Bệnh gây ra bởi vi khuẩn Salmonella typhi, có liên quan đến vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm salmonella.
Bệnh thương hàn rất dễ lây lan. Người bệnh có thể truyền vi khuẩn qua phân hoặc nước tiểu.
Nếu người khác ăn phải thức ăn hoặc uống nước bị nhiễm mầm bệnh, họ có thể bị nhiễm vi khuẩn và tiến triển thành sốt thương hàn.
Ai bị ảnh hưởng?
Bệnh thương hàn phổ biến nhất ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém và hạn chế tiếp cận với nước sạch.
Trên thế giới, trẻ em có nguy cơ mắc bệnh sốt thương hàn cao nhất. nguyên nhân là do hệ miễn dịch của trẻ vẫn đang phát triển.
Nhưng các triệu chứng ở trẻ nhiễm bệnh có xu hướng có nhẹ hơn so với người lớn.
Sốt thương hàn không phổ biến ở Anh, với khoảng 300 ca nhiễm bệnh mỗi năm.
Hầu hết những người này bị nhiễm bệnh khi đi thăm người thân ở Bangladesh, Ấn Độ hoặc Pakistan. Nhưng bạn cũng có thể nhiễm bệnh nếu đến châu Á, châu Phi hoặc Nam Mỹ.
Triệu chứng
Các triệu chứng của sốt thương hàn. Nguồn ảnh: physioknowledgebd.blogspot.Các triệu chứng của sốt thương hàn thường tiến triển 1 hoặc 2 tuần sau khi nhiễm vi khuẩn Salmonella typhi.
Với việc điều trị, các triệu chứng của sốt thương hàn sẽ nhanh chóng thuyên giảm trong vòng 3 đến 5 ngày.
Nếu sốt thương hàn không được điều trị, bệnh sẽ trở nên tồi tệ hơn trong vài tuần và có nguy cơ tiến triển các biến chứng gây đe dọa tính mạng.
Nếu không điều trị, có thể mất vài tuần - hoặc thậm chí vài tháng - để hồi phục hoàn toàn và các triệu chứng có thể tái phát
Các triệu chứng chính của sốt thương hàn là:
Khi tình trạng nhiễm trùng tiến triển, người bệnh có thể chán ăn, đau bụng và tiêu chảy. Một số người có thể phát ban.
Lời khuyên
Hãy đến gặp bác sĩ gia đình càng sớm càng tốt nếu bạn có các triệu chứng của sốt thương hàn (ngay cả khi đã được chủng ngừa bệnh này), đặc biệt nếu bạn vừa mới đi du lịch nước ngoài về.
Không có khả năng các triệu chứng của bạn do sốt thương hàn, nhưng tốt nhất bạn nên đi khám để phòng trường hợp cần điều trị.
Nếu bạn bị ốm khi đi du lịch nước ngoài, bạn có thể nhận trợ giúp bằng cách:
- Liên hệ với đại diện công ty du lịch bạn đã đặt
- Liên hệ với công ty bảo hiểm du lịch của bạn
- Liên hệ với lãnh sự quán Anh tại khu vực bạn đang đến thăm hoặc nếu bạn cảm thấy bệnh rất nặng, hãy gọi cấp cứu ngay
Văn phòng Đối ngoại & Khối thịnh vượng chung (FCO) tư vấn lời khuyên về việc đi lại theo quốc gia và chi tiết liên hệ của tất cả các lãnh sự quán và đại sứ quán của Anh ở nước ngoài có thể được tìm thấy trên GOV.UK.
Trước khi đi du lịch, bạn nên lên danh sách các chi tiết liên lạc và số điện thoại liên quan để đề phòng trường hợp khẩn cấp
Nguyên nhân
Sốt thương hàn do vi khuẩn Salmonella typhi gây ra.
Đây không phải là một loại vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm salmonella, nhưng chúng có liên quan với nhau.
