Tất cả các tế bào trong cơ thể, bao gồm cả tế bào não, đều cần năng lượng để hoạt động. Glucose cung cấp năng lượng cho tế bào và insulin - một loại hormone - cho phép các tế bào hấp thụ và sử dụng glucose.
Các dấu hiệu của hạ đường huyết thường bao gồm đói, run rẩy, tim đập nhanh, buồn nôn và vã mồ hôi. Trong trường hợp nghiêm trọng, nó có thể dẫn đến hôn mê và tử vong.
Hạ đường huyết có thể xảy ra do một vài nguyên nhân, nhưng phổ biến nhất là do phản ứng với thuốc, chẳng hạn như insulin – một loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường.
Theo viện Quốc gia về Tiểu đường, Tiêu hóa và Bệnh thận Hoa Kỳ (NIDDK), các triệu chứng hạ đường huyết thường xuất hiện khi lượng đường trong máu dưới 70 mg/dl (< 3.9 mmol/l). Tuy nhiên, con số này có thể khác nhau giữa các cá thể.
Triệu chứng của hạ đường huyết
Những người bị hạ đường huyết nhẹ có thể gặp các triệu chứng ban đầu sau đây
- Đói
- Run rẩy, bồn chồn
- Vã mồ hôi
- Da tái nhợt
- Đánh trống ngực
- Nhịp tim nhanh hoặc không đều
- Chóng mặt, lâng lâng
- Mờ mắt
- Lú lẫn
Hạ đường huyết thường gây ra các triệu chứng như run rẩy, vã mồ hôi, chóng mặt. Nguồn ảnh: sptny.comHạ đường huyết nghiêm trọng có thể biểu hiện:
- Yếu ớt, mệt mỏi
- Kém tập trung
- Cáu kỉnh và lo lắng
- Lú lẫn
- Thay đổi tính cách và có hành vi bất thường
- Ngứa ran trong miệng
- Khó khăn trong phối hợp động tác
Các biến chứng
Hạ đường huyết nghiêm trọng có thể gây hôn mê, nguy hiểm tới tính mạng. Nguồn ảnh: phillyvoice.comNếu không được điều trị kịp thời, hạ đường huyết có thể gây ra:
- Khó ăn uống
- Co giật
- Mất ý thức
- Hôn mê
Hạ đường huyết nghiêm trọng có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Một người thường xuyên bị hạ đường huyết có thể không biết rằng nó đang xảy ra hoặc đang trở nên tồi tệ hơn, và điều này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hoặc thậm chí gây tử vong.
Hạ đường huyết thường là một dấu hiệu cho thấy bệnh tiểu đường không được quản lý tốt.
Nguyên nhân hạ đường huyết
Hạ đường huyết có thể xảy ra vì nhiều lý do khác nhau.
Sự điều chỉnh lượng đường trong máu của cơ thể
Tuyến tụy tiết ra insulin và glucagon, chịu trách nhiệm điều chỉnh lượng đường trong máu. Nguồn ảnh: israel21c.orgHệ thống tiêu hóa phân giải carbohydrate từ thức ăn. Một trong những phân tử được tạo ra là glucose, nguồn năng lượng chính của cơ thể.
Sau khi ăn, glucose sẽ đi vào máu. Tuy nhiên, chúng cần insulin - một loại hormone mà tuyến tụy sản xuất - để có thể xâm nhập vào tế bào. Nói cách khác, ngay cả khi cơ thể có nhiều glucose, tế bào vẫn sẽ thiếu năng lượng nếu không có insulin.
Sau khi ăn, tuyến tụy sẽ tự động tiết ra một lượng insulin thích hợp để vận chuyển glucose trong máu vào các tế bào. Khi glucose xâm nhập vào tế bào, lượng đường trong máu sẽ giảm xuống.
Lượng glucose thừa sẽ đi vào gan và cơ dưới dạng glycogen, hoặc glucose dự trữ. Cơ thể có thể sử dụng lượng glucose này sau đó khi nó cần thêm năng lượng.
Insulin chịu trách nhiệm đưa đường huyết đang từ mức cao trở lại bình thường.
Nếu lượng đường trong máu giảm xuống do không ăn uống trong một thời gian, tuyến tụy sẽ tiết ra glucagon - một loại hormone khác – có tác dụng kích hoạt sự phân giải glycogen dự trữ thành glucose.
Sau đó, cơ thể giải phóng glycogen vào máu, đưa lượng glucose trở lại.
