Video pH là gì? Ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào
Cơ thể của bạn hoạt động liên tục để kiểm soát nghiêm ngặt pH của máu và dịch cơ thể. Cân bằng pH của cơ thể hay còn gọi là cân bằng toan - kiềm. Chỉ số pH phù hợp là cần cho một cơ thể khoẻ mạnh
Thang pH có giá trị từ 0 đến 14. Dựa trên pH trung tính là 7 (ví dụ: nước nguyên chất) mà ta phân loại
- pH < 7: axit
- pH > 7: base
(Chỉ số pH của một số loại thực phẩm thông thường - theo nguồn: Brainly)Độ chia của thang tưởng như nhỏ, nhưng mà mỗi độ pH gấp 10 lần so với độ pH liền trước. Ví dụ: pH = 9 có tính kiềm gấp 10 lần pH = 8. pH = 2 có tính axit gấp 10 lần so với pH = 3 và gấp 100 lần so với pH = 4
Thế nào là pH máu bình thường
(theo nguồn: Dr David Robert Grims)Thông thường, máu có giá trị pH từ 7,35 – 7,45, nghĩa là máu bình thường sẽ hơi kiềm nhẹ.
Nguyên nhân làm pH máu thay đổi
Các vấn đề sức khoẻ làm cho cơ thể quá kiềm hoặc quá axit thường liên quan tới pH máu. Việc pH máu thay đổi cũng có thể là dấu hiệu của 1 số tình trạng sức khoẻ và cấp cứu. Bao gồm:
- Hen suyễn
- Đái tháo đường
- Bệnh tim
- Bệnh thận
- Bệnh phổi
- Bệnh gút
- Nhiễm trùng
- Sốc
- Xuất huyết
- Dùng thuốc quá liều
- Ngộ độc
Điều hoà pH máu
Toan hoá máu là tình trạng pH máu giảm xuống dưới 7,35 và trở nên quá axit. Kiềm hoá máu là tình trạng pH máu cao hơn 7,45 và trở nên quá kiềm. Có 2 cơ quan chính tham gia điều hoà pH máu đó là:
- phổi: cơ quan thải CO2 thông qua quá trình hít thở hay hô hấp
- thận: cơ quan thải axit qua nước tiểu
(2 cơ quan chính tham gia vào quá trình cân bằng pH cơ thể - theo nguồn: BioNinja)Có nhiều loại toan hoá hoặc kiềm hoá máu khác nhau phụ thuộc vào nguyên nhân. Có 2 loại chính
- Do hô hấp: do vấn đề ở phổi
- Do chuyển hoá: do vấn đề ở thận
Xét nghiệm pH máu
Xét nghiệm pH máu là một phần của xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm khí máu động mạch (ABG). Nó giúp đo lượng O2 và CO2 trong máu
Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm pH máu như 1 phần của việc khám sức khoẻ định kì hoặc khi bạn gặp vấn đề về sức khoẻ
Mẫu máu sẽ được rút ra bằng mũi kim, sau đó gửi về phòng thí nghiệm để làm xét nghiệm
Tôi có thể tự kiểm tra pH tại nhà không?
Tự chích ngón tay để kiểm tra pH máu tại nhà sẽ không chính xác bằng xét nghiệm pH máu ở cơ sở y tế.
Việc đo pH máu bằng giấy đo pH nước tiểu là không chính xác, nhưng nó cũng có thể 1 phần chỉ ra rằng có gì đó mất cân bằng.
Nguyên nhân làm thay đổi pH máu
pH máu cao
(theo nguồn: Medindia)Kiềm hoá máu xảy ra khi pH máu cao hơn bình thường. Điều này do một số nguyên nhân gây ra
Người ốm có thể tăng pH máu tạm thời. Nhiều vấn đề về sức khoẻ nghiêm trọng cũng có thể dẫn tới kiềm hoá máu
Mất nước
Cơ thể mất quá nhiều nước có thể làm tăng pH máu do bạn bị mất một số chất điện giải như muối và khoáng - kèm với mất nước, nhất là natri và kali. Nguyên nhân mất quá nhiều nước có thể là do
- Mồ hôi
- Nôn mửa
- Tiêu chảy
Thuốc lợi tiểu và các thuốc khác có thể làm bạn đi tiểu quá nhiều và dẫn tới tăng pH máu. Điều trị mất nước bằng cách bù nước và điện giải như dùng các loại nước uống thể thao hoặc bác sĩ có thể yêu cầu ngừng sử dụng thuốc
Vấn đề ở thận
Thận tham gia vào quá trình thăng bằng axit - base của cơ thể. Nếu thận có vấn đề sẽ kéo theo việc tăng pH máu, do thận mất khả năng thải vào nước tiểu các chất có tính kiềm. Ví dụ như bicarbonat do không được thải trừ mà quay trở lại vào máu
Thuốc và các phương pháp điều trị thận khác giúp giảm tình trạng kiềm hoá máu
pH máu thấp
Toan hoá máu có thể ảnh hưởng đến hoạt động chức năng của tất cả cơ quan trong cơ thể. Máu bị nhiễm axit là vấn đề y khoa thường gặp hơn máu bị kiềm hoá. Toan hoá máu có thể là một dấu hiệu cảnh báo sức khoẻ
Một số tình trạng sức khoẻ tạo ra các axit, có thể gây ra toan hoá máu tự nhiên trong quá trình phát triển cơ thể như:
- Axit lactic
- Axit ceto
- Axit sunfuric
- Axit photphoric
- Axit clohidric
- Axit cacbonic
Chế độ ăn
Ở người khoẻ mạnh, chế độ ăn không ảnh hưởng đến pH máu.
