Những người bị cholesterol cao phải cố gắng tìm ra các phương pháp tự nhiên để tăng mức cholesterol “tốt” và giảm mức cholesterol “xấu”.
Bài viết này giải thích lipoprotein là gì? Cholesterol ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào? Làm thế nào để đạt được và duy trì chỉ số cholesterol có lợi cho sức khỏe.
Lipoprotein là gì?
Lipoprotein là các hạt hình cầu giúp vận chuyển lipid hoặc chất béo trong cơ thể. Chúng được tạo thành từ lipid và protein.
Cơ thể tổng hợp lipid, được gọi là lipid nội sinh.
Cholesterol được tổng hợp chủ yếu ở gan, một phần lấy từ thức ăn.
Lipid, bao gồm cholesterol và triglycerid, được vận chuyển dưới dạng lipoprotein. Cho phép chúng đi qua máu và được sử dụng khắp cơ thể.
Các loại lipoprotein
Các chuyên gia phân loại lipoprotein theo kích thước, vai trò sinh học và thành phần cấu tạo.
Có 7 loại lipoprotein, nhưng bốn loại chính là:
- Chylomicrons: Đây là những lipoprotein lớn, hàm lượng triglyceride cao, vận chuyển triglyceride ngoại sinh (trong thức ăn) từ ruột tới gan.
- Lipoprotein tỷ trọng rất thấp (VLDL): được tổng hợp ở gan, kích thước của chúng có thể khác nhau, nhỏ hơn chylomicrons.
- Lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL): chức năng vận chuyển cholesterol trong máu đến các mô phụ thuộc cholesterol, chẳng hạn như tuyến thượng thận và tuyến sinh dục.
- Lipoprotein tỷ trọng cao (HDL): Đóng một vai trò quan trọng trong việc vận chuyển ngược cholesterol - đưa cholesterol từ các mô đến gan.
HDL có đặc tính chống oxy hóa, chống viêm. Được coi là chất bảo vệ, ngăn ngừa sự tích tụ chất béo trong động mạch gây xơ vữa động mạch.
Lipoprotein đóng những vai trò quan trọng trong cơ thể - cụ thể là:
- Hấp thụ và vận chuyển lipid trong ruột non
- Vận chuyển lipid từ gan đến các mô
- Vận chuyển lipid từ mô đến gan, còn được gọi là vận chuyển ngược.
Trong quá trình vận chuyển ngược cholesterol, cơ thể loại bỏ cholesterol dư thừa từ các mô và đưa nó trở lại gan. Sau đó, được phân phối lại hoặc loại bỏ khỏi cơ thể.
Lipoprotein ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?
Một số loại lipoprotein có hại cho sức khỏe, một số khác có tác dụng bảo vệ, ngăn ngừa bệnh tật.
Cholesterol LDL và VLDL có liên quan đến sự hình thành xơ vữa động mạch. Đây là nguyên nhân chính gây ra các cơn nhồi máu cơ tim, đột quỵ và bệnh tim.
HDL có tác dụng loại bỏ cholesterol dư thừa ra khỏi cơ thể, giúp giảm xơ vữa động mạch.
Duy trì mức triglyceride, HDL, LDL và VLDL cholesterol ổn định là quan trọng đối với sức khỏe. Khi chỉ số triglyceride hoặc LDL- cholesterol hoặc VLDL cao và chỉ số HDL- cholesterol thấp làm tăng nguy cơ mắc bệnh và tác động tiêu cực đến sức khỏe toàn thân.
Kích thước lipoprotein cũng quan trọng khi nói đến nguy cơ mắc bệnh. Ví dụ, LDL kích thước nhỏ, dày đặc tăng nguy cơ xơ vữa động mạch hơn là LDL kích thước lớn hơn.
Điều này là do các hạt LDL nhỏ, dày đặc tồn tại lâu hơn trong hệ thống tuần hoàn, dễ dàng đi vào và bám lên thành động mạch hơn, dễ bị oxy hóa hơn - một quá trình trong đó LDL tương tác với các gốc tự do, dẫn đến tổn thương thành mạch.
Chế độ ăn uống, lối sống và di truyền
Béo phì, tiểu đường, lượng HDL thấp, nhiễm trùng và các tình trạng viêm đều liên quan đến có rất nhiều hạt LDL nhỏ, dày đặc.
Đồng thời, một số bệnh và thói quen sống có liên quan đến tăng triglycerid và LDL và giảm HDL. Chúng bao gồm:
- Bệnh béo phì
- Tiểu đường
- Suy giáp
- Kháng insulin
- Uống nhiều rượu
- Hút thuốc lá
Ngoài ra, yếu tố di truyền có thể dẫn đến tăng cholesterol và triglycerid. Ví dụ, những người có tiền sử gia đình tăng cholesterol máu, có đột biến gen thụ thể LDL, có thể tăng cao LDL- cholesterol.
Mặc dù chỉ số cholesterol và triglycerid cao được coi là yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim mạch, nhưng chỉ số này chỉ là một trong nhiều yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch.