Hạ đường huyết và bệnh tiểu đường
Kiểm tra lượng đường trong máu thường xuyên có thể giúp những người mắc bệnh tiểu đường ngăn ngừa tình trạng hạ đường huyết.
Cả đái tháo đường (ĐTĐ) typ 1 và typ 2 đều xoay quanh những vấn đề với insulin.
ĐTĐ typ 1: Các tế bào sản xuất insulin bị tổn thương, nghĩa là cơ thể không thể sản xuất insulin.
ĐTĐ typ 2: Các tế bào của cơ thể giảm đáp ứng với insulin hoặc tuyến tụy không giải phóng đủ insulin.
Trong cả hai typ ĐTĐ, các tế bào đều không nhận đủ năng lượng.
Những người mắc bệnh tiểu đường typ 1 và một số người bị tiểu đường typ 2 cần dùng insulin hoặc các loại thuốc khác để giảm lượng đường trong máu. Nếu dùng các loại thuốc trên ở liều quá cao, lượng đường máu có thể tụt xuống quá mức, dẫn đến hạ đường huyết.
Dùng insulin quá liều có thể gây hạ đường huyết ở người bị tiểu đường. Nguồn ảnh: missouripoisoncenter.orgHạ đường huyết cũng có thể xảy ra nếu người bệnh tập thể dục nhiều hơn bình thường hoặc ăn không đủ.
Bạn không cần phải tăng liều để có quá nhiều insulin trong cơ thể. Có thể lượng insulin bạn dùng nhiều hơn lượng insulin cơ thể cần tại thời điểm đó.
Theo NIDDK, cả insulin và hai loại thuốc điều trị ĐTĐ khác là sulfonylureas và meglitinides đều có thể dẫn đến hạ đường huyết.
Hạ đường huyết ketotic ở trẻ em
Một số trẻ bị hạ đường huyết ketotic - tình trạng lượng đường trong máu thấp và nồng độ ceton cao.
Các bác sĩ không biết chính xác lý do tại sao điều này xảy ra, nhưng các nguyên nhân có thể bao gồm:
- Rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
- Các bệnh lý dẫn đến sản xuất dư thừa một số hormone
Các triệu chứng thường xuất hiện sau 6 tháng tuổi và biến mất trước tuổi vị thành niên, bao gồm:
- Mệt mỏi
- Đau đầu
- Da tái nhợt
- Lú lẫn
- Chóng mặt
- Cáu gắt
- Thay đổi tâm trạng
- Đi loạng choạng, co giật
Nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, cha mẹ cần đưa trẻ tới gặp bác sĩ càng sớm càng tốt.
Hội chứng tự miễn insulin
Một nguyên nhân khác có thể gây hạ đường huyết là hội chứng tự miễn insulin - một căn bệnh hiếm gặp - xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công insulin, nhầm nó với một chất không mong muốn.
Theo Trung tâm Thông tin Di truyền và Bệnh hiếm gặp của Mỹ (GARD), các triệu chứng của hội chứng này có xu hướng xuất hiện đột ngột. Chúng thường biến mất sau một vài tháng, nhưng đôi khi tái phát trở lại.
Điều trị thường có thể kiểm soát các triệu chứng. Các triệu chứng và cách điều trị tương tự như hạ đường huyết do các nguyên nhân khác.
Các nguyên nhân khác
Một số loại thuốc: Quinine - một loại thuốc ngăn ngừa bệnh sốt rét, có thể gây hạ đường huyết. Liều cao salicylat được sử dụng trong điều trị bệnh thấp khớp, hoặc propranolol để điều trị tăng huyết áp cũng có thể làm giảm lượng đường trong máu. Hạ đường huyết cũng có thể xảy ra khi một người dùng thuốc tiểu đường mà không bị tiểu đường.
Uống rượu: Uống một lượng lớn rượu có thể khiến gan ngừng giải phóng glucose dự trữ vào máu.
Uống nhiều rượu có thể gây hạ đường huyết. Nguồn ảnh: healthline.comMột số bệnh về gan: Viêm gan do thuốc có thể dẫn đến hạ đường huyết, vì nó ảnh hưởng đến chức năng gan.
Rối loạn chức năng thận: Những người bị rối loạn chức năng thận có thể gặp vấn đề trong việc bài tiết thuốc, gây hạ đường huyết.
Ăn không đủ: Những người bị rối loạn ăn uống, chẳng hạn như chán ăn tâm thần, có thể bị tụt đáng kể lượng đường trong máu. Nhịn ăn hoặc bỏ bữa có thể dẫn đến hạ đường huyết.
