Continue with GoogleContinue with Google. Opens in new tab
Đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 là trận dịch nguy hiểm nhất trong lịch sử, đã lây nhiễm cho khoảng 500 triệu người trên toàn thế giới - khoảng một phần ba dân số hành tinh, số nạn nhân tử vong ước tính từ 20 triệu đến 50 triệu người, trong đó có khoảng 675.000 người Hoa Kỳ. Dịch cúm năm 1918 lần đầu tiên được quan sát thấy ở Châu Âu, Hoa Kỳ và một số khu vực của Châu Á trước khi nhanh chóng lây lan khắp thế giới. Vào thời điểm đó, không có loại thuốc hoặc vắc-xin nào hiệu quả để điều trị chủng cúm giết người này. Người dân được lệnh đeo khẩu trang, các trường học, rạp hát và doanh nghiệp bị đóng cửa. Tất cả các nhà xác đều trong tình trạng quá tải trước khi loại virus này chấm dứt cuộc càn quét trên toàn thế giới. ...

Cúm là gì?

Cúm là một bệnh gây ra bởi loại virus tấn công hệ hô hấp. Virus cúm rất dễ lây lan: Khi một người bị bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt bắn từ đường hô hấp mang theo virus sẽ được phát tán ra ngoài không khí. Do đó, bất kỳ ai có tiếp xúc gần với người bệnh đều có thể hít phải.

Ngoài ra, bạn cũng có thể nhiễm bệnh khi chạm tay vào các bề mặt có chứa virus sau đó chạm vào mắt, mũi, miệng. 

Bạn có biết? Trong đại dịch cúm năm 1918, ủy viên y tế thành phố New York đã cố gắng làm chậm sự lây truyền của bệnh cúm bằng cách ra lệnh cho các cơ sở kinh doanh mở và đóng cửa theo ca so le để tránh tình trạng quá tải trên các tàu điện ngầm.

Các đợt bùng phát cúm xảy ra hàng năm và mức độ nghiêm trọng khác nhau, một phần phụ thuộc vào loại virus đang lây lan. (Virus cúm có thể biến đổi nhanh chóng.)

Mùa cúm

Ở Hoa Kỳ, “mùa cúm” thường kéo dài từ cuối mùa thu đến mùa xuân. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, mỗi năm ở  Hoa Kỳ có hơn 200.000 người phải nhập viện vì các biến chứng liên quan đến cúm. Và trong ba thập kỷ qua, Hoa Kỳ đã ghi nhận khoảng 3.000 đến 49.000 trường hợp tử vong do cúm hàng năm.

Trẻ nhỏ, người trên 65 tuổi, phụ nữ mang thai và những người mắc một số bệnh mạn tính như hen suyễn, tiểu đường hoặc bệnh tim, đối mặt với nguy cơ cao mắc các biến chứng liên quan đến cúm, bao gồm viêm phổi, viêm tai, viêm xoang và viêm phế quản.

Cúm Tây Ban Nha lây lan nhanh chóng, để lại những hậu quả nặng nề. Nguồn: pinterest.comCúm Tây Ban Nha lây lan nhanh chóng, để lại những hậu quả nặng nề. Nguồn: pinterest.com

Một đại dịch cúm (chẳng hạn như dịch cúm năm 1918) xảy ra khi một chủng cúm mới có độc lực đặc biệt, lây lan nhanh chóng và cơ thể có ít hoặc không có khả năng miễn dịch với chúng.

Các triệu chứng của cúm Tây Ban Nha

Đợt đầu tiên của đại dịch năm 1918 xảy ra vào mùa xuân và nhìn chung là ở mức độ nhẹ. Đa phần người bệnh đều trải qua các triệu chứng cúm điển hình như ớn lạnh, sốt, mệt mỏi, thường hồi phục sau vài ngày và số trường hợp tử vong được báo cáo là thấp.

Tuy nhiên, đợt cúm thứ hai xuất hiện sau đó với mức độ và tính chất vô cùng nghiêm trọng. Dịch lây lan nhanh chóng gây hậu quả nặng nề. Nạn nhân chết trong vài giờ hoặc vài ngày sau khi xuất hiện các triệu chứng, da chuyển sang màu xanh và phổi chứa đầy dịch khiến họ bị ngạt thở. Chỉ trong một năm 1918, tuổi thọ trung bình ở Hoa Kỳ đã giảm mạnh xuống hàng chục năm.

Nguyên nhân gây ra Cúm Tây Ban Nha?