Hầu hết mọi người chủ yếu bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống và lối sống không lành mạnh. Chỉ có một số người có yếu tố di truyền gây tăng cholesterol, triglyceride máu.
Tuy nhiên, trái với suy nghĩ của nhiều người, thực phẩm giàu cholesterol không ảnh hưởng nhiều đến nồng độ cholesterol trong máu.
Bởi vì cơ thể kiểm soát việc tổng hợp cholesterol nội sinh dựa trên lượng cholesterol có trong chế độ ăn uống, có nghĩa là khi chế độ ăn uống nhiều cholesterol cơ thể sẽ tạo ra ít cholesterol nội sinh hơn.
Khoảng 25% của dân số có yếu tố di truyền, nhóm này là những người phản ứng nhanh hơn, nhạy cảm hơn với cholesterol trong chế độ ăn uống. Nghiên cứu cho thấy rằng ngay cả với nhóm có yếu tố di truyền thì việc tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng cholesterol cao, bao gồm cả trứng, dường như không làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Làm thế nào để cải thiện chỉ số lipoprotein
Nghiên cứu cho thấy rằng việc thay đổi chế độ ăn uống và lối sống có tác động đáng kể đến lượng lipoprotein máu.
Đây là các khuyến cáo hiện tại cho chỉ số lipid máu cần đạt:
- Triglyceride: dưới 150 miligam/decilit (mg/dl)
- LDL cholesterol: dưới 100 mg/dl
- HDL cholesterol: trên 60 mg/dl
Dưới đây là một số cách để đạt được và duy trì các chỉ số này.
- Ăn nhiều chất xơ hơn: Chế độ ăn giàu chất xơ có thể làm giảm mức LDL- cholesterol và triglyceride từ 5–10%. Một số thực phẩm giàu chất xơ bao gồm đậu, trái cây, hạnh nhân và ngũ cốc nguyên hạt.
- Giảm mỡ thừa trong cơ thể: Giảm cân giúp cải thiện chỉ số HDL, giảm LDL và triglycerid, đồng thời giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Tăng cường hoạt động thể chất: Đây là một cách tuyệt vời để giảm lipid máu và tăng HDL. Thêm vào đó, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tập thể dục nhịp điệu có thể làm giảm nồng độ của các hạt LDL nhỏ, dày đặc.
- Hạn chế ăn đường và thực phẩm chế biến sẵn: Chế độ ăn nhiều đường và thực phẩm chế biến sẵn có liên quan đến chỉ số lipoprotein máu. Đường bổ sung, đặc biệt là trong đồ uống, có mối liên quan mật thiết với tăng triglyceride.
- Hạn chế ăn thịt đã qua chế biến: Thịt đã qua chế biến, bao gồm thịt xông khói và xúc xích, có liên quan đến tăng lipid máu.
- Chọn chất béo lành mạnh: Ưu tiên các nguồn chất béo bổ dưỡng, bao gồm bơ, dầu ô liu, hạnh nhân và các loại hạt,.. giúp cải thiện mức lipid máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Cân nhắc bổ sung omega-3: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng omega-3 có thể làm giảm LDL và triglyceride, đồng thời tăng HDL. Thường xuyên ăn thức phẩm chứa omega-3, chẳng hạn như cá hồi, cũng có lợi cho chỉ số lipid máu.
Nghiên cứu cũng cho thấy bỏ hút thuốc, ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng và cắt giảm rượu đều có thể cải thiện chỉ số lipid máu.
Những lời khuyên này phù hợp và tốt cho sức khỏe hầu hết mọi người, nhưng khi có chỉ số lipid máu cao hoặc HDL- cholesterol thấp, bạn nên đi khám để được tư vấn chế độ phù hợp với tình trạng và nhu cầu cụ thể.
Thêm vào đó, một số trường hợp cần phối hợp với thuốc uống để điều chỉnh và duy trì chỉ số lipid máu khỏe mạnh.
Đặc biệt, khi bạn muốn bổ sung thực phẩm chức năng, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng để đảm bảo an toàn và phù hợp.
Kết luận
Lipoprotein đóng vai trò thiết yếu trong cơ thể và quan trọng đối với sức khỏe toàn thân. Cần phải duy trì chỉ số lipoprotein khỏe mạnh.
Những người có chỉ số cholesterol hoặc triglyceride cao, hoặc những người cần tăng chỉ số HDL cần phải thực hiện chế độ ăn và chế độ luyện tập lành mạnh.
Tuy nhiên, bạn nên đi khám để được bác sĩ tư vấn cụ thể.
Xem thêm:
- 15 loại thực phẩm giúp giảm cholesterol máu
- Chỉ số HDL cholesterol có thể quá cao không?
- Chỉ số cholesterol cao ở trẻ em: nguyên nhân, triệu chứng và điều trị
- Chỉ số cholesterol trong máu: bao nhiêu là bất thường, biện pháp khắc phục
- Cách lựa chọn các loại thịt chứa ít cholesterol và các sản phẩm thịt chay
