Bệnh bò điên là tên gọi chung của một loại bệnh ảnh hưởng đến gia súc gây phá hủy não và tủy sống từ từ.
Bệnh ở người được gọi là Creutzfeldt-Jakob biến thể (vCJD), là một chứng rối loạn thoái hóa hiếm gặp nó phá hủy não và tủy sống theo thời gian và gây tử vong cao.
Hãy tiếp tục đọc để tìm hiểu thêm về bệnh bò điên ở người, bao gồm cả cách lây truyền, các triệu chứng, cũng như thời điểm đi khám bác sĩ.
Nguy cơ ở người
Con người không thể mắc bệnh bò điên giống như gia súc.
Bệnh bò điên hay còn gọi là bệnh não thể xốp ở bò là một bệnh rối loạn thần kinh tiến triển ở gia súc. Bệnh nặng dần theo thời gian, phá hủy dần não và tủy sống.
Nguyên nhân chính xác vẫn chưa rõ ràng, mặc dù theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), các nhà khoa học nhận định rằng nguyên nhân gây bệnh này là do sự thay đổi bất thường các protein prion trong não và mô thần kinh của gia súc.
Gia súc mắc bệnh do ăn thức ăn bị nhiễm bệnh. Con người không thể mắc bệnh này. Tuy nhiên, mọi người có thể mắc một dạng khác của bệnh được gọi Creutzfeldt-Jakob biến thể (vCJD).
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) lưu ý rằng có bằng chứng chắc chắn về mối liên hệ giữa Creutzfeldt-Jakob biến thể và bệnh bò điên. Bằng chứng cho thấy bệnh Creutzfeldt-Jakob biến thể cũng lây truyền qua việc ăn thức ăn bị nhiễm mô não hoặc tủy sống của gia súc bị bệnh.
Các nguyên nhân khác có thể là gặp như năm 2020 Tạp chí Y học ở Anh đã đăng một trường hợp về một kỹ thuật viên mắc bệnh Creutzfeldt-Jakob biến thể sau khi bị đứt tay trong khi xử lý mô não của gia súc bị bệnh.
Creutzfeldt-Jakob biến thể chỉ là một dạng của bệnh Creutzfeldt-Jakob. Các dạng bệnh khác có thể xảy ra không liên quan đến bệnh bò điên.
3 loại Creutzfeldt-Jakob khác là:
- Creutzfeldt-Jakob di truyền: Loại này xảy ra ở những người có tiền sử gia đình mắc bệnh hoặc đột biến gen liên quan đến bệnh này.
- Creutzfeldt-Jakob mắc phải: Dạng mắc phải lây truyền qua tiếp xúc với mô não hoặc mô thần kinh nhiễm bệnh, thường liên quan đến các thủ thuật y tế.
- Creutzfeldt-Jakob tản phát: Loại này xuất hiện khi một người không có các yếu tố nguy cơ đã biết.
Các dạng của bệnh Creutzfeldt-Jakob thường xuất hiện muộn hơn và tiến triển rất nhanh. Viện Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ Quốc gia Hoa Kỳ lưu ý rằng các triệu chứng thường khởi phát vào khoảng 60 tuổi và khoảng 70% số người tử vong trong vòng 1 năm.
Creutzfeldt-Jakob biến thể là 1 dạng đặc biệt không giống với các dạng khác của bệnh. Sự khởi phát của dạng bệnh này thường xảy ra ở độ tuổi trẻ hơn, với các triệu chứng kéo dài hơn so với các dạng CJD khác.
Quá trình lây nhiễm
FDA Hoa Kỳ lưu ý rằng cả bệnh bò điên và Creutzfeldt-Jakob biến thể ở người đều không dễ lây nhiễm. Creutzfeldt-Jakob biến thể không thể truyền cho người khác qua tiếp xúc thông thường như qua hơi thở, chất dịch cơ thể hoặc quan hệ tình dục.
Ngoài ra, mọi người không thể mắc bệnh khi uống sữa hoặc ăn các sản phẩm từ sữa của động vật mắc bệnh. Cách nhiễm bệnh duy nhất cho cả người và bò là ăn thức ăn có chứa mô bị nhiễm từ những con bò bị bệnh.
Ăn thức ăn có chứa mô nhiễm bệnh từ bò bị bệnh có thể mắc Creutzfeldt-Jakob. Nguồn ảnh:verywellhealth
Bệnh cũng có thời gian ủ bệnh nên khó có thể phát hiện ngay sau khi ăn thực phẩm bị nhiễm bệnh. Có thể mất nhiều năm xuất hiện các triệu chứng điển hình.