Hiện nay, chúng ta vẫn chưa xác định được chính xác chủng cúm đặc biệt gây ra đại dịch đến từ đâu. Tuy nhiên, dịch cúm năm 1918 lần đầu tiên được quan sát thấy ở châu Âu, châu Hoa Kỳ và các khu vực của châu Á trước khi lây lan sang hầu hết các khu vực khác của hành tinh trong vòng vài tháng.

Mặc dù thực tế là bệnh cúm năm 1918 không khu trú ở một nơi duy nhất, nhưng nó được biết đến trên khắp thế giới với tên gọi là bệnh cúm Tây Ban Nha, vì Tây Ban Nha là quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi căn bệnh này. (Thậm chí, cả vua Tây Ban Nha, ông Alfonso XIII cũng được báo cáo là đã mắc bệnh cúm.)

Một điểm đáng chú ý của dịch cúm năm 1918 là nó đã tấn công nhiều người trẻ tuổi, khỏe mạnh. Ngay cả những người được xem là có sức khỏe tốt và ít mắc bênh nhất, chẳng hạn như những người quân nhân. Tuy nhiên, họ cũng không phải là đối thủ của chủng virus cúm này.

Trên thực tế, các binh sĩ Hoa Kỳ chết vì bệnh cúm năm 1918 nhiều hơn là số người chết trong chiến tranh. 40% hải quân Hoa Kỳ bị cúm, trong khi đó, 36% lục quân bị ốm. Quân đội của họ di chuyển khắp nơi trên những chuyến tàu đông đúc là nguyên nhân lây lan loại virus chết người này đi khắp thế giới.

Số người chết do cúm Tây Ban Nha thường được ước tính khoảng 20.000.000-50.000.000 nạn nhân trên toàn thế giới. Tuy nhiên, con số thực tế ước tính khoảng 100 triệu nạn nhân do không thể biết con số chính xác bởi nhiều nơi thiếu hồ sơ bệnh án.

Chúng ta biết rằng, ở Hoa Kỳ có rất ít địa điểm miễn nhiễm với dịch cúm năm 1918. Nạn nhân của dịch cúm ở khắp nới, từ cư dân của các thành phố lớn đến những cộng đồng ở Alaska xa xôi. Ngay cả Tổng thống Woodrow Wilson cũng được cho là đã mắc bệnh cúm vào đầu năm 1919 khi đang đàm phán Hiệp ước Versailles , kết thúc Thế chiến thứ nhất.

Tại sao gọi là Cúm Tây Ban Nha?

Thực chất, cúm Tây Ban Nha không bắt nguồn từ Tây Ban Nha. Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, Tây Ban Nha là một quốc gia trung lập với phương tiện truyền thông tự do đưa tin về vụ dịch bùng phát ngay từ đầu. Lần đầu tiên Tây Ban Nha đưa tin về dịch cúm là ở Madrid vào cuối tháng 5 năm 1918. Trong khi đó, các nước Đồng minh và chính quyền Trung ương có những người kiểm duyệt tin tức thời chiến muốn che đậy tin tức về dịch cúm để giữ tinh thần cao cho quân đội. Do Tây Ban Nha là quốc gia duy nhất đưa tin về dịch cúm, nhiều người cho rằng, đại dịch đó bắt nguồn Tây Ban Nha (trong khi đó, người Tây Ban Nha tin rằng virus đến từ Pháp và gọi nó là “Cúm Pháp”).

Cúm Tây Ban Nha Đến Từ Đâu?

Các nhà khoa học vẫn chưa biết chắc chắn Cúm Tây Ban Nha bắt nguồn từ đâu, mặc dù các giả thuyết chỉ ra Pháp, Trung Quốc, Anh và Hoa Kỳ là những nơi phát hiện các trường hợp mắc cúm đầu tiên được báo cáo tại Trại Funston ở Fort Riley, Kansas, vào ngày 11 tháng 3 năm 1918.

Một số người tin rằng những người lính bị nhiễm bệnh đã lây bệnh sang các trại quân sự khác trên khắp nước Hoa Kỳ, sau đó mang nó ra nước ngoài. Vào tháng 3 năm 1918, 84.000 lính Hoa Kỳ đi qua Đại Tây Dương và tiếp theo là 118.000 người nữa vào tháng sau. 

Chống lại bệnh cúm Tây Ban Nha

Khi dịch cúm năm 1918 xảy ra, các bác sĩ và nhà khoa học không biết rõ nguyên nhân cũng như cách điều trị nó. Ở thời điểm đó, vắc-xin, thuốc kháng virus và thuốc điều trị cúm hiệu quả là những thứ không có sẵn. (Vắc xin cúm được cấp phép đầu tiên xuất hiện ở Hoa Kỳ vào những năm 1940. Đến thập kỷ sau, các nhà sản xuất vắc xin có thể sản xuất thường quy vắc xin giúp kiểm soát và ngăn chặn các đại dịch trong tương lai.)