Cách lây nhiễm
Cách lây nhiễm bệnh. Nguồn ảnh: theopenuniversityVi khuẩn Salmonella typhi ở trong phân người bị nhiễm sau khi họ đi vệ sinh.
Nếu không rửa tay đúng cách chúng có thể dây vào bất kỳ thực phẩm nào chúng tiếp xúc. Bất kỳ người nào ăn thực phẩm này cũng có thể bị nhiễm bệnh.
Một số trường hợp vi khuẩn Salmonella typhi có thể lây nhiễm qua nước tiểu của người bệnh. Nếu người nhiễm bệnh cầm nắm thức ăn mà không rửa tay đúng cách sau khi đi tiểu, họ có thể lây bệnh cho người khác.
Ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém, chất thải của người bị nhiễm bệnh có thể làm ô nhiễm nguồn nước.
Những người uống nước bị ô nhiễm hoặc ăn thức ăn được rửa bằng nước bị ô nhiễm có thể bị sốt thương hàn.
Các con đường lây nhiễm sốt thương hàn khác như:
- Sử dụng nhà vệ sinh bị nhiễm khuẩn và chạm vào miệng trước khi rửa tay
- Ăn hải sản từ nguồn nước bị ô nhiễm do phân bị nhiễm bệnh
- Ăn rau sống được bón chất thải của con người
- Sản phẩm sữa bị ô nhiễm
- Quan hệ tình dục bằng miệng hoặc hậu môn với người mang vi khuẩn Salmonella typhi
Làm thế nào vi khuẩn ảnh hưởng đến cơ thể
Sau khi ăn thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm khuẩn, vi khuẩn sẽ di chuyển xuống hệ tiêu hóa để sinh sản và phát triển.
Điều này gây ra sốt cao, đau dạ dày và táo bón hoặc tiêu chảy.
Nếu không được điều trị, vi khuẩn có thể xâm nhập vào máu và lan sang các vùng khác của cơ thể. Khi đó các triệu chứng của bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
Nếu các cơ quan và mô bị tổn thương do nhiễm trùng, nó có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như chảy máu trong ổ bụng hoặc thủng ruột.
Chẩn đoán bệnh
Bạn nên đến gặp bác sĩ đa khoa nếu nghi ngờ mình bị sốt thương hàn, đặc biệt nếu bạn vừa đi du lịch nước ngoài về trong tháng trước hoặc lâu hơn.
Bác sĩ sẽ hỏi bạn có đến những khu vực có bệnh nhiễm khuẩn không hoặc bạn có tiếp xúc gần với một người nào đó đã đến những khu vực này không
Bệnh thương hàn phổ biến nhất ở Ấn Độ, Châu Phi, Đông Nam Á và Nam Mỹ.
Xét nghiệm chẩn đoán sốt thương hàn
Thường có thể chẩn đoán xác định sốt thương hàn bằng cách phân tích các mẫu máu, phân hoặc nước tiểu.
Bệnh phẩm sẽ được soi dưới kính hiển vi để tìm vi khuẩn thương hàn gây bệnh
Không phải lúc nào cũng phát hiện ra vi khuẩn ngay lần đầu tiên, vì vậy người bệnh có thể cần phải thực hiện những xét nghiệm khác.
Xét nghiệm tủy xương chẩn đoán bệnh chính xác hơn
Nhưng việc lấy mẫu vừa tốn thời gian vừa gây đau nên nó thường được chỉ định nếu các xét nghiệm khác không có kết quả.
Nếu người bệnh được chẩn đoán nhiễm thương hàn, các thành viên khác trong gia đình cũng có thể cần phải xét nghiệm.
Điều trị
Sốt thương hàn thường có thể được điều trị khỏi bằng một đợt thuốc kháng sinh.
Bệnh thường được điều trị tại nhà, nhưng người bệnh có thể phải nhập viện nếu bệnh diễn biến nặng lên.