Nhiễm toan axit ceto ở người đái tháo đường
Bệnh nhân đái tháo đường mà không kiểm soát đường huyết tốt sẽ bị nhiễm toan máu do axit ceto do cơ thể không có khả năng tạo ra hoặc sử dụng insulin.
Insulin giúp vận chuyển đường từ thức ăn vào trong tế bào - nơi sản sinh năng lượng.
Nếu không có insulin, cơ thể sẽ chuyển hoá chất béo dự trữ thành năng lượng. Quá trình này tạo ra sản phẩm có tính axit là thể ceton, làm máu bị nhiễm toan
Cần phải cấp cứu ngay nếu chỉ số đường huyết cao hơn 300 miligram/decilit (16 milimol/L)
Gặp bác sĩ nếu bạn có bất kì dấu hiệu sau
- Khát
- Tiểu nhiều
- Cơ thể yếu và mệt mỏi
- Buồn nôn hoặc nôn mửa
- Khó thở
- Hơi thở mùi hoa quả
- Đau dạ dày
- Lo lắng
Nhiễm toan axit ceton là dấu hiệu chỉ ra bệnh đái tháo đường không được kiểm soát và điều trị đúng cách. Ở một số người, đây là dấu hiệu cảnh báo bị đái tháo đường đầu tiên. Điều trị đái tháo đường sẽ cân bằng pH máu trở lại, bằng cách:
- Uống thuốc hàng ngày
- Tiêm insulin
- Chế độ ăn uống và tập luyện nghiêm ngặt
(theo nguồn: Diabetes Asia Health magazine)Nhiễm toan chuyển hoá
pH máu thấp có thể do suy thận hoặc các bệnh về thận gọi là nhiễm toan chuyển hoá. Điều này xảy ra khi thận không hoạt động đúng cách: không thải axit ra khỏi cơ thể.
Theo National Kidney Foundation, triệu chứng của nhiễm toan chuyển hoá bao gồm
- Cơ thể yếu và mệt mỏi
- Chán ăn
- Buồn nôn, nôn mửa
- Đau đầu
- Tim đập nhanh
- Khó thở
Điều trị nhiễm toan chuyển hoá giúp cho thận hoạt động tốt hơn. Một số tình trạng nghiêm trọng có thể cần lọc máu hoặc ghép thận
Nhiễm toan hô hấp
(theo nguồn: Nursing Education Consultants)Khi phổi không có khả năng thải CO2 ra khỏi cơ thể dẫn tới pH máu giảm xuống gọi là nhiễm toan hô hấp. Điều này có thể xảy ra nếu gặp các vấn đề về phổi cấp hoặc mạn tính như:
- Hen
- Ngưng thở khi ngủ (Obstructive Sleep Apnea - OSA)
- Viêm phế quản
- Viêm phổi
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
- Các vấn đề về cơ hoành
Người vừa trải qua phẫu thuật, béo phì hoặc lạm dụng thuốc an thần (thuốc ngủ hoặc opioid) có thể bị nhiễm toan hô hấp.
Trong một số tình trạng nhẹ, thận của bạn có khả năng thải trừ lượng axit máu dư thừa qua nước tiểu. Bạn có thể cần thêm khí oxi và điều trị thuốc như thuốc giãn[ĐA1] phế quản và thuốc steroid.
Trong trường hợp nặng, đặt nội khí quản và thông khí cơ học giúp thở dễ dàng hơn có thể cải thiện tình trạng nhiễm toan hô hấp, giúp pH máu trở về bình thường
Tóm tắt
Chỉ số pH máu không bình thường có thể là dấu hiệu cho sự mất cân bằng toan - kiềm hoặc các vấn đề về sức khoẻ. Trong phần lớn trường hợp, mất cân bằng pH máu sẽ biến mất khi loại bỏ được nguyên nhân hoặc được điều trị
Bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm khác để đưa ra phác đồ điều trị chính xác nhất, bao gồm:
- Xét nghiệm máu: xét nghiệm khí máu, glucose huyết và creatinin huyết
- Xét nghiệm nước tiểu
- X quang ngực
- Điện tâm đồ (ECG)
Những người đái tháo đường hoặc bị bệnh thận mạn tính nên đi khám và kiểm tra pH máu định kì, giúp họ kiểm soát tình trạng sức khoẻ và điều trị.
Bình thường, cơ thể bạn có khả năng tự điều chỉnh pH về trạng thái cân bằng nên bạn không cần quá lo lắng.
Hãy tham khảo bác sĩ để có chế độ ăn uống và tập luyện phù hợp, giúp cho cơ thể khoẻ mạnh.