Vấn đề thực tế khá phức tạp do Chiến tranh thế giới thứ nhất đã khiến các khu vực của Hoa Kỳ thiếu bác sĩ và các nhân viên y tế. Trong số các nhân viên y tế ở Hoa Kỳ, nhiều người cũng mắc bệnh cúm.

Ngoài ra, các bệnh viện ở một số khu vực bị quá tải vì số lượng bệnh nhân cúm quá lớn đến mức trường học, nhà riêng và các tòa nhà khác phải chuyển thành các bệnh viện dã chiến, một số trong số đó phải sử dụng nguồn lực nhân viên y tế là những sinh viên y khoa chưa tốt nghiệp.

Các quan chức ở một số cộng đồng đã áp đặt các biện pháp cách ly, ra lệnh cho công dân đeo khẩu trang và đóng cửa các địa điểm công cộng, bao gồm trường học, nhà thờ và nhà hát. Mọi người được khuyến cáo tránh bắt tay và ở trong nhà, các thư viện ngừng cho mượn sách và ban hành quy định cấm khạc nhổ.

Theo tờ báo The New York Times, trong thời gian đại dịch xảy ra, các Hướng đạo sinh ở Thành phố New York đã tiếp cận những người mà họ nhìn thấy khạc nhổ trên đường phố và đưa cho họ những tấm thẻ có nội dung: “Bạn đang vi phạm Quy tắc Vệ sinh”.

Ngộ độc Aspirin và bệnh cúm

Không có cách chữa khỏi bệnh cúm này, nhiều bác sĩ đã kê đơn thuốc mà họ cảm thấy sẽ làm giảm các triệu chứng… bao gồm cả aspirin – loại thuốc đã được Bayer đăng ký nhãn hiệu vào năm 1899 (bằng sáng chế hết hạn vào năm 1917). Điều đó có nghĩa là các công ty mới đã có thể sản xuất loại thuốc này trong thời kỳ diễn ra dịch Cúm Tây Ban Nha. 

Trước khi có sự gia tăng đột biến về số ca tử vong do bệnh Cúm Tây Ban Nha vào năm 1918, Tổng hội bác sĩ phẫu thuật Hoa Kỳ, Hải quân và Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ đều khuyến nghị sử dụng aspirin. Các chuyên gia y tế khuyên bệnh nhân nên dùng tới 30 gam aspirin mỗi ngày – ngày nay, liều lượng này được cho là liều gây độc. (Ngày nay, liều trên 4 gam aspirin được xem là liều không an toàn). Các triệu chứng ngộ độc aspirin bao gồm tăng thông khí và phù phổi cấp tính, hoặc ứ dịch trong phổi. Và hiện nay người ta tin rằng nhiều người trong số các trường hợp tử vong trong tháng 10/1918 gây ra do ngộ độc aspirin.

Cúm gây ra thiệt hại nặng nề cho xã hội

Dịch cúm đã gây ra những thiệt hại nặng nề về cho xã hội, xóa sổ toàn bộ nhiều gia đình, để lại vô số góa phụ và trẻ mồ côi. Trong thời gian diễn ra đại dịch, các nhà tang lễ luôn trong tình trạng chật kín người và các thi thể chất thành đống. Nhiều người đã phải tự đào mồ chôn người thân trong gia đình mình.

Dịch cúm cũng gây bất lợi cho nền kinh tế. Ở Hoa Kỳ, các doanh nghiệp buộc phải đóng cửa vì quá nhiều nhân viên bị ốm. Các dịch vụ cơ bản như chuyển thư và thu gom rác cũng phải hoãn lại do công nhân bị cúm.

Cúm gây ra nhiều thiệt hại nặng nề cho xã hội. Nguồn: pinterest.comCúm gây ra nhiều thiệt hại nặng nề cho xã hội. Nguồn: pinterest.com

Ở một số nơi, không có đủ công nhân nông trại để thu hoạch mùa màng. Ngay cả các sở y tế của bang và địa phương cũng đóng cửa không hoạt động gây cản trở cho việc ghi chép lại sự lây lan cũng như hạn chế trong việc cung cấp dữ liệu đầy đủ cho công chúng về đại dịch cúm năm 1918.

Các thành phố của Hoa Kỳ đã cố gắng ngăn chặn đại dịch cúm năm 1918 như thế nào?

