tầm soát ung thư vú không mang ý nghĩa chẩn đoán ung thư.
Có rủi ro nào liên quan đến tầm soát ung thư vú không?
Hầu hết các thủ thuật y tế đều đi kèm với một vài rủi ro, ngay cả tầm soát ung thư vú cũng vậy. Điều quan trọng là xem xét với những rủi ro đã biết thì khi nào bạn sẽ bắt đầu tầm soát và tần suất để thực hiện những tầm soát ung thư đó.
Nguy cơ ung thư liên quan đến bức xạ
Sự phơi nhiễm với bức xạ có thể làm biến đổi tế bào, nhiều lần có thể làm tăng nguy cơ ung thư. Tuy nhiên bức xạ khi chụp X- Quang tuyến vú là rất thấp.
Theo nhiều chuyên gia nhận định, lượng bức xạ khi chụp nhũ ảnh thấp hơn khi chụp X-Quang ngực thông thường và bằng với lượng bức xạ bạn sẽ tiếp xúc trong môi trường trong thời gian khoảng 7 tuần.
Nghiên cứu năm 2016 đã phân tích tỷ lệ mắc ung thư vú ở 100.000 người trong độ tuổi từ 50 đến 74 tuổi cho thấy chụp X-Quang tuyến vú có thể có vai trò trong sự phát triển của ung thư vú khoảng 0.7% đến 1.6% tổng số ca.
Trong trường hợp bạn có nguy cơ cao ung thư vú thì tần suất thực hiện tầm soát cần được thảo luận với bác sĩ.
Nguy cơ khác
Nguồn: iStock Tầm soát ung thư vú có thể dẫn đến:
- Sai lệch kết quả
- Chẩn đoán quá mức các khối u vú
- Sinh thiết mô vú không cần thiết
Nhìn chung, các bác sĩ đồng ý về lợi ích của tầm soát ung thư vú thường xuyên, bao gồm phát hiện ung thư giai đoạn sớm, lợi ích này vượt xa những rủi ro của các test tầm soát mang lại.
Kết luận
Nguồn: iStock Tầm soát ung thư vú được dùng để hỗ trợ phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm. Ung thư vú ở giai đoạn sớm thường dễ dàng điều trị hơn là những ung thư ở giai đoạn muộn.
Phương thức thông thường nhất để tầm soát ung thư vú là chụp X-Quang tuyến vú (chụp nhũ ảnh), siêu âm hay chụp cộng hưởng từ (MRI) tuyến vú cũng là những test hiệu quả.
Nhiều chuyên gia ung thư khuyến cáo phụ nữ nên bắt đầu chụp nhũ ảnh hàng năm ở tuổi 40. Khi bước sang tuổi 50, có thể lựa chọn chụp cách năm.
Thời điểm quyết định bắt đầu hay kết thúc chụp nhũ ảnh cần có sự tư vấn của bác sĩ vì nguy cơ với mỗi cá nhân là rất khác nhau.
Rủi ro khi tầm soát ung thư vú là có, nhưng nhìn chung là khá ít so với lợi ích có thể phát hiện và điều trị ung thư vú ở giai đoạn sớm.
Xem thêm:
- Ung thư vú: Triệu chứng, giai đoạn, điều trị, tiên lượng và phòng ngừa
- Ung thư vú ở nam giới: Các dấu hiệu và cách tự kiểm tra
- Ung thư vú giai đoạn cuối: Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
- Các dấu hiệu sớm cảnh báo ung thư vú
- Điều trị ung thư vú: Các phương pháp được sử dụng hiện nay, ưu và nhược điểm của từng phương pháp
- Các giai đoạn của ung thư vú