Điều trị tại nhà
Nếu bệnh thương hàn được chẩn đoán ở giai đoạn đầu, bác sĩ có thể kê thuốc kháng sinh cho người bệnh từ 7 đến 14 ngày.
Thuốc kháng sinh. Nguồn ảnh: healthonemedicineMột số chủng vi khuẩn Salmonella typhi gây ra bệnh sốt thương hàn có khả năng kháng một hoặc nhiều loại kháng sinh.
Điều này đang trở thành một vấn đề với bệnh thương hàn có nguồn gốc từ Đông Nam Á.
Bất kỳ mẫu máu, phân hoặc nước tiểu nào được lấy trong quá trình chẩn đoán thường sẽ được xét nghiệm trong phòng xét nghiệm để xác định người bệnh bị nhiễm chủng vi khuẩn nào khi đó người bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc kháng sinh thích hợp.
Các triệu chứng sẽ bắt đầu thuyên giảm trong vòng 2 đến 3 ngày sau khi dùng thuốc kháng sinh. Nhưng người bệnh phải dùng hết liệu trình để đảm bảo vi khuẩn được loại bỏ hoàn toàn khỏi cơ thể.
Bên cạnh đó người bệnh cần nghỉ ngơi, uống nhiều nước và ăn uống bình thường trở lại (chia nhỏ các bữa ăn trong ngày thay vì ăn 3 bữa mỗi ngày)
Người bệnh cũng nên duy trì các tiêu chuẩn vệ sinh cá nhân tốt như thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước ấm để giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh cho người khác.
Liên hệ với bác sĩ gia đình càng sớm càng tốt nếu các triệu chứng của bạn trở nên tồi tệ hơn hoặc xuất hiện các triệu chứng mới trong khi điều trị tại nhà.
Một số ít người bị sốt thương hàn tái phát các triệu chứng của bệnh.
Nghỉ làm hoặc nghỉ học
Hầu hết những người đang điều trị sốt thương hàn có thể trở lại làm việc hoặc đi học ngay sau khi cảm thấy khỏe hơn.
Những trường hợp ngoại lệ là những người làm việc lên quan tới thực phẩm và những người dễ bị tổn thương như trẻ em dưới 5 tuổi, người già và những người có sức khỏe kém.
Khi đó bạn hoặc con bạn chỉ nên trở lại làm việc hoặc đi học sau khi các xét nghiệm trên 3 mẫu phân được lấy trong khoảng thời gian 48 giờ cho thấy vi khuẩn không còn nữa.
Điều trị tại viện
Bệnh nhân được chỉ định nhập viện nếu có các triệu chứng nghiêm trọng như nôn mửa liên tục, tiêu chảy nghiêm trọng hoặc bụng chướng.
Để đề phòng, trẻ nhỏ bị sốt thương hàn cần phải nhập viện.
Trong bệnh viện, người bệnh sẽ được tiêm thuốc kháng sinh và được truyền dịch, chất dinh dưỡng trực tiếp vào tĩnh mạch.
Người bệnh có thể cần phẫu thuật nếu bệnh tiến triển các biến chứng đe dọa tính mạng như chảy máu đường tiêu hóa hoặc thủng tạng rỗng.
Những biến chứng này rất hiếm khi xảy ra ở những người đang điều trị thuốc kháng sinh.
Hầu hết mọi người đều đáp ứng tốt với điều trị tại bệnh viện và cải thiện trong vòng 3 đến 5 ngày, nhưng có thể mất vài tuần cho đến khi người bệnh đủ khỏe để xuất viện.
Tái phát
Một số người điều trị sốt thương hàn bị tái phát, đó là khi các triệu chứng quay trở lại.
Khi đó các triệu chứng thường tái phát khoảng 1 tuần sau khi kết thúc điều trị kháng sinh.
Khi tái phát các triệu chứng thường nhẹ hơn và thời gian bị bệnh ngắn hơn so với lần phát bệnh đầu tiên, nhưng người bệnh thưởng được chỉ định dùng thêm thuốc kháng sinh.