Một đợt dịch cúm Tây Ban Nha thứ hai kinh hoàng đã ập đến các bờ biển của Hoa Kỳ vào mùa hè năm 1918, khi những người lính trở về bị nhiễm bệnh lây sang cho người dân, đặc biệt là ở các thành phố đông đúc. Không có vắc-xin hoặc phác đồ điều trị nào được phê duyệt, thị trưởng địa phương và các quan chức khỏe mạnh phải ứng biến các kế hoạch để bảo vệ sự an toàn cho người dân. Dưới áp lực của chiến tranh và sự khống chế tin tức, nhiều quyết định đã được đưa ra nhưng không ngăn chặn được đại dịch. 

Ở Philadelphia, Tiến sĩ Wilmer Krusen, giám đốc Y tế Công cộng và Tổ chức từ thiện của thành phố, khẳng định số người tử vong gia tăng không phải là “bệnh cúm Tây Ban Nha”, mà chỉ là bệnh cúm thông thường. Vì vậy, vào ngày 28 tháng 9, hàng chục nghìn người người dân thành phố Philadelphia đã mở cuộc biểu tình Liberty Loan. Cuộc biểu tình này đã khiến dịch bệnh lây lan như cháy rừng. Chỉ trong 10 ngày, hơn 1.000 người Philadelphia đã chết, 200.000 người khác bị bệnh. Chỉ sau đó thành phố mới đóng cửa tiệm hát và rạp hát. Đến tháng 3 năm 1919, hơn 15.000 công dân Philadelphia đã thiệt mạng.

Tuy nhiên, thành phố Louis, của tiểu bang Missouri, thì khác: Ở đây, trường học và rạp chiếu phim đóng cửa và các cuộc tụ tập công cộng đều bị cấm. Do đó, tỷ lệ tử vong cao điểm ở Louis chỉ bằng 1/8 tỷ lệ tử vong của Philadelphia trong thời kỳ cao điểm của đại dịch.

Thông điệp phòng chống dịch cúm lây lan. Nguồn: pinterest.comThông điệp phòng chống dịch cúm lây lan. Nguồn: pinterest.com

Các công dân ở San Francisco đã bị phạt 5$ (một khoản tiền đáng kể vào thời điểm đó) nếu họ bị bắt gặp ở nơi công cộng mà không đeo khẩu trang và bị buộc tội phá rối hòa bình.

Đại dịch cúm Tây Ban Nha kết thúc

Vào mùa hè năm 1919, đại dịch cúm kết thúc, khi những người bị nhiễm bệnh chết và những người còn lại đã sản sinh miễn dịch với loại cúm này. Gần 90 năm sau, vào năm 2008, các nhà nghiên cứu thông báo họ đã phát hiện ra nguyên nhân khiến bệnh cúm năm 1918 trở thành một đại dịch chết người: Một nhóm ba gen của virus cho phép chúng làm suy yếu các ống phế quản và phổi của nạn nhân sau đó dọn đường cho virus xâm nhập và gây bệnh viêm phổi.

Cho đến năm 1918, đã có một số đại dịch cúm khác tuy không nặng nề như cúm Tây Ban Nha những cũng để lại một số hậu quả nhất định. Đại dịch cúm từ năm 1957 đến năm 1958 đã giết chết khoảng 2 triệu người trên toàn thế giới, trong đó có khoảng 70.000 người Hoa Kỳ, và đại dịch từ năm 1968 đến năm 1969 đã giết chết khoảng 1 triệu người, trong đó có khoảng 34.000 người ở quốc gia này.

Hơn 12.000 người Hoa Kỳ đã thiệt mạng trong đại dịch H1N1 (hay “cúm lợn”) xảy ra từ năm 2009 đến năm 2010. Đại dịch coronavirus mới vào năm 2020 đang lan rộng khắp thế giới khi các quốc gia chạy đua tìm cách chữa khỏi COVID-19 và người dân phải tạm trú tại chỗ trong một nỗ lực để tránh lây lan dịch bệnh.

Mỗi đại dịch thời hiện đại này đều mang lại sự quan tâm và chú ý mới đến Dịch cúm Tây Ban Nha, hay còn gọi là “đại dịch bị lãng quên”, được đặt tên như vậy bởi vì sự lây lan của nó bị lu mờ bởi sự tàn khốc của Thế chiến I và bị che đậy bởi sự cố mất tin tức và lưu trữ hồ sơ không đầy đủ.

Xem thêm:

Tags:

Elite author
We always feel that we can do better and that our best piece is yet to be written.
Tất cả bài viết
BÀI VIẾT MỚI NHẤT