Chỉ số cholesterol cao ở trẻ em: nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Cholesterol là một chất béo được tổng hợp tại gan. Đồng thời, cholesterol cũng có mặt trong một số thực phẩm. 

Cholesterol là thành phần cấu tạo nên tế bào, vitamin và hormone.

Tuy nhiên, ở mọi lứa tuổi chỉ số cholesterol cao đều có thể gây ra biến chứng.

Có hai dạng cholesterol chính. Đầu tiên, cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) - còn gọi là cholesterol “xấu”, có thể tích tụ trên thành động mạch, gây tắc nghẽn mạch máu.

Loại thứ hai, cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao (HDL), còn gọi là cholesterol “tốt”, giúp vận chuyển LDL cholesterol từ động mạch về gan chuyển hóa và thải trừ.

Điều quan trọng là cần duy trì chỉ số cholesterol ở mức khỏe mạnh. Bài viết này chỉ ra nguyên nhân dẫn đến cholesterol cao ở trẻ em, các triệu chứng và phương pháp điều trị.

Chỉ số cholesterol ở trẻ em

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA- American Heart Association), cứ 5 thanh thiếu niên thì 1 người có chỉ số cholesterol cao.

Bảng sau đây phân loại mức độ cholesterol ở trẻ em và thanh thiếu niên từ 0 đến 19 tuổi, theo AHA Hoa Kỳ.

Đơn vị định lượng nồng độ cholesterol máu là miligam trên decilit (mg/dl).

Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Hoa Kỳ (NHLBI) khuyến cáo rằng trẻ em dưới 2 tuổi có các yếu tố nguy cơ cholesterol cao nên được kiểm tra cholesterol. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Tiền sử gia đình mắc bệnh tim sớm, từ 55 tuổi trở xuống đối với nam và 65 tuổi trở xuống đối với nữ
• Cha hoặc mẹ có chỉ số cholesterol cao
• Béo phì
• Đái tháo đường 

Ngoài ra, NHLBI Hoa Kỳ khuyến cáo rằng một đứa trẻ nên kiểm tra cholesterol máu trong độ tuổi từ 9-11 tuổi. Sau đó, xét nghiệm cholesterol máu 5 năm một lần hoặc sớm hơn, tùy thuộc vào các yếu tố nguy cơ.

Nguyên nhân gây ra cholesterol cao ở trẻ em

Có nhiều lý do khác nhau gây ra chỉ số cholesterol cao ở trẻ, chẳng hạn như chế độ ăn uống hoặc bệnh nền.

Chế độ ăn

Nguồn https://www.health.com

Một số loại thực phẩm có chứa chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa. Những loại chất béo này có thể khiến gan tăng tổng hợp cholesterol nhiều hơn mức cần thiết.

Nếu chế độ ăn của trẻ chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, có thể dẫn đến chỉ số cholesterol tăng cao.

Các Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Bệnh Tật Hoa Kỳ (CDC - Centers for Disease Control and Prevention) nói rằng béo phì ở trẻ em cũng là nguyên nhân dẫn đến cholesterol cao và tăng huyết áp.

Thực phẩm có chứa chất béo bão hòa hoặc chất béo chuyển hóa bao gồm:

• Pho mát
• Thịt giàu chất béo
• Sữa nguyên chất béo và kem
• Bơ
• Kem
• Dầu dừa
• Các sản phẩm chế biến sẵn, chẳng hạn như bánh quy, khoai tây chiên và thực phẩm chiên

Để duy trì một chế độ ăn uống bổ dưỡng, AHA Hoa Kỳ khuyến cáo tổng chất béo mà một đứa trẻ từ 2–3 tuổi chỉ nên từ 30–35% lượng calo hàng ngày. Trẻ em từ 4–18 tuổi chỉ nên ở mức 25-35% lượng calo hàng ngày.

Bệnh đái tháo đường

Một đứa trẻ mắc đái tháo đường có thể làm tăng nguy cơ cholesterol cao.

Bệnh đái tháo đường có thể gây ra chứng rối loạn lipid máu, làm giảm HDL và tăng LDL.

Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy trong số 202 trẻ em mắc bệnh đái tháo đường, 26,2% bị rối loạn lipid máu. Tuy nhiên, cần nghiên cứu sâu để xác định tần suất tăng lipid máu ở trẻ em mắc bệnh đái tháo đường ở Hoa Kỳ.

Xơ vữa động mạch 

Xơ vữa động mạch là tình trạng tích tụ các mảng bám trong động mạch. Thành phần mảng bám này bao gồm:

• Cholesterol
• Chất béo
• Xác tế bào
• Canxi
• Fibrin, một chất đông máu 

Nguyên nhân chính xác của chứng xơ vữa động mạch ở trẻ em vẫn chưa được biết rõ, các bác sĩ cho rằng bệnh có thể phát triển từ khi còn bé.

Mặc dù xơ vữa mạch không gây ra các biến chứng ở trẻ em, tuy nhiên có thể gây biến chứng nếu xơ vữa mạch tiếp tục kéo dài trong thời kỳ trưởng thành. 