Triệu chứng
Triệu chứng của bệnh Creutzfeldt-Jakob biến thể. Nguồn ảnh: bioedonline.
Creutzfeldt-Jakob biến thể là một bệnh thoái hóa tiến triển dần theo thời gian làm tổn thương mô não và gây ra các triệu chứng như:
- Rối loạn tâm thần
- Hôn mê
- Các đợt loạn thần
- Các vấn đề về thần kinh như cảm giác châm chích, bỏng rát hoặc điện giật ở các chi và mặt
- Giật cơ
- Phối hợp động tác kém
- Suy giảm thị lực
- Sa sút trí tuệ
- Khó cử động
- Hạn chế đi lại
Creutzfeldt-Jakob biến thể có thể gây tử vong. Khi bệnh ảnh hưởng ngày càng nhiều đến các mô não, các triệu chứng sẽ trở nên tồi tệ hơn trước và gây tử vong. Theo FDA Hoa Kỳ, tất cả 232 người đã mắc bệnh này trên thế giới vào năm 2019 hiện đã tử vong.
Điều trị
Không có cách điều trị khỏi bệnh Creutzfeldt-Jakob biến thể nhưng có thể điều trị hỗ trợ và điều trị các triệu chứng khi bệnh tiến triển. Ví dụ, bác sĩ có thể chỉ định các dụng cụ hỗ trợ đi lại, thuốc giảm đau hoặc chăm sóc hỗ trợ khác cho người bệnh.
Khi nào cần đi khám?
Creutzfeldt-Jakob biến thể là thể bệnh rất hiếm. Viện nghiên cứu quốc gia về những rối loạn thần kinh và đột quỵ lưu ý rằng khoảng 1/1000000 người được chẩn đoán Creutzfeldt-Jakob mỗi năm và Creutzfeldt-Jakob biến thể thậm chí còn hiếm gặp hơn.
Trong hầu hết các trường hợp, một số bệnh tiềm ẩn khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự. Tuy nhiên, người bệnh cần phải đi khám càng càng sớm càng tốt.
Bất kỳ ai gặp các triệu chứng khó chịu, như cảm giác ngứa ran hoặc châm chích ở tay, chân hoặc mặt nên đi khám ngay. Nhiều bệnh liên quan đến thần kinh có thể gây ra các triệu chứng này và chẩn đoán kịp thời có thể giúp người bệnh điều trị tốt hơn.
Phòng bệnh
Các cơ quan như FDA và CDC Hoa Kỳ đã thực hiện một số chính sách trong những năm gần đây để ngăn chặn tất cả các dạng bệnh bò điên. FDA Hoa Kỳ lưu ý rằng kể từ năm 1997, đã có lệnh cấm cho gia súc ăn hầu hết các bộ phận của bò và các động vật khác để giảm nguy cơ lây bệnh bò điên. Ngoài ra, mọi người không được phép sử dụng các bộ phận có nguy cơ cao trên cơ thể bò để làm thức ăn cho chó hoặc mèo.
Những quy định này giúp đảm bảo các loại thực phẩm mà một người tiếp xúc đều không có các protein bất thường có thể gây bệnh.
CDC Hoa Kỳ cũng làm việc với các sở y tế tiểu bang để theo dõi và kiểm tra các protein bất thường ở những con bò chết và điều tra các báo cáo từ nhân viên y tế nếu họ nghi ngờ một trường hợp nhiễm Creutzfeldt-Jakob biến thể. Việc giám sát này giúp giảm khả năng bùng phát dịch.
Tóm tắt
Bệnh bò điên xảy ra khi gia súc tiêu thụ protein bất thường trong mô não hoặc tủy sống của gia súc.
Một biến thể của bệnh này là Creutzfeldt-Jakob, có thể xảy ra ở người ăn thịt bị nhiễm protein từ mô não hoặc tủy sống của bò bị bệnh.
Các chính sách và quy định của chính phủ hiện đã cấm các hoạt động cho phép các protein bị ô nhiễm xâm nhập vào nguồn cung cấp thực phẩm cho cả người và động vật.
Không có phương pháp điều trị khỏi bệnh bò điên ở người. Bệnh tiến triển nặng hơn và cuối cùng gây tử vong sau vài năm.
Bất kỳ ai nhận thấy các triệu chứng nào của bệnh Creutzfeldt-Jakob biến thể đều nên đi khám. Mặc dù nhiều bệnh khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự, chẩn đoán nhanh chóng là rất quan trọng trong mọi trường hợp.