Hãy gặp bác sĩ gia đình càng sớm càng tốt nếu các triệu chứng tái phát khi điều trị.
Người lành mang bệnh
Sau khi các triệu chứng đã hết, người bệnh nên xét nghiệm 1 mẫu phân khác để kiểm tra xem có còn vi khuẩn trong phân hay không.
Nếu có, người bệnh có thể đã trở thành người lành mang bệnh. Điều này có nghĩa là vi khuẩn thương hàn vẫn đang sống trong cơ thể người bệnh và có thể lây lan như bình thường trong phân hoặc nước tiểu. Nhưng người bệnh sẽ không có bất kỳ triệu chứng nào.
Vi khuẩn có thể sống trong cơ thể người bệnh từ 12 tháng trở lên sau khi bị nhiễm lần đầu tiên.
Người bệnh có thể cần dùng thêm một đợt kháng sinh 28 ngày để loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn.
Cho đến khi kết quả xét nghiệm không còn vi khuẩn, người bệnh cần tránh xử lý hoặc chế biến thực phẩm và cần rửa tay thật sạch sau khi đi vệ sinh.
Biến chứng
Các biến chứng do sốt thương hàn thường chỉ xảy ra ở những người không được điều trị bằng thuốc kháng sinh thích hợp hoặc không được điều trị sớm.
Trong những trường hợp bị bệnh, khoảng 1/10 người gặp phải các biến chứng, thường tiến triển vào tuần thứ 3 sau khi nhiễm bệnh.
Hai biến chứng phổ biến nhất khi không được điều trị là:
- Chảy máu đường tiêu hóa
- Thủng tạng rỗng làm lây nhiễm vi khuẩn sang mô lân cận
Chảy máu đường tiêu hóa
Hầu hết các triệu chứng không đe dọa đến tính mạng, nhưng nó có thể khiến người bệnh rất khó chịu.
Các triệu chứng bao gồm:
- Mệt mỏi
- Khó thở
- Da tái nhợt
- Nhịp tim không đều
- Nôn ra máu
- Đi ngoài phân đen
Người bệnh có thể phải truyền máu để thay thế lượng máu đã mất và phẫu thuật để cầm máu.
Thủng tạng rỗng
Thủng ruột. Nguồn ảnh: drugwatchĐây có thể là một biến chứng rất nghiêm trọng. Nguyên nhân là do vi khuẩn sống trong hệ thống tiêu hóa có thể di chuyển vào dạ dày và gây thủng từ từ đó dẫn đến viêm phúc mạc.
Viêm phúc mạc là một cấp cứu vì phúc mạc thường vô trùng
Không giống như các bộ phận khác của cơ thể như da, phúc mạc không có cơ chế bảo vệ để chống lại nhiễm trùng.
Trong viêm phúc mạc, nhiễm trùng có thể nhanh chóng lan vào máu trước khi lan đến các cơ quan khác.
Điều này có nguy cơ dẫn đến suy đa tạng. Nếu không được điều trị kịp thời bệnh có thể gây tử vong.
Triệu chứng phổ biến nhất của viêm phúc mạc là đau bụng đột ngột và tăng dần.
Nếu bị viêm phúc mạc, người bệnh sẽ phải nhập viện để tiêm truyền kháng sinh.
Sau đó, bác sĩ sẽ phẫu thuật để bịt kín lỗ thủng trên thành ruột.
Tiêm chủng
Nguồn ảnh: passporthealthBạn nên chủng ngừa bệnh sốt thương hàn nếu đang đi du lịch đến những nới phổ biến bệnh này
Các khu vực nguy cơ cao
Bệnh thương hàn có ở khắp nơi trên thế giới, nhưng bạn có khả năng cao mắc bệnh ở những nơi có điều kiện vệ sinh và môi trường kém như
- Ấn Độ
- Châu Phi
- Nam Á và Đông Nam Á
- Nam Mỹ
Bạn nên tiêm phòng nếu định ở hoặc làm việc với người dân địa phương, hoặc nếu bạn muốn ở lâu dài tại những nơi có điều kiện vệ sinh môi trường và vệ sinh thực phẩm kém.