Yếu tố gia đình 

Tăng cholesterol máu tính chất gia đình (FH- Familial Hypercholesterolemia) là một bệnh di truyền dẫn đến tăng cholesterol máu. Theo Tổ chức FH, căn bệnh này ảnh hưởng đến 1 trong 250 người trên toàn thế giới.

FH gây ra lượng LDL cholesterol cao do đột biến gen chịu trách nhiệm đào thải cholesterol ra khỏi cơ thể. Cơ thể không thể đào thải cholesterol một cách chính xác, gây tích tụ trong động mạch, dẫn đến xơ vữa động mạch.

Một người mắc bệnh FH thì xác suất truyền bệnh cho con cái của họ là 50%.

Các triệu chứng

Theo Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ, cholesterol cao ở trẻ em thường không có triệu chứng. Trẻ nên được kiểm tra chỉ số cholesterol thường xuyên, đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ.

Các biến chứng có thể xảy ra

Nồng độ cholesterol cao tăng nguy cơ mắc các bệnh sau:

• Bệnh tim
• Đột quỵ
• Đau tim
• Bệnh thận mạn tính

Điều trị và quản lý

Có rất ít thông tin liên quan đến việc điều trị cholesterol cao ở trẻ em. Tuy nhiên, hướng dẫn từ Hiệp hội Chụp mạch và Can thiệp Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo cần thay đổi lối sống như sau:

• Ăn nhiều trái cây và rau quả
• Sử dụng dầu thực vật và bơ thực vật thay cho bơ hoặc mỡ động vật
• Thay thế bánh mì và ngũ cốc tinh chế bằng các sản phẩm ngũ cốc nguyên hạt để nguyên chất
• Giảm lượng đường ở thực phẩm và đồ uống
• Sử dụng ít chất béo hoặc sữa không béo
• Ăn nhiều cá và thịt nạc 
• Cắt bỏ da ở thịt gia cầm 
• Giảm lượng muối ăn vào
• Tìm hiểu chế độ ăn cân bằng và khẩu phần ăn phù hợp
• Tập thể dục khoảng 60 phút mỗi ngày

Ngoài ra, AHA Hoa Kỳ khuyến cáo cha mẹ hoặc người chăm sóc thực hiện các biện pháp sau:

• Không hút thuốc lá
• Khuyến khích tập thể dục thường xuyên
• Biết cách xác định và điều trị huyết áp cao
• Giúp trẻ duy trì cân nặng vừa phải
• Khuyến khích chế độ ăn uống lành mạnh
• Nhận biết các triệu chứng của bệnh đái tháo đường

Ngoài ra, có thể phối hợp thuốc điều trị cholesterol cao ở trẻ em chẳng hạn như statin. Nghiên cứu năm 2019 cho thấy statin là một phương pháp điều trị ngắn hạn an toàn cho trẻ em bị FH. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được tác dụng lâu dài của statin ở trẻ em.

Khi nào cần đi khám?

Cholesterol cao ở trẻ em thường không có triệu chứng, vì vậy cha mẹ hoặc người chăm sóc cần đưa con mình đi kiểm tra chỉ số cholesterol máu thường xuyên. 

Khi thấy bất kỳ triệu chứng nào sau đây cần đưa con đi khám ngay:

Ở trẻ sơ sinh

• Bỏ ăn
• Không tăng cân,
• Đổ mồ hôi nhiều
• Thở nhanh

Ở trẻ tập đi

• Khó thở
• Mệt mỏi
• Nhịp tim bất thường
• Ngất
• Không theo kịp những đứa trẻ khác cùng tuổi

Trẻ lớn

• Nhịp tim bất thường
• Ngất khi tập thể dục
• Thở gấp

Kết luận

Cholesterol cao có thể ảnh hưởng đến ở mọi lứa tuổi. Ở trẻ em, nguyên nhân có thể do chế độ ăn uống hoặc các bệnh nền khác nhau.

Cholesterol cao ở trẻ em thường không có triệu chứng, vì vậy trẻ cần được xét nghiệm cholesterol máu 5 năm một lần hoặc thường xuyên hơn tùy thuộc vào các yếu tố nguy cơ và khuyến cáo từ bác sĩ. Trẻ có các yếu tố nguy cơ bị cholesterol cao có thể cần xét nghiệm cholesterol từ khi 2 tuổi.

Điều trị cholesterol cao ở trẻ em chủ yếu là thay đổi lối sống. Tuy nhiên, một số trường hợp cần phối hợp điều trị thuốc trong thời gian ngắn.

Khi trẻ có bất kỳ dấu hiệu nào về bệnh tim mạch, bố mẹ hoặc người giám hộ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để khám, phát hiện và điều trị sớm.

Xem thêm:

• 15 loại thực phẩm giúp giảm cholesterol máu
• Chỉ số HDL cholesterol có thể quá cao không?
• Chỉ số cholesterol trong máu: bao nhiêu là bất thường, biện pháp khắc phục
• Cách lựa chọn các loại thịt chứa ít cholesterol và các sản phẩm thịt chay
• Lipoprotein, cholesterol và chế độ ăn uống phù hợp