Ăn quá ít sẽ gây ra hạ đường huyết. Nguồn ảnh: eatright.orgInsulinoma: Một khối u trong tuyến tụy có thể khiến tuyến tụy sản xuất quá nhiều insulin.
Tăng hoạt động: Tăng mức độ hoạt động thể chất có thể làm giảm đường máu trong một thời gian.
Các vấn đề về nội tiết: Một số rối loạn của tuyến thượng thận và tuyến yên có thể dẫn đến hạ đường huyết. Điều này phổ biến ở trẻ em hơn người lớn.
Hạ đường huyết phản ứng (hay hạ đường huyết sau ăn): Tuyến tụy sản xuất quá nhiều insulin sau bữa ăn.
Khối u: Một khối u ở một bộ phận khác của cơ thể không phải tuyến tụy có thể gây hạ đường huyết. Tình trạng này hiếm gặp.
Bệnh nặng: Một số bệnh, chẳng hạn như ung thư, có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau, bao gồm cả tuyến tụy. Điều này có thể dẫn đến hạ đường huyết.
Chẩn đoán hạ đường huyết
Bất kỳ ai gặp phải các triệu chứng của hạ đường huyết nhưng không biết rõ nguyên nhân tại sao nên đi khám.
Bệnh nhân sẽ được:
- Xét nghiệm máu để đo lượng đường trong máu
- Khai thác các triệu chứng: Có những triệu chứng gì? Chúng có cải thiện sau khi lượng đường trong máu trở lại bình thường hay không?
- Khai thác tiền sử bệnh và bất kỳ loại thuốc nào họ đang dùng
- Thói quen uống rượu
Bộ ba tiêu chuẩn của Whipple
Tập hợp ba tiêu chuẩn, được gọi là tiêu chuẩn Whipple, có thể gợi ý rằng các triệu chứng xuất phát từ một khối u tuyến tụy.
Ba tiêu chuẩn của Whipple như sau:
- Các dấu hiệu và triệu chứng của hạ đường huyết.
- Khi có các triệu chứng, xét nghiệm máu cho thấy mức đường huyết thấp.
- Khi glucose tăng lên mức bình thường, các triệu chứng sẽ biến mất.
Tại thời điểm đi khám bệnh, người bệnh có thể không có triệu chứng. Bác sĩ có thể yêu cầu họ nhịn ăn trong một thời gian, thường là qua đêm. Điều này cho phép tình trạng hạ đường huyết xảy ra để bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán.
Một số người có thể phải nằm viện và nhịn ăn lâu hơn.
Nếu các triệu chứng xuất hiện sau khi ăn, bênh nhân sẽ cần làm một loại xét nghiệm glucose khác sau khi ăn.
Điều trị hạ đường huyết
Khi nhận thấy các dấu hiệu hạ đường huyết, người bệnh nên ngay lập tức sử dụng:
- Một viên glucose
- Một cục đường
- Một cái kẹo
- Một ly nước ép trái cây
Hãy bổ sung ngay một loại đồ ăn hoặc nước uống nhiều đường khi bị hạ đường huyết. Nguồn ảnh: ledgerinsights.comNhững điều này có thể mang lại kết quả nhanh chóng. Sau đó, người bệnh nên ăn các loại carbohydrate giải phóng chậm hơn, chẳng hạn như ngũ cốc, bánh mì, gạo hoặc trái cây.
Bước tiếp theo là tìm cách điều trị cho bất kỳ nguyên nhân nào đằng sau.
Đối với bệnh tiểu đường
Khi bị hạ đường huyết, người bệnh tiểu đường nên kiểm tra lượng đường trong máu và điều trị chứng hạ đường huyết, sau đó đợi 15-20 phút và đo lại đường máu.
Nếu mức đường huyết vẫn thấp, người bệnh nên lặp lại quá trình trên. Họ nên ăn một ít đường glucose, đợi khoảng 15-20 phút, sau đó kiểm tra lại lượng đường trong máu.
Người bệnh tiểu đường cần duy trì thời gian ăn uống điều độ. Điều này sẽ giúp giữ đường huyết ở mức ổn định.
Trong trường hợp nghiêm trọng
Nếu các triệu chứng nghiêm trọng và người bệnh không thể tự điều trị, người thân xung quanh sẽ cần thoa mật ong, bột tam thất, mứt hoặc Glucogel vào bên trong má bệnh nhân và sau đó nhẹ nhàng xoa bóp bên ngoài má.
Người bệnh sẽ bắt đầu cảm thấy tốt hơn trong vòng 10–20 phút.
Mất ý thức
Nếu người bệnh bất tỉnh, người thân cần nhanh chóng đặt họ nằm nghiêng và tiến hành tiêm glucagon cho bệnh nhân.
Nếu không được, hãy gọi cấp cứu để đưa người bệnh đến bệnh viện nhanh nhất có thể.
Hãy nhớ, tuyệt đối không đút thức ăn hoặc đồ uống vào miệng người bệnh nếu họ đang bất tỉnh, vì nó có thể làm tắc nghẽn đường hô hấp.
Chế độ ăn giúp kiểm soát đường huyết
Một số chế độ ăn uống có thể giúp kiểm soát tình trạng hạ đường huyết.
Chế độ ăn ít đường: Ăn ít đường đơn và ăn nhiều carbohydrate phức tạp sẽ có lợi. Carbs phức tạp mất nhiều thời gian hơn để hấp thụ và điều này có thể giúp ngăn ngừa sự biến động mạnh của nồng độ glucose.
Bổ sung thêm các bữa ăn nhỏ, thường xuyên: Ăn các bữa ăn nhỏ ít nhất ba lần một ngày có thể giúp duy trì lượng đường trong máu ổn định.
Một số chuyên gia đã khuyến nghị một chế độ ăn ít đường, nhiều protein cho những người bị hạ đường huyết, nhưng điều này có thể làm giảm khả năng dung nạp glucose và thêm chất béo không mong muốn vào chế độ ăn.
Hạ đường huyết với tăng đường huyết
Hạ đường huyết và tăng đường huyết đều liên quan đến lượng đường trong máu, nhưng chúng là hai tình trạng khác nhau.
Hạ đường huyết: Có quá ít glucose trong máu, nồng độ đường huyết dưới 70 mg/dL.
Tăng đường huyết: Mức đường huyết quá cao, trên 126 mg/dL khi đói hoặc 200 mg/dL sau ăn 2 giờ.
Dự phòng hạ đường huyết
Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày chứa nhiều carbohydrate phức tạp có thể ngăn ngừa hạ đường huyết đối với hầu hết mọi người.
Những người có nguy cơ hạ đường huyết do một tình trạng bệnh lý cũng nên:
Tuân thủ kế hoạch điều trị: Làm theo hướng dẫn của bác sĩ và tìm kiếm sự trợ giúp nếu các triệu chứng thay đổi.
Kiểm tra đường huyết: Những người có nguy cơ nên theo dõi lượng đường trong máu thường xuyên và học cách nhận biết các triệu chứng.
Những người có nguy cơ bị hạ đường huyết nên theo dõi đường huyết thường xuyên. Nguồn ảnh: healthline.comRượu: chỉ uống một lượng giới hạn mỗi ngày được bác sĩ khuyến cáo và tránh uống rượu khi chưa ăn gì.
Tập thể dục: Ăn một bữa ăn nhẹ giàu carbohydrate trước khi tập thể dục và hiểu rõ việc tập thể dục có thể tác động đến lượng đường trong máu như thế nào.
Nạp thêm năng lượng khi bị ốm: Chẳng hạn, bị nôn mửa có thể khiến cơ thể không hấp thụ đủ năng lượng.
Luôn đề phòng trước: Luôn mang theo một chai nước trái cây có đường hoặc một thanh kẹo để đề phòng trường hợp bị hạ đường huyết.
Thông báo cho mọi người biết: Những người dễ bị hạ đường huyết nên cho bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình biết.
Tổng kết
Hạ đường huyết có thể dẫn đến các triệu chứng như chóng mặt, yếu ớt và thậm chí mất ý thức trong những trường hợp nghiêm trọng.
Một số bệnh lý, chẳng hạn như bệnh tiểu đường, có nguy cơ gây hạ đường huyết cao hơn.
Điều quan trọng là người bệnh phải biết cách nhận biết các triệu chứng và sẵn sàng hành động khi điều đó xảy ra.
Xem thêm:
- Chỉ số đường huyết bình thường và ở bệnh nhân đái tháo đường
- Chỉ số đường huyết như thế nào là lý tưởng?
- Tiền tiểu đường: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa
- Cách thử đường huyết tại nhà
- Xét nghiệm đường huyết: Mục đích, cách thực hiện và kết quả
- Tìm hiểu về chỉ số đường huyết (GI) trong thực phẩm