Ở Anh, hầu hết những người sốt thương hàn đều phát bệnh khi đến Ấn Độ, Pakistan hoặc Bangladesh. Do đó, bạn cần phải tiêm phòng nếu đến thăm các quốc gia này.
Thuốc chủng ngừa bệnh sốt thương hàn thường miễn phí từ các bác sĩ đa khoa. Các phòng khám du lịch tư nhân cũng cung cấp loại vắc xin này với giá khoảng 925000 Việt Nam đồng
Các loại thuốc chủng ngừa sốt thương hàn
Ở Anh, có 2 loại vắc xin chính ngăn ngừa bệnh sốt thương hàn là:
- Vắc xin Vi - tiêm một mũi duy nhất
Vắc xin Vi. Nguồn ảnh: sanofipasteur
- Vắc xin Ty21a – uống 3 viên vào các ngày thay thế
Vắc xin Ty21a. nguồn ảnh: GHPnewsThuốc tiêm thương hàn và viêm gan A kết hợp cũng có sẵn cho những người từ 15 tuổi trở lên. Thuốc phòng bệnh viêm gan A trong 1 năm và bệnh thương hàn trong 3 năm.
Thuốc này hoạt động bằng cách kích thích cơ thể tạo ra các kháng thể để ngăn ngừa bệnh nếu người bệnh bị nhiễm vi khuẩn thương hàn.
Tuy nhiên, không phải vắc xin thương hàn nào cũng có hiệu quả 100%, vì vậy bạn phải luôn đề phòng khi ăn thức ăn và nước uống ở nước ngoài.
Vì vắc-xin Ty21a chứa vi khuẩn thương hàn sống nên vắc-xin này không thích hợp cho những người suy giảm miễn dịch như người bị nhiễm HIV và những người đang điều trị một số loại thuốc như hóa trị liệu.
Vắc xin cũng không được khuyến cáo cho trẻ em dưới 5 tuổi, trong khi vắc xin vi có thể chỉ định cho trẻ 2 tuổi.
Hiện không rõ vắc xin Vi và Ty21a có ảnh hưởng gì đến phụ nữ mang thai hoặc cho con bú hay không nhưng bạn nên cân nhắc việc tiêm phòng nếu có nguy cơ bị sốt thương hàn.
Tốt nhất bạn nên tiêm vắc xin thương hàn ít nhất 1 tháng trước khi đi du lịch.
Bạn nên tiêm phòng nhắc lại 3 năm một lần nếu tiếp tục có nguy cơ nhiễm vi khuẩn thương hàn.
Tác dụng phụ của vắc xin sốt thương hàn
Sau khi chủng ngừa sốt thương hàn, một số người bị đau, mẩn đỏ, sưng tấy hoặc cứng tại chỗ tiêm.
Tỉ lệ sốt cao sau tiêm khoảng 1/100
Các tác dụng phụ ít gặp hơn như:
- Đau bụng
- Đau đầu
- Mệt mỏi
- Tiêu chảy
Các phản ứng nghiêm trọng hiếm khi xảy ra
Lời khuyên dành cho du khách
Dù đã tiêm phòng bệnh thương hàn hay chưa nhưng bạn vẫn phải thực hiện các biện pháp phòng ngừa cơ bản khi đi du lịch ở các quốc gia có bệnh sốt thương hàn.
- Chỉ uống nước đóng chai hoặc nước mới đun sôi gần đây
- Tránh ăn kem và không bỏ đá trong đồ uống
- Không ăn trái cây và rau chưa nấu chín, trừ khi bạn đã rửa chúng trong nước sạch hoặc tự gọt vỏ
- Không ăn động vật có vỏ, hải sản và salad